O grupie Slavs and Tatars mówi się dość często, w różnych kontekstach. Jednak ich działania są równie enigmatyczne jak sama grupa. Dla wielu osób zrozumienie działalności kolektywu jest trudne, niełatwo jest również streścić to w kilku zdaniach. Dlatego polecamy wybrać się do CSW Zamek Ujazdowski, gdzie do 19 lutego trwa wystawa grupy “Usta usta”, podsumowująca dziesięcioletni okres ich działalności.
Tekst kuratorski Jarosława Lubiaka:
Wyobraź sobie każdy oddech jako wypowiedź: wdech, wydech, powtórzenie o równie zmysłowej, co semantycznej sile. Slavs and Tatars rozbijają tradycyjny przepływ informacji i afektów przez organy, otwory i części ciała, przekierowując go do tych, które nie są zazwyczaj do tego przeznaczone. Suhrawardi, przedstawiciel dwunastowiecznego perskiego iluminacjonizmu, nazwał to hamdami, konspiracją. Resuscytacja staje się środkiem aktywowania historii, a czytanie zostaje zawrócone do swoich kolektywnych, sakralnych źródeł.
Fot. Bartosz Górka
Założona w 2006 roku grupa Slavs and