Szukacie czytelniczych inspiracji? Dobrze się składa – magazyn „Time” ogłosił listę 100 najlepszych kryminałów i thrillerów wszech czasów. Koniecznie sprawdźcie, czy w zestawieniu znaleźli się wasi ulubieni autorzy.
Redakcja magazynu „Time” dobrze zdaje sobie sprawę z tego, że kryminały i thrillery to gatunki cieszące się największą popularnością: „Martwe ciało zostaje znalezione u podnóża schodów. Dziecko zostaje porwane. Żona znika bez śladu. Co się stało? Kto to zrobił? I, być może najważniejsze – dlaczego? To pytania, które napędzają książki kryminalne i thrillery – i to właśnie proces odkrywania odpowiedzi sprawia, że ten gatunek jest tak wciągający”.
W związku z tym „Time” – wspierany przez siedmioro znanych autorów – postanowił stworzyć listę 100 najlepszych książek kryminalnych i thrillerów wszech czasów. Na potrzeby zestawienia zdefiniowano je jako „książki skupiające się na nierozwiązanej zbrodni lub zagrażającej okoliczności oraz na osobie lub osobach zdeterminowanych, by ją rozwiązać lub jej zapobiec”.
Czytaj także: Wakacyjne kryminały. 5 książek, które warto zabrać na urlop
Książki – napisane oryginalnie po angielsku lub też przetłumaczone na ten język – były nominowane zarówno przez zespół redakcyjny, jak i czołowych autorów: Megan Abbott, Harlana Cobena, S.A. Cosby'ego, Gillian Flynn, Tany French, Rachel Howzell Hall i Sujaty Massey (członkowie panelu nie mogli zgłaszać swoich własnych tytułów). Łącznie oceniono w skali punktowej ponad 250 powieści. Pod uwagę brano kluczowe czynniki, takie jak: fabuła, napięcie, ambicja, oryginalność, odbiór krytyczny i popularność, a także wpływ na gatunek kryminału i thrillera oraz literaturę jako całość.
Tak powstał ranking obejmujący 100 najbardziej wciągających, pełnych zwrotów akcji, satysfakcjonujących i wpływowych książek kryminalnych i thrillerów, wydanych zarówno w 1860 roku, jak i w 2022 roku, opublikowanych w 15 różnych krajach i napisanych przez 100 różnych autorów – żaden pisarz nie pojawia się na liście więcej niż raz.
„Lista ta zbiera razem książki, które oferują możliwość ucieczki, ale także skłaniają do refleksji nad najciemniejszymi zakamarkami ludzkiej natury — zanurzenie się w tych opowieściach to wejście do światów zarówno znajomych, jak i obcych, składanie w całość elementów zagmatwanej fabuły, krytyczne myślenie o tym, co to znaczy być dobrym i co jest potrzebne, aby być złym, oraz o wszystkim, co istnieje w tym chaotycznym pomiędzy” – dodają redaktorzy „Time’a”.
W rankingu znajdziemy znane i popularne nazwiska, takie jak: Agatha Christie, Arthur Conan Doyle, Daphne du Maurier, Patricia Highsmith, Stephen King, Umberto Eco, Donna Tartt, Harlan Coben, Jo Nesbø, Tess Gerritsen, Camilla Läckberg, Gillian Flynn czy Ruth Ware, jak i mniej znane, których powieści nie były tak bardzo reprezentowane w głównym nurcie wydawniczym. Jak tłumaczy Rachel Howzell Hall, członkini panelu i bestsellerowa autorka: „Wydawanie i promowanie bardziej zróżnicowanych pisarzy pomoże światu książek stać się bogatszym i pełniejszym. Jeśli się zgadzasz, usiądź z nami. Mamy mnóstwo historii do opowiedzenia”.
Co ciekawe, paneliści magazynu „Time” w zaszczytnym gronie autorów, którzy trafili na listę 100 najlepszych kryminałów i thrillerów wszech czasów, umieścili także polską autorkę – Olgę Tokarczuk. Wyróżniono jej powieść „Prowadź swój pług przez kości umarłych”, co dla niektórych może być nie lada zaskoczeniem. Niemniej w uzasadnieniu napisano, że „ta powoli rozwijająca się opowieść nie jest typowym kryminałem, lecz raczej filozoficzną baśnią przekształcającą się w thriller, który bada stan dobrostanu zwierząt i determinację, by być głosem dla tych, których go pozbawiono. Tokarczuk, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018, przedstawia pasjonującą analizę relacji między ludźmi a naturą”.
Czytaj także: 100 najlepszych książek XXI wieku. „New York Times” ogłosił listę na pierwsze 25-lecie
1. Wilkie Collins, „Kobieta w bieli”
Wilkie Collins w 1860 roku opublikował „Kobietę w bieli”, książkę uznawaną za jedną z pierwszych powieści kryminalno-sensacyjnych. Jej głównym bohaterem jest Walter Hartright, młody rysownik, który podczas nocnej podróży poznaje tajemniczą kobietę ubraną na biało. To spotkanie staje się początkiem skomplikowanej intrygi, która wciąga Waltera w świat zaginionej dziedziczki, mrocznych sekretów i niebezpiecznych oszustw.
„Dzięki wykorzystaniu melodramatu i realizmu domowego powieść przyczyniła się do powstania gatunku fikcji sensacyjnej. Wprowadziła również nowy zwrot w tropy gotyckiego romansu, jednocześnie będąc wczesną wersją powieści detektywistycznej. Dwa miesiące po rozpoczęciu jej publikacji w odcinkach Dickens nazwał tę historię »mistrzowską«, a do dziś książka jest powszechnie uważana za klasykę” – czytamy w uzasadnieniu.
2. Fiodor Dostojewski, „Zbrodnia i kara”
Kto by pomyślał, że w zestawieniu top 100 kryminałów i thrillerów wszech czasów znajdzie się Fiodor Dostojewski ze swoją „Zbrodnią i karą”? Historię Raskolnikowa, który z powodu trudnej sytuacji finansowej postanawia zamordować starą lichwiarkę, Alonę Iwanowną, aby zdobyć jej pieniądze, znamy (a przynajmniej kojarzymy) chyba wszyscy. Jednak Dostojewskiemu chodziło nie tyle o opisanie zbrodni i jej prawnych konsekwencji, ile o ukazanie głębokiego studium psychologicznego zbrodniarza – wewnętrznej walki bohatera zmagającego się z ogromnymi wyrzutami sumienia.
„Trudno przecenić wpływ tej powieści. Skupienie się na podstawowym systemie wartości głównego bohatera – przekonaniu, że robi to, co trzeba, dla dobra społeczeństwa, mimo że jego czyny są daleko poza prawem – oraz psychicznej traumie, z którą musi się zmierzyć, było w tamtym czasie rewelacją i uczyniło powieść stałym elementem list wielkich dzieł, obejmujących wszystkie gatunki. Dobrze rozwinięta przez Dostojewskiego koncepcja dotycząca ludzkiej moralności stanowi również fundament wielu wielkich thrillerów kryminalnych XX i XXI wieku” – tłumaczą paneliści.
3. Anna Katharine Green, „The Leavenworth Case”
Kolejne miejsce w rankingu przypadło w udziale nieprzetłumaczonej na język polski książce Anny Katharine Green „The Leavenworth Case” z 1878 roku. Fabuła koncentruje się wokół morderstwa bogatego emerytowanego kupca Horatia Leavenwortha, który zostaje zastrzelony w swojej bibliotece. Do akcji wkraczają śledczy Ebenezer Gryce i prawnik Everett Raymond, którzy muszą odkryć, co naprawdę wydarzyło się w nowojorskiej rezydencji. Książka uznawana jest za jedną z kluczowych dla rozwoju gatunku kryminalnego.
„Choć czytelnicy prawdopodobnie bardziej kojarzą Arthura Conana Doyle'a i Sherlocka Holmesa niż Green i Gryce'a, wpływ Green na książki kryminalne jest szeroko zakrojony. Wprowadziła ona kluczowe elementy budujące gatunek poprzez fabuły inspirowane jej wiedzą na temat prawa karnego i procedur sądowych. W swojej autobiografii z 1977 roku Agatha Christie napisała, że »The Leavenworth Case« była jedną z powieści, które pobudziły jej własne pragnienie pisania literatury detektywistycznej”.
4. Henry James, „W kleszczach lęku” (znana także jako „Dokręcanie śruby”)
To pozycja obowiązkowa dla wszystkich fanów gotyckich powieści grozy. Ponury wiktoriański dwór? Jest. Osierocone rodzeństwo skrywające tajemnice, którym opiekuje się młoda guwernantka? Jest. Duchy nawiedzające rezydencje? Są. Dodajmy do tego atmosferę niepokoju i strachu i idealna książka na wieczór gwarantowana.
„W tym subtelnym, przenikliwym thrillerze psychologicznym – który pisarka Gillian Flynn opisała kiedyś jako »przepysznie nieuchwytny« – czytelnik jest ogarnięty niesamowitym poczuciem grozy i pozostaje z pytaniem, co tak naprawdę jest prawdziwe. Ta nawiedzona i niepokojąca historia zainspirowała liczne dodatkowe dzieła literackie oraz adaptacje sceniczne i filmowe w ciągu 125 lat od jej pierwotnej publikacji” – komentują twórcy rankingu.
5. Arthur Conan Doyle, „Pies Baskerville’ów”
Na liście najlepszych kryminałów i thrillerów nie mogło oczywiście zabraknąć najsłynniejszego detektywa na całym świecie, czyli Sherlocka Holmesa wykreowanego przez Arthura Conana Doyle’a. Jego „Pies Baskerville’ów” uważany jest przez wielu za najlepszą z czterech powieści o Holmesie i klasyczny thriller detektywistyczny wszech czasów. W powieści, która zainspirowała liczne adaptacje na przestrzeni lat, detektyw i jego zaufany asystent dr John Watson badają sprawę fantomowego psa z Dartmoor.