Inteligencja emocjonalna to klucz do szczęścia. Ekspertka radzi, jak ją rozwijać

Każdy z nas ma dni, w których czuje, że wszystko wymyka się spod kontroli. Nad niczym nie panuje i najchętniej zapadłby się pod ziemię, albo zniknął na kilka dni. Ciągłe wrażenie przytłoczenia i natłoku pracy, wywołuje w nas ogromny stres i poczucie bezsilności. Albo co gorsze - wybuch napięcia.

Ale są też tacy, którzy pomimo licznych przeciwności losu każdego dnia są pełni energii i optymistycznie patrzą w przyszłość, a wszystkie napotykane na swojej drodze problemy potrafią przekuć w sukces. W czym tkwi sekret? W poziomie inteligencji emocjonalnej i umiejętności zarządzania własnymi emocjami.

Co to jest inteligencja emocjonalna?

Inteligencja emocjonalna to zbiór określonych kompetencji, dzięki którym łatwiej człowiekowi funkcjonować w społeczeństwie. Można do nich zaliczyć cztery główne umiejętności:

• Rozpoznawanie emocji i ich rozumienie,
• Wykorzystywanie ich potencjału w działaniu i myśleniu,
• Empatyczne ich wyrażanie
• Korzystne regulowanie.

Wysoki poziom inteligencji emocjonalnej przekłada się na lepsze radzenie sobie w sytuacjach konfliktowych czy stresujących, a także wpływa na tworzenie zdrowych relacji międzyludzkich. Coraz więcej badań potwierdza, że to właśnie ona – a nie wyłącznie intelekt – odgrywa decydującą rolę w naszym poczuciu szczęścia oraz w skuteczności działań podejmowanych w życiu zawodowym. Grażyna Tallar, trenerka ucząca inteligencji emocjonalnej, podkreśla:

To wysoki poziom inteligencji emocjonalnej, nie intelekt, decyduje o tym, czy czujemy się szczęśliwi. Również, jak udowadniają najnowsze badania, w sferze zawodowej, w biznesie. Emocje mają wpływ na wszystko, a zwłaszcza na podejmowanie decyzji.

Inteligencję emocjonalną trzeba rozwijać od dziecka

Właściwego rozpoznawania emocji warto uczyć już małe dzieci. Powinno się też tłumaczyć, dlaczego dana emocja się w ogóle pojawiła. Pamiętajmy, aby rodzice mieli wspólną definicję dla opisywania znaczenia emocji. Dzieci uczą się poprzez naśladownictwo, dlatego tak ważne jest, by mieć świadomość, że nasze komunikaty i reakcje stanowią dla nich przykład i wzór do naśladowania. Rolą rodziców, dziadków, pierwszych nauczycieli w żłobku czy przedszkolu jest nie tylko nauczenie ich czym są w ogóle emocje i dlaczego ich doświadczamy, ale przede wszystkim swoją postawą, pokazywanie właściwych reakcji na nie. W ten sposób można kształcić dzieci tak, aby wyrosły na ludzi świadomych siebie, swojej wartości, pewnych siebie, ale przede wszystkim – zwyczajnie szczęśliwych.

Powinna to być umiejętność, którą rozwija się w przedszkolu czy szkole, tak jak uczy się pisania i czytania.

Rodzice mający problemy w tym obszarze nie będą w stanie przekazać niezbędnej wiedzy dziecku, aby potrafiło ono, w dorosłym już życiu, wyrażać i odczytywać emocje we właściwy sposób. Na szczęście inteligencja emocjonalna nie jest cechą genetyczną i można ją kształtować przez całe życie.

Wysoka inteligencja emocjonalna w praktyce

Osoba inteligentna emocjonalnie to przede wszystkim taka, która jest świadoma swoich emocji, uważnie je obserwuje i pokazuje innym w czytelny i bezpieczny sposób. Kiedy jest potrzeba zmniejszenia swojego pobudzenia emocjonalnego używa takich sposobów, który przede wszystkim jest skuteczny i “zdrowy” dla niej samej.

