Jeśli sądzicie, że w kinie widzieliście już wszystko, nie poznaliście jeszcze filmów dokumentalnych, które znalazły się w programie tegorocznej edycji Millennium Docs Against Gravity. Te tytuły nie tylko was zaskoczą i poruszą, ale też zmienią wasz sposób patrzenia na świat. To zdecydowanie nie są „grzeczne” dokumenty o oczywistych sprawach, a mocne, absolutnie bezkompromisowe historie, które wywołują prawdziwe emocje i na długo zostają w pamięci. Co zatem warto zobaczyć w tym roku? Oto 12 tytułów polecanych przez naszą redakcję.
„Maria Callas i Monica Bellucci: Spotkanie”, reż. Yannis Dimolistas, Tom Volf
Studium życia i dziedzictwa ikonicznej divy Marii Callas, w którą wciela się Monica Bellucci. Poprzez intymne wspomnienia, listy i rzadkie nagrania, wyruszamy w podróż po świecie Callas – od jej skromnych początków w Nowym Jorku aż po triumfy na światowych scenach. Film ukazuje dwa okresy: czas, gdy Callas osiągała szczyty sławy, oraz współczesność, w której jej głos nadal rozbrzmiewa. W centrum opowieści znajduje się dialog dwóch kobiet – Callas i Bellucci – które, mimo różnego pochodzenia, łączy głębokie oddanie sztuce.
„Listy z Wilczej”, reż. Arjun Talwa
Arjun wyemigrował dekadę temu, ale wciąż ma trudności z dopasowaniem się. Ulica Wilcza, przy której mieszka, nie ułatwia mu zadania. Próbując przyspieszyć swoją integrację, zaczyna filmować swoich sąsiadów, sondując swoje relacje z nimi i szukając sposobów na przezwyciężenie własnego poczucia wyobcowania. Z pomocą przyjaciela Mo, innego imigranta, Arjun odkrywa ukryte sekrety ulicy. Odnajduje innych ludzi takich jak on, którzy żyją pomiędzy przeszłością a teraźniejszością, pomiędzy wyobrażoną ojczyzną a tą prawdziwą. Ulica łączy ich wszystkich, dając ukojenie w melancholii codziennego życia. Wzdłuż tego kilometrowego odcinka wyłania się obraz współczesnej Europy, odsłaniając kalejdoskop sprzeczności i niepokojów, gdy zagraniczny filmowiec podnosi lustro kraju, który często postrzegany jest jako homogeniczny i nieprzyjazny.
„Król Maciuś Pierwszy”, reż. Jaśmina Wójcik
Film jest podróżą dwóch sióstr, córek reżyserki. Poznajemy Zoyę i Leę podczas internetowej lekcji o pandemii. Obserwujemy ich świat zabawy i zmartwień. Dzieciństwo, które rozkwita wraz z ucieczką z miasta na łono natury. Jednak ze świata dorosłych nadchodzi nieuniknione: wojna. Siostry rozdzielają się, film staje się opowieścią o dojrzewaniu. Czy uda im się na nowo odnaleźć drogę do siebie i własnych relacji?
„Zaufaj mi”, reż. Joanna Ratajczak
Sebastian i Alicja mają idealne życie w Berlinie, z dobrze prosperującym biznesem i bliską rodziną. Jednak tęsknota Sebastiana za wolnością rozpoczyna poliamorycznąpodróż, która wystawia ich związek na próbę. Dla Alicji nawigacja między miłością, niezależnością i normami społecznymi staje się wyzwaniem. Musi skonfrontować się z własnymi pragnieniami i uwolnić się od konwencji, aby zrozumieć czego potrzebuje dla siebie samej.
„Projektując marzenia”, reż. Kosai Sekine
Przyszłość w świecie mody już nadeszła. Zwiastuje ją znany japoński projektant Yuima Nakazato, który stał się kluczową postacią ruchu etycznej produkcji w modzie. Jako jedyny obecnie aktywny projektant haute couture w Japonii stara się łączyć swoje wyjątkowe wizje artystyczne ze zrównoważoną ekologicznie technologią. Wykorzystuje innowacyjne rozwiązania naukowe i łączy je z tradycyjnymi technikami materiałowymi. Postuluje zmianę myślenia o modzie – odejście od masowej produkcji odzieży na rzecz tworzenia rzeczy wyjątkowych. Promuje myślenie o modzie odpowiedzialnej społecznie, która nie niszczy środowiska i ludzi jak ma to miejsce w Kenii, gdzie skala odpadów tekstylnych wymaga wprowadzenia działań ochronnych i zmian społecznych. Projektując zwiewne stroje realizuje wizjonerską praktykę. Dzięki badaniom problemów środowiskowych i produkcyjnych, jakie wiążą się z modą chce radykalnie zmienić oblicze branży. Kładzie nacisk na przyszłość, w której łączyć się będą ze sobą kreatywności oraz troska o środowisko i ludzi.
„Nagłe przebłyski głębi istnienia”, reż. Mark Cousins
Film z narracją Tildy Swinton, zgłębia tajemnicę kreatywności, zabierając nas w podróż po świecie sztuki. Mark Cousin, znany ze swoich monumentalnych filmów o historii kina, przygląda się życiu i twórczości szkockiej artystki Wilhelminy Barns-Graham. Unikalne podejście malarki do kolorów odkrywa przed nami nowe sposoby postrzegania malarstwa abstrakcyjnego. Mizoginistyczny klimat epoki, w której żyła, spowodował jednak, że nie została zapamiętana jako geniuszka, którą była. Film nie tylko dokumentuje jej wizjonerską sztukę, ale też inspiruje do odkrywania jej niezwykłej spuścizny.
„Leni Riefenstahl”, reż. Andres Veiel
Czy Leni Riefenstahl była geniuszką kina, czy po prostu nazistowską propagandzistką, a może jednym i drugim? Kontrowersyjna aktorka, a później reżyserka, pozostaje przedmiotem fascynacji i debaty na temat tego, czy jej talent można oddzielić od politycznych poglądów. Riefenstahl była słynną tancerką i aktorką lat 20. XX w. Przyciągnęła uwagę Adolfa Hitlera filmem o górach na podstawie własnego scenariusza, który wyreżyserowała, wyprodukowała i w którym sama zagrała. Jej propagandowy obraz „Triumf woli”, opowiadający o wiecu partii nazistowskiej w Norymberdze w 1934 r., sprawił, że stała się najwybitniejszą reżyserką III Rzeszy. Dzięki filmowi „Olimpia”, opowiadającemu o letnich igrzyskach olimpijskich w Berlinie w 1936 r., zyskała światową sławę. Historia życia Leni Riefenstahl oraz wpływu, jaki wywarła na niemiecką kulturę i społeczeństwo jest kluczem do zrozumienia mechanizmów manipulacji, z którymi obecnie znów się borykamy. Filmowa analiza jej dziedzictwa i popularności po II wojnie światowej jest jednak czymś więcej niż tylko kulturowo-historycznym ćwiczeniem. Odszyfrowanie jej twórczości oznacza odsłonięcie i zrozumienie istoty propagandy filmowej, co jest niezwykle ważne w świetle jej obecnego odradzania się. Film jest próbą osiągnięcia tego, czego nie udało się dotychczas żadnemu filmowi o Riefenstahl – przedstawienia psychologicznego portretu artystki i – za jej pośrednictwem – tego, co reżyser filmu nazywa „uwodzicielską naturą faszyzmu”.
„Opowieści z dalekiej północy”, reż. Heidi Ewing, Rachel Grady
Wyczerpana samotnością, lękiem i miażdżącą presją odczuwaną przez pokolenie Z, trójka nastolatków podejmuje odważną decyzję o opuszczeniu domowego zacisza i zapisaniu się do tradycyjnego liceum ludowego w dziczy północnej Norwegii. Zrzuceni na rok w arktycznej dziczy, Hege, Romain i Bjørn Tore muszą polegać na sobie i sforze lojalnych psów zaprzęgowych, gdy podejmują zniechęcający krok od dzieciństwa do dorosłości. Uwolnione od technologii, social mediów i zgiełku współczesnego życia odważne trio po raz pierwszy uczy się stawić czoła samym sobie, i doświadcza nieoczekiwanej, cudownej transformacji.
„Pociągi”, reż. Maciej Drygas
Najnowszy film Macieja Drygasa to niezwykły poemat filmowy, w którym historia pociągów staje się metaforą naszej cywilizacji. Początek XX w., potęga maszyn, społeczności budowane niegdyś wzdłuż rzek teraz osiedlają się wzdłuż torów. Pociągi zwiastują rozwój i postęp technologiczny, bez potrzeb jego kwestionowania, ale niosą też ze sobą wojnę i śmierć. Niesamowity dobór materiałów archiwalnych i fenomenalny montaż. Nagroda Główna na największym festiwalu filmów dokumentalnych na świecie (IDFA w Amsterdamie).
„Podpisano, Hawa”, reż. Najiba Noori
Afgańska dokumentalistka Najiba Noori przez pięć lat portretowała swoją 52-letnią matkę – Hawę oraz nastoletnią siostrzenicę Zahrę, aby pokazać, jak żmudnie wypracowana poprawa pozycji kobiet w Afganistanie uległa zniweczeniu przez geopolityczną przemoc. Rodzina reżyserki należy do Hazarów – grupy etnicznej żyjącej w środkowym Afganistanie, która dotkliwie doświadczyła dyskryminacji i prześladowań. Hawa została wydana za mąż w wieku 13 lat za znacznie od siebie starszego męża, który teraz potrzebuje opieki. Niestrudzenie walczyła o lepszą przyszłość dla swoich dzieci i mimo sprzeciwu męża nauczyła się czytać i założyła własną firmę. Dlatego z przerażeniem obserwuje, jak Amerykanie przygotowują porozumienie z talibami. Decyduje się przyjąć do domu 14-letnią wnuczkę Zahrę, która uciekła od agresywnego ojca. Kiedy w sierpniu 2021 roku ostatnie wojska amerykańskie wycofują się z Kabulu, następuje błyskawiczne przejęcie władzy przez talibów, a marzenia córki i wnuczki Hawy zostają zniszczone w imię patriarchalnych tradycji. Zahra musi wrócić do wioski, z której uciekła, a Najiba ma kilka minut na decyzję, czy uciec do Paryża z 9-kilogramowym bagażem i materiałem filmowym.
„One to One: John i Yoko”, reż. Kevin Macdonald
Osadzony w Nowym Jorku w 1972 roku dokument przedstawia muzyczny, osobisty, artystyczny, społeczny i polityczny świat Johna i Yoko na tle burzliwego okresu w historii USA. W centrum filmu znajduje się charytatywny koncert One to One na rzecz dzieci ze specjalnymi potrzebami – jedyny pełnometrażowy koncert Johna Lennona pomiędzy ostatnim występem The Beatles w 1966 roku a jego śmiercią. Film zawiera bogactwo dotąd niepublikowanych materiałów archiwalnych, w tym osobiste rozmowy telefoniczne, domowe nagrania kręcone przez Johna i Yoko, a także zremasterowane nagrania z koncertu One to One z nowym miksem dźwięku nadzorowanym przez Seana Ono Lennona.
„Charlie Chaplin: Duch Włóczęgi”, reż. Carmen Chaplin
Debiut dokumentalny Carmen Chaplin, wnuczki Charliego, jest filmową biografią artysty i próbą udowodnienia jego romskiego dziedzictwa. Reżyserka twierdzi bowiem, że jej dziadek mógł mieć romskocygańskiego pradziadka, a z tajemniczego listu wynika, że urodził się nie w Londynie a w romskocygańskiej społeczności w Birmingham. To właśnie romskie korzenie miały zainspirować go do wykreowania postaci Włóczęgi – samotnego dżentelmena w za dużych butach i spodniach, przyciasnej marynarce, z wąsikiem, laską i melonikiem. Film przywołuje fragmenty filmów z udziałem aktora oraz nigdy wcześniej niepokazywane archiwalia. Wykorzystuje też wywiady z członkami rodziny Chaplinów, znanymi osobowościami świata filmu oraz współczesnymi romskimi artystami. W ten sposób reżyserka buduje nie tylko filmowy obraz drzewa genealogicznego Chaplinów sięgającego kilku pokoleń wstecz, lecz również romskocygańskiego dziedzictwa swojego dziadka.
22. edycja festiwalu filmowego Millennium Docs Against Gravity odbędzie się od 9 do 18 maja 2025 roku w kinach w siedmiu miastach (Warszawie, Wrocławiu, Gdyni, Poznaniu, Katowicach, Łodzi oraz Bydgoszczy) oraz od 20 maja do 2 czerwca online na stronie mdag.pl.