Gaslighting może stosować twój partner, krewny, współpracownik, a nawet osoba uznawana dotąd za przyjaciela. W każdym środowisku znajdzie się ktoś, kto neguje twoje myśli oraz odczucia po to, by samemu pozostać kryształowym i osiągać twoim kosztem swoje cele. Psycholog dr Jeffrey Bernstein podsuwa 4 praktyczne odpowiedzi, którymi szybko i skutecznie odetniesz się od toksyka.
Gaslighting to jedna z najbardziej przebiegłych i szkodliwych form emocjonalnej manipulacji. Stosują ją ludzie, którzy nie chcą brać odpowiedzialności za złe traktowanie innych i posługują się nimi dla własnych korzyści. Zamiast zrozumieć odczucia drugiej osoby i przyznać się do błędu, wolą zrzucić na nią winę, wmawiając jej, że to ona jest przyczyną problemu. Ofiara gaslightingu w wyniku takiej manipulacji zaczyna wątpić w swój zdrowy osąd rzeczywistości i nabiera przekonania, że coś jest z nią nie tak. Zadawanie sobie w myślach pytań typu: „Czy on/ona ma rację i naprawdę się przesłyszałam?”, „A może ja faktycznie przesadzam?” – to sygnał alarmowy, którego nie należy ignorować. Sugeruje on, że padliśmy ofiarą gaslightera, który stara się podważyć nasze obserwacje i odczucia.
Gaslighterów łatwo też rozpoznać na podstawie stałych tekstów, które wypowiadają w trakcie rozmowy czy kłótni. Bo choć często ulegamy tej technice manipulacji, to w gruncie rzeczy jest ona bardzo prosta do zidentyfikowania – i unieszkodliwienia. Na pewno nie raz i nie dwa słyszeliście od kogoś podane niżej teksty. Następnym razem, zamiast w nie wierzyć, odpowiedzcie gaslighterowi tak, jak instruuje psycholog dr Jeffrey Bernstein. Zobaczycie, że manipulator szybko odpuści i zostawi was w spokoju – a wy pozostaniecie wierni sobie i pewni swojej racji.
Poprzez ten tekst manipulator chce dać ci do zrozumienia, że twoja reakcja na jego zachowanie jest przesadzona. Choć czujesz się przez niego zraniona/-y, wmawia ci, że problem tkwi w tobie, a nie w nim.
Przykładowa odpowiedź: „Mam prawo do tego, aby się tak czuć. To, że dla ciebie twoje zachowanie wydaje się w porządku, nie oznacza, że twoje słowa nie mogły mnie zranić”.
Poprzez powyższą reakcję pokazujemy gaslighterowi, że nasze odczucia są prawdziwe i ważne; nie pozwolimy sobie na to, by ktoś je umniejszał i negował.
Trik stary jak świat – zamiast skonfrontować się z niewygodnymi faktami, manipulator będzie kłamał, zaprzeczał i podważał twoją zdolność do zapamiętywania wydarzeń z przeszłości.
Przykładowa odpowiedź: „Doskonale pamiętam, co się wtedy wydarzyło/co mówiłeś/-aś. Jeśli uważasz, że było inaczej, chętnie o tym podyskutuję, ale wiem, jakie słowa wtedy padły”.
W ten sposób ucinasz wszelkie spekulacje i jasno dajesz do zrozumienia, że ufasz temu, co zapamiętałaś/-eś. Nikt nie jest w stanie wmówić ci, że coś jest z tobą nie tak.
Gaslighter, wypowiadając takie słowa, chce wywołać w tobie poczucie izolacji i osamotnienia. Chce, abyś miał/-a wrażenie, że nikt cię nie wspiera i nie masz nikogo po swojej stronie.
Przykładowa odpowiedź: „Dopóki osoby, na które się powołujesz, nie powiedzą mi tego wprost, nie uwierzę w to, co mówisz. Powiedziałam/-em ci, jak się czuję, i w tej chwili tylko to się liczy”.
Taką odpowiedzią dajesz do zrozumienia gaslighterowi, że powołując się na wyimaginowaną grupę innych osób, nic nie wskóra. Pokazujesz mu, że największe znaczenie ma twoja perspektywa.
Taka wypowiedź ma ci pokazać, że twoje wątpliwości są nieuzasadnione i spowodowane wadami twojego charakteru. W ten sposób manipulator broni się przed wzięciem odpowiedzialności za swoje szkodliwe zachowanie bądź raniące słowa.
Przykładowa odpowiedź: „Gdybym czuł/-a, że wszystko OK, nie podejmowałbym/-ałabym tematu. Twoje zaprzeczenia nie sprawią, że problem zniknie”.
W ten sposób komunikujesz gaslighterowi, że twoje uwagi i wątpliwości nie mogą być zamiecione pod dywan. Oczekujesz, że rozmówca się do nich odniesie i poczuje współodpowiedzialność za powstały problem.
Dr Jeffrey Bernstein daje na koniec kilka praktycznych wskazówek, jak chronić się przed podstępnymi zagrywkami manipulatora. Jak przekonuje, najważniejsze jest, aby:
- ufać swojej intuicji – jeśli istnieje w nas przeczucie, że dana osoba nami pogrywa, nie ignorujmy go i nie próbujmy go sobie racjonalizować;
- stawiać wyraźne granice – jeśli ktoś nie odpuszcza i mimo przedstawiania mu racjonalnych argumentów nadal stara się wmówić nam, że nasze odczucia są fałszywe, nie próbujmy przekonywać go na siłę. Odetnijmy się od niego;
- gromadzić dowody – zwłaszcza jeśli ktoś nagminnie stosuje wobec nas gaslighting i nieustannie podważa naszą zdolność do zapamiętywania faktów;
- zadbać o zewnętrzną perspektywę – rozmowa z kimś zaufanym z zewnątrz i wysłuchanie jego opinii pomoże nam zachować pewność, że nasze obserwacje są prawdziwe.
Artykuł opracowany na podstawie: J. Bernstein, „4 Gaslighting Phrases That Can Break You—Stop Them Cold”, psychologytoday.com [dostęp: 13.02.2025]