Taka osoba nie tłumi w sobie uczuć, nie krzywdzi innych używając agresji pasywnej czy fizycznej, ponieważ każda pojawiająca się emocja jest dla niej konkretnym komunikatem.

Na co dzień chcielibyśmy otaczać się osobami, które swoją postawą i umiejętnością empatycznego podejścia do każdej emocji powodują, że czujemy się przy nich po prostu bezpiecznie. Czym dokładnie wyróżniają się ludzie o wysokiej inteligencji emocjonalnej?

• Jasno komunikują swój smutek oraz powody pojawienia się złości czy gniewu.
• Potrafią zmniejszyć zbyt intensywną radość, gdy sytuacja tego wymaga.
• Okazują wsparcie i empatię, zawsze są gotowi wysłuchać drugą osobę.
• Reagują w przewidywalny, spokojny sposób – wiemy, czego się po nich spodziewać.
• W sytuacjach konfliktowych nie dopuszczają do eskalacji – unikają krzyków, obwiniania, szukania winnego czy plotkowania.

Niska inteligencja emocjonalna w praktyce

Chociaż umiejętność zarządzania swoimi emocjami teoretycznie powinien mieć opanowaną każdy z nas, to jednak wiele osób miewa z tym trudności. Dzisiaj większość z nas chce regulować emocje, omijając inną ważną umiejętność jaką jest wyrażanie, czyli empatyczne pokazanie tego, jak się czuje. Samo wyregulowanie emocji nie wystarczy do dobrej komunikacji a wręcz może ją utrudniać.

Osoby o niskiej inteligencji emocjonalnej często:

• Nie potrafią rozpoznać ani nazwać tego, co czują.
• Mają problem z odczytywaniem sygnałów emocjonalnych u innych.
• Nie potrafią kontrolować swoich emocji, co może skutkować impulsywnymi reakcjami, wybuchami złości lub wycofaniem się w sytuacjach stresowych.
• Zamiast stawić czoła trudnym emocjom, mogą je tłumić lub ignorować, co prowadzi do ich kumulacji i pogorszenia samopoczucia.
• Brak empatii i zrozumienia dla uczuć innych sprawia, że trudno im nawiązywać i utrzymywać bliskie, satysfakcjonujące relacje.
• Nie analizują swoich zachowań ani ich przyczyn, co utrudnia im rozwój osobisty i uczenie się na własnych doświadczeniach.

Inteligencja emocjonalna to kluczowa umiejętność w pracy

Starając się o pracę potencjalny szef nie będzie tolerował wybuchów złości czy krzyków, które bardziej pasują do nastolatka wkraczającego w okres dorosłości, a nie przyszłego pracownika międzynarodowej korporacji. Jego oczekiwania dotyczyć będą także tego, aby pracownik jasno i empatycznie wypowiadał się na temat powodu swojej złości.

Żyjemy w dynamicznych czasach, w których zdolność do jasnego komunikowania swoich potrzeb, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania sytuacji konfliktowych, czy umiejętność pracy w zespole niejednokrotnie bardzo różniących się od siebie ludzi często bywają ważniejsze niż faktyczny poziom wykształcenia potwierdzony uzyskanymi dyplomami.

Jak rozwijać inteligencję emocjonalną?

Inteligencję emocjonalną możemy rozwijać niezależnie od wieku, czy posiadanego wykształcenia. Pierwszym krokiem ku zmianie jest uświadomienie sobie swojego problemu, przyznanie się przed samym sobą, że nie potrafimy panować nad swoimi emocjami i reakcjami na różne sytuacje. Przerasta nas to, nie wiemy jak się zachować, jak zareagować, a co najważniejsze – jak odwrócić naszą uwagę od bodźców, które wywołały w nas niepożądane emocje.

Gdy przez lata tłumiliśmy w sobie wszystkie emocje, bo tak zostaliśmy wychowani i żyliśmy w przeświadczeniu, że przyznanie się do odczuwania danej emocji jest złe lub nie na miejscu, albo nikt wcześniej nam nie pokazał jak w zdrowy sposób radzić sobie z narastającą w nas złością czy poczuciem bezsilności, to sami nie będziemy w stanie sobie pomóc. Niezbędne będzie wsparcie specjalistów.

Jednym ze skutecznych rozwiązań może być trening rozwoju inteligencji emocjonalnej, podczas którego uczestnicy uczą się zarządzać swoimi emocjami. Jest on dopasowany do indywidualnych potrzeb danej osoby, co weryfikują poprzedzające go testy sprawdzające m.in. aktualny poziom wszystkich kompetencji. Każdego dnia możemy również ćwiczyć naszą inteligencję emocjonalną za pomocą krótkich ćwiczeń wyrabiających w nas określone nawyki i uważność na reakcje naszego organizmu.

Z rozwijaniem inteligencji emocjonalnej powinno być tak, jak z nabywaniem każdej nowej umiejętności. Żeby nie zniechęcić się brakiem znaczących rezultatów warto zacząć od małych kroków, dzięki którym powoli zaczniemy w sobie wyrabiać nawyk uważności na reakcje naszego organizmu i emocje temu towarzyszące.

Inteligencja emocjonalna – ćwiczenia

Dobrze rozwinięta inteligencja emocjonalna może w znaczący sposób wpłynąć na jakość naszego życia – poprawia relacje z innymi, buduje zdrową samoocenę, kształtuje sposób, w jaki postrzegamy samych siebie, a nawet zwiększa naszą motywację i zaangażowanie w pracy.

Jednak aby w pełni czerpać z jej potencjału, warto regularnie ćwiczyć uważność na własne emocje i stosować proste, codzienne strategie, które pomagają lepiej je rozumieć i wyrażać. Oto kilka kroków, które mogą w tym pomóc:

1. Gdy czujesz, że tracisz kontrolę – zatrzymaj się i wsłuchaj w swoje emocje. Zamiast działać impulsywnie, zapytaj siebie: Jaką emocję czuję? Nazwij ją – to pierwszy krok do zrozumienia, co się z tobą dzieje.
2. Zwróć uwagę na sygnały z ciała. Co się dzieje z twoim ciałem, gdy odczuwasz tę emocję? W którym miejscu odczuwasz ją najmocniej – w żołądku, klatce piersiowej, gardle?
3. Zadaj sobie pytanie: co wywołało tę emocję? Ustal, co konkretnie ją uruchomiło i dlaczego akurat teraz się pojawiła. Zrozumienie przyczyny pozwala lepiej zarządzać reakcją.
4. Zastanów się, jak możesz ją wyrazić. Jak wyrazić tę emocję w sposób, który nie zrani innych, ale będzie dla nich jasny i szczery? Empatyczna komunikacja emocji jest kluczem do zdrowych relacji.
5. Zadaj sobie pytanie: co mogę zrobić, aby zmniejszyć jej siłę? Czasem pomocna będzie rozmowa, spacer, oddech, a czasem chwila samotności.
6. Pomyśl, co może poprawić twój nastrój. Może to będzie ulubiona muzyka, kontakt z naturą, aktywność fizyczna albo rozmowa z kimś bliskim?

Rozwijanie inteligencji emocjonalnej nie polega na tłumieniu emocji, ale na ich świadomym przeżywaniu i komunikowaniu – z uważnością, czułością i odpowiedzialnością.

Marzena Martyniak – psycholożka, specjalistka w dziedzinie rozwoju inteligencji emocjonalnej, stowarzyszony partner International Society of Emotional Intelligence (ISEI). Autorka polskiej wersji SEL (Social Emotional Learning) oraz unikalnego programu edukacyjnego Land of Emotions.