Moje dziecko jest nieśmiałe

Z dziećmi nieśmiałymi jest tak samo jak trzydzieści lat temu z leworęcznymi – z jakichś powodów wszyscy koniecznie chcą im pomóc się zmienić. Bo nieśmiałość to jedna z najmniej pożądanych cech u dzieci. Większość rodziców chce wychować otwarte, energiczne, przebojowe dziecko. Tymczasem pod wieloma względami nieśmiali mają lepiej.

Plusy bycia nieśmiałym

Jest ich bardzo wiele. W porównaniu z wygadanymi, otwartymi i asertywnymi – nieśmiali:

• Są mniej narażeni na agresję ze strony innych osób, bo rzadziej wchodzą w interakcje w miejscach publicznych, takich jak ulica, bar, sklep, pociąg, dyskoteka.
•  Rzadziej stają się obiektem plotek, bo zachowują się bardziej powściągliwie i nie ściągają na siebie powszechnej uwagi.
• Mają bogate życie wewnętrzne – wspaniałą wyobraźnię, są oczytani, mają najróżniejsze, ćwiczone latami umiejętności. Ponieważ ich życie towarzyskie nie jest zbyt bogate, mają więcej czasu dla siebie.
•  Są bardziej wrażliwi w kontaktach międzyludzkich, rzadziej ranią innych, popełniają mniej faux pas.
• Potrafią słuchać, mają wielkie zdolności wspierające i są cenieni jako oddani przyjaciele.
• Przeżywają mniej życiowych frustracji i rozczarowań, bo zwykle nie marzą o wielkich sukcesach, z tego samego powodu doświadczają też mniej zawiści.
• Są znakomitymi fachowcami w swej dziedzinie, ponieważ nie rozpraszają ich bodźce ze świata zewnętrznego.
• Mają zwykle taryfę ulgową – wywołują u innych odczucia opiekuńcze. Wzrasta także tolerancja na ich dziwaczne zachowania.

Dlatego warto nabrać przekonania, że światu potrzebni są zarówno ci przebojowi, jak i ci spokojni. Nie możemy przecież wszyscy być jednakowi. Co nie znaczy, że nieśmiałe dziecko trzeba pozostawić samemu sobie. Wprost przeciwnie, możesz mu pomóc w stawianiu czoła światu, podbudowując i ucząc nowych umiejętności. Najpierw jednak musisz zrozumieć, na czym polega natura nieśmiałka.

Od buntownika do pracusia

Młodzi nieśmiali bardzo różnią się między sobą. Swoje problemy i lęki maskują w rozmaity sposób, najchętniej przyjmując określone społeczne role:

Buntownika – to dość popularna maska, pod którą nastolatkowie skrywają swoją nieśmiałość. Agresywna postawa, nadmierny tupet...– to wszystko ma na celu pokazanie, jak bardzo nie przejmują się tym, co inni o nich pomyślą i jak ich ocenią. W ten sposób zaprzeczają temu, czego w sobie nie akceptują.

Konformisty – nieśmiałość szczególnie ciąży w grupie rówieśniczej, gdzie wszyscy bez ustanku poddawani są ocenie i porównaniom. Młody człowiek chętnie przyłącza się do najróżniejszych grup, band, zespołów – żeby mieć w swoim otoczeniu ludzi oswojonych i takich, którzy za niego realizują kontakty ze światem zewnętrznym. Postawa: „wystarczy, że nie będę się wychylał, a mnie zaakceptują” to wielka pokusa wszystkich nieśmiałych nastolatków.

Nieobecnego – ucieka ze szkoły, czasem już z przedszkola, opuszcza zajęcia zwłaszcza wtedy, gdy wiadomo, że będzie zastępstwo lub pojawi się ktoś nieznany. Bardzo szybko uczy się omijać wszelkie sytuacje, w których jest narażony na kontakt z rówieśnikami lub gdzie może zdarzyć się coś nieoczekiwanego. Nieśmiali często uciekają w chorobę i wymuszają indywidualny tok nauczania.

Pracusia – zaangażowanie się w naukę to wspaniałe alibi dla nieśmiałków. Tym bardziej, że jest poparte wielkim uznaniem społecznym. Rodzice są dumni z takiego dziecka, ale wyalienowanie społeczne nieśmiałego rośnie. To bardzo powszechne zjawisko, zwłaszcza u nastolatków.

Uwaga – narcyzm!

Niezależnie od maski, pod jaką twoje dziecko zdecydowało się ukrywać nieśmiałość, jego największym cierpieniem jest narcyzm. To cecha absolutnie typowa dla każdego dziecka i nastolatka. Tyle że u tych nieśmiałych przyjmuje niewyobrażalne rozmiary. Poczucie, że oczy całego świata są zwrócone na mnie, że wszyscy skupiają się tylko na tym, co robię – owocuje, zwłaszcza u nastolatka, panicznym strachem, żeby tylko nie stać się ofiarą negatywnej oceny. Na dodatek ma świadomość, że jej przyczyną może być nieśmiałość, którą wyolbrzymia do granic rozsądku. Z wiekiem czuje się coraz bardziej napiętnowany tą „złą cechą”, rejestruje każdy śmiech w swoim otoczeniu i zastanawia się, czy to aby nie z niego się śmieją. Nieśmiali nie mają łatwego życia

Ale przyroda nie bez przyczyny preferuje maksymalną różnorodność. Wyobraźmy sobie, że wszyscy jesteśmy asertywni, pewni siebie, otwarci i odważni. Co by to było? Nieśmiali są równie potrzebni jak ludzie przebojowi, ale czasem warto im nieco ulżyć w tej niedoli.

Tylko delikatnie

Zanim skupisz się na pomocy, upewnij się, czy twoje dziecko na pewno jest nieśmiałe, czy wycofanie nie jest może jego wyborem. Niektóre dzieci lubią być same, nie potrzebują licznego grona kolegów i wcale nie marzą o codziennym przebywaniu na podwórku. Podjęcie działań wspierających ma sens tylko wtedy, kiedy dziecko cierpi, chce się zmienić, bo nienawidzi nieśmiałości w sobie.

Wspomaganie nieśmiałego dziecka:

• Staraj się przyjaźnić z rodzicami, którzy mają dzieci w jego wieku. Zgadzaj się na wspólne wyjazdy, noclegi i zabawy.
• Inicjuj zabawy symboliczne, czyli zabawy w coś (sklep, stacja benzynowa, lekarz, szkoła). To da dziecku możliwość przećwiczenia różnych stylów zachowania.
• Staraj się, żeby w waszym domu było wesoło. Nieśmiałe dziecko żyje w ogromnym napięciu, a śmiech znacznie je obniża.
• Praw mu komplementy i słuchaj, co na nie odpowiada.
• Nie zadręczaj się tym, że twoje dziecko jest nieśmiałe. Nie szukaj winy ani w sobie, ani w nikim innym. Dziecku w niczym nie pomoże wiedza, dlaczego takie jest.
• Nie wypominaj mu, że nie zadbało o siebie i np. nie starczyło dla niego tortu urodzinowego na przyjęciu. Albo że nie dość mocno walczyło i dlatego nie dostało roli w szkolnym przedstawieniu. W ten sposób przysparzasz mu tylko cierpienia.
• Nie rozpamiętuj porażek dziecka, nie przypominaj mu, że ominęła go fajna zabawa. Zwracaj raczej uwagę na to, że jeszcze będzie podobna okazja.
• Nigdy nie karz dziecka za nieśmiałość, nawet jeśli zawiodło twoje oczekiwania – to nie wynika z jego złej woli.
• Wciąż powtarzaj sobie zdanie: „Ono ma prawo być nieśmiałe”.

Wspomaganie nieśmiałego nastolatka:

• Wprowadź go w środowisko, w którym robi się coś konkretnego. Radzenie sobie w szkole jest takie trudne, bo dzieci nie mają jasno określonych zadań. Gdy chodzą na modelarstwo, harcerstwo, chór, sport, robią gazetkę szkolną – jest inaczej. To idealne otoczenie i warunki do tego, by nieśmiały nastolatek nawiązał znajomości.
• Kup mu psa. Oczywiście, to na ciebie spadną wszelkie obowiązki, ale i tak będzie warto. Po pierwsze, twoje dziecko zacznie częściej wychodzić z domu – psa trzeba przecież wyprowadzać kilka razy dziennie. A po drugie, podczas spaceru z psem w całkiem naturalny sposób nawiąże kontakty z rówieśnikami w swojej dzielnicy.
• Koniecznie zachęć go do uprawiania sportu. Dobra kondycja, tężyzna, możliwość polegania na swoim ciele pomagają pozbyć się napięcia, poprawiają samoocenę i wzmacniają pewność siebie.
• Opowiadaj o sytuacjach, w których ty się czegoś wstydzisz lub boisz, i pokazuj, jak się do nich przygotowywać (np. że wszystko trzeba mieć wcześniej sprawdzone, zarezerwowane, napisane).
• Jeśli jutro czeka go jakaś ważna rozmowa, wypiszcie dziś pytania, które może podczas niej usłyszeć, i przygotujcie najlepsze odpowiedzi.
• Rozmawiajcie na różne, także poważne, tematy. Chwal go za mądre uwagi, stoicyzm czy tolerancję.
• Zachęć, by przeczytał jakąś książkę na temat nieśmiałości. W tym wieku wiedza, jak wiele osób ma ten sam problem, jest bardzo pomocna.
• Pomóż mu zrozumieć, że nie jest dziwakiem, że jego zachowania są podyktowane właśnie nieśmiałością.