Podjęcie decyzji o rozwodzie niewątpliwie nie należy do zadań łatwych. Jednak jeśli małżonkowie nie darzą się już żywionym niegdyś do siebie uczuciem i nie widzą szans na odnowienie więzi, rozwód stanowi jedyną skuteczną formę zakończenia małżeństwa. Małżonkom decydującym się na rozwód zwykle towarzyszy niemały bagaż emocjonalny będący sumą negatywnych doświadczeń związanych z przebiegiem małżeństwa. Dlatego też chcąc ograniczyć stres związany z postępowaniem, warto przygotować się do sprawy rozwodowej i zapoznać się z jej przebiegiem.
Zagłębiając się w kwestie związane z postępowaniem rozwodowym, w pierwszej kolejności warto wiedzieć, kiedy w świetle prawa może zostać orzeczony rozwód. I tak małżonkowie mogą dostać rozwód jeśli okoliczności sprawy potwierdzają, że między stronami doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia. Oznacza to, że między małżonkami nie istnieje już więź gospodarcza, uczuciowa oraz fizyczna i że nie istnieją szanse na powrót do wspólnego pożycia.
Przepisy prawa rodzinnego przewidują także przesłanki negatywne, które przemawiają przeciwko rozwiązaniu małżeństwa. Jedną z nich jest sprzeczność rozwodu z dobrem małoletnich dzieci. Innymi słowy: rozwód nie jest dopuszczalny, jeśli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro dzieci.
Rozwód jest niedopuszczalny także wtedy, gdy jego orzeczenie byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego jest uzależniona od indywidualnych okoliczności sprawy. Tytułem przykładu można wskazać, że w zakresie tego pojęcia mieści się m.in. szczególnie trudna sytuacja życiowa jednego z małżonków spowodowana ciężką chorobą.
Warto również wiedzieć, że rozwód jest niedopuszczalny, jeśli z żądaniem rozwiązania małżeństwa występuje małżonek wyłącznie winny rozkładowi pożycia małżeńskiego, a drugi z małżonków nie zgadza się na rozwód. Należy jednak liczyć się z tym, że w przypadku gdy małżonek niewinny nie wyraża zgody na rozwód, sąd ocenia, czy jego działanie nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Pierwszym krokiem inicjującym postępowanie rozwodowe jest złożenie pozwu o rozwód. W jego treści można domagać się rozwiązania małżeństwa przez rozwód:
- bez orzekania o winie,
- z wyłącznej winy drugiego małżonka,
- z winy obu stron.
Zasadność każdego z powyższych rozwiązań zależy od indywidualnych okoliczności sprawy. Jeśli małżonkom zależy na sprawnym przebiegu postępowania, warto domagać się rozwiązania małżeństwa bez orzekania o winie – dzięki temu sąd nie będzie musiał przeprowadzać postępowania dowodowego w zakresie winy małżonków w rozpadzie pożycia. Przeprowadzenie takiego postępowania dowodowego wymaga zagłębienia się w okoliczności poprzedzające rozstanie małżonków, co zwykle jest bardzo czasochłonne. To z kolei może przedłużyć postępowanie o kilka miesięcy, a nawet lat. Trzeba jednak liczyć się z tym, że sąd odstępuje od orzekania o winie w rozpadzie pożycia jedynie na zgodny wniosek małżonków. Chcąc mieć pewność, że rozwód odbędzie się bez orzekania o winie, warto skonsultować tę kwestię z drugim małżonkiem. W przeciwnym razie trzeba być przygotowanym na to, że druga strona w odpowiedzi na pozew może domagać się innego rozstrzygnięcia. Kwestia winy o rozpadzie pożycia małżonków może przekładać się na obowiązek alimentacyjny między małżonkami. Z tego też względu w praktyce często dochodzi do sytuacji, że małżonek celowo żąda ustalenia wyłączonej winy drugiego małżonka. Niektórzy z kolei nie potrafią poradzić sobie z bagażem emocji, który im towarzyszy w związku z rozstaniem, przez co roztrząsają w postępowaniu wszelkie okoliczności związane z przebiegiem małżeństwa stron. Warto jednak rozważyć, czy takie działanie nie przyniesie w dłuższej perspektywie więcej szkód niż pożytku. – Przepisy prawa rodzinnego nie przewidują stopniowania winy, zatem dochodząc wyłącznej winy drugiego małżonka, należy wykazać, że tylko jego działanie przyczyniło się do rozpadu małżeństwa. Trzeba też liczyć się ze strategią procesową strony przeciwnej i przedstawionym przez nią materiałem dowodowym, który – niezależnie od rzeczywistych przyczyn rozpadu małżeństwa – może ukazać nas w niekorzystnym świetle – wskazuje .
Jeśli małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, warto w treści pozwu zawrzeć propozycję rozstrzygnięcia kwestii dot. władzy rodzicielskiej, miejsca zamieszkania dziecka, a także alimentów.
Wszelkie wnioski zgłoszone w treści pozwu należy przy tym odpowiednio uzasadnić, a na potwierdzenie swojego stanowiska warto powołać stosowne dowody, którymi mogą być np. zeznania świadków bądź dowody w postaci dokumentów.
Jeśli pozew zostanie złożony skutecznie – czyli nie będzie zawierał żadnych braków – jego odpis zostanie wysłany do strony przeciwnej, która ma możliwość ustosunkowania się do treści pozwu. W odpowiedzi na pozew strona przeciwna może przedstawić swoje stanowisko, a także zgodzić się lub zaprzeczyć twierdzeniom zawartym w pozwie. Następnie sąd wyznacza termin pierwszej rozprawy.
W pierwszej kolejności należy utrwalić sobie treść pism procesowych złożonych w toku postępowania, by przed sądem nie zmieniać przedstawionego w nich przez siebie stanowiska i zachować jego spójność. Znajomość pism procesowych pozwala także przygotować się na kwestie, jakie w trakcie rozprawy może poruszyć strona przeciwna. Poza tym warto zadbać o odpowiednie przygotowanie psychiczne – tak by przed rozprawą i w jej trakcie zachować pełny spokój i nie dać się ponieść się emocjom (co może się zdarzyć, zwłaszcza jeśli w sprawie pojawia się konflikt między małżonkami).
Warto wiedzieć, że rozprawy rozwodowe odbywają się przy drzwiach zamkniętych, chyba że obie strony żądają publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża moralności. Oznacza to, że na sali sądowej – poza składem orzekającym i protokolantem – mogą przebywać jedynie strony postępowania i ich pełnomocnicy. Sąd po wywołaniu sprawy sprawdza obecność stron. Jeśli na rozprawę zostali wezwani świadkowie, sąd weryfikuje ich stawiennictwo. Następnie świadkowie opuszczają salę.
Na pierwszej rozprawie sąd prosi strony o przedstawienie swoich stanowisk, a następnie przystępuje do przeprowadzenia postępowania dowodowego. W pierwszej kolejności sąd zwykle przeprowadza dowód z zeznań świadków.
W zależności od okoliczności danej sprawy świadkowie mogą być przesłuchiwani przez sąd, by ustalić, czy między małżonkami faktycznie doszło do rozpadu pożycia i jakie są tego przyczyny. Ponadto zeznania świadków często są powoływane jako dowód na okoliczność wyłącznej winy małżonka w rozpadzie pożycia. W pierwszej kolejności świadek jest pytany przez sąd, a następnie przez strony. Warto wiedzieć, że strony mogą zadawać pytania samodzielnie, nawet jeśli mają pełnomocników. Jednak przy przesłuchiwaniu świadków bardzo ważna jest precyzja w konstruowaniu pytań, dlatego też, mając fachowego pełnomocnika w sprawie, najlepiej powierzyć mu to zadanie i zdać się na jego doświadczenie zawodowe i wiedzę.
Świadkowie mogą być także przesłuchiwani na okoliczność sytuacji opiekuńczo-wychowawczej małoletnich dzieci. Jest to istotne przy ocenie jednej z przesłanek negatywnych rozwodu, jaką jest sprzeczność rozwodu z dobrem dziecka. Zeznania świadków mają także ważne – choć nie zawsze kluczowe – znaczenie przy rozstrzygnięciu w przedmiocie władzy rodzicielskiej, miejsca zamieszkania i kontaktów. Mogą oni bowiem opisać swoje obserwacje w odniesieniu kompetencji rodzicielskich stron, a także ocenić więzi dzieci z każdym z rodziców i wskazać, kto według nich jest rodzicem wiodącym dla małoletnich dzieci.
Kontynuując postępowanie dowodowe – sąd w dalszej kolejności przeprowadza dowód z przesłuchania stron, czyli małżonków. Przesłuchanie stron pozwala sądowi ustalić przyczyny rozpadu małżeństwa oraz sytuację dzieci stron. Zakres i rodzaj pytań zależą od indywidualnych okoliczności danej sprawy. Można jednak wśród nich wyróżnić „standardowy” zestaw pytań, które zwykle padają w trakcie przesłuchania małżonków.
- Dlaczego strony wstąpiły w związek małżeński?
- Czy strony posiadają małoletnie dzieci?
- Czy strony mają wiedzę o pozamałżeńskich dzieciach drugiego małżonka?
- Czy strony podpisywały majątkowe umowy małżeńskie (intercyza)?
- Jak przebiegało wspólne życie w małżeństwie?
- Czy strony utrzymują ze sobą kontakty fizyczne? Jeśli nie, kiedy miało miejsce ostatnie współżycie?
- Czy strony darzą się jeszcze jakimkolwiek uczuciem?
- Czy małżonkowie podejmowali próby ratowania małżeństwa?
- Czy małżonkowie dopuszczają ewentualność pojednania?
- Czy strony pozostają obecnie w innym związku uczuciowym? Jeśli tak, to od kiedy?
- Jak wyglądał przebieg małżeństwa?
- Kiedy pogorszyły się relacje między małżonkami?
- Co było przyczyną pogorszenia się relacji między stronami?
- Czy strony wciąż zamieszkują razem?
- Czy strony prowadzą wspólne gospodarstwo domowe/wspólny budżet?
- Czy dzieci stron wiedzą o rozwodzie rodziców? Jeśli tak, jak do tego podchodzą?
- Czy w trakcie trwania małżeństwa obie strony pracowały? Jak strony pozyskiwały finanse na utrzymanie rodziny i w jakim zakresie?
- Kto w trakcie małżeństwa sprawował opiekę nad dziećmi?
- Ile strony podczas małżeństwa wydawały na utrzymanie swoje i dzieci? Jak to wygląda obecnie?
- Ile wynoszą aktualnie koszty utrzymania małoletnich dzieci?
- Ile aktualnie zarabiają małżonkowie?
- Kto aktualnie opiekuje się dziećmi?
- Jak układają się relacji drugiego małżonka z dziećmi?
- Czy strony są zgodne w sprawach dzieci? Jeśli nie, dlaczego?
- Jak strony widzą kontakty z dziećmi po ewentualnym orzeczeniu rozwodu?
Źródło:
Jeśli małżonkowie żądają rozstrzygnięcia winy w rozpadzie małżeństwa, zakres pytań może być znacznie większy i odnosić się szczegółowo do okoliczności podniesionych w toku sprawy. Warto pamiętać, że trakcie przesłuchania strony mogą też odnosić się do zeznań strony przeciwnej.
Warto jeszcze raz podkreślić, jak ważne jest odpowiednie przygotowanie do rozprawy. Treść zeznań powinna być spójna ze stanowiskiem strony przedstawionym w pismach procesowych, w szczególności w pozwie o rozwód lub odpowiedzi na pozew. Trzeba o tym pamiętać, odpowiadając na zadane w trakcie rozprawy pytania, a przy wypowiedzi zachować dozę ostrożności.
Odpowiadając na pytania, zwracamy się zawsze do sądu, nawet jeśli pytanie zostanie zadane przez pełnomocnika (zarówno naszego, jak i strony przeciwnej). Zwracając się do sądu, należy zachować szacunek i używać zwrotu „Wysoki Sądzie”. Należy pamiętać żeby odpowiadać rzeczowo i nie rozmijać się z istotą sprawy. Przed sądem liczą się przede wszystkim fakty – nie zaś barwne opowieści.
Jak już wspomniano, w trakcie rozprawy należy zachować spokój. Może to być jednak trudne, jeśli argumenty drugiej strony szczególnie nas dotykają. Trzeba również liczyć się z tym, że na rozprawie mogą paść niewygodne dla strony pytania. Brak odpowiedzi w takiej sytuacji lub wymijające twierdzenia mogą przemawiać na niekorzyść strony. Dlatego tak ważne jest odpowiednie przygotowanie się do rozprawy. Z uwagi na powyższe warto rozważyć skorzystanie ze wsparcia fachowego pełnomocnika, który bazując na doświadczeniu i wiedzy, będzie działać w najwyższej trosce o interesy klienta. Jest to szczególnie ważne przy opracowywaniu strategii procesowej i przygotowaniu odpowiedniej linii obrony. Dlatego też warto omówić swoją sprawę z pełnomocnikiem, który przygotuje klienta do rozprawy i przedstawi mu możliwe w sprawie scenariusze. Świadomość tego, jak może przebiegać sprawa, okazuje się nieoceniona i znacznie ogranicza niepokój, jaki towarzysz małżonkom w związku z rozwodem. Jednocześnie fachowy pełnomocnik zadba przy tym, by w toku sprawy zostały poruszone wszystkie istotne kwestie, o których małżonek z uwagi na intensywne emocje może zapomnieć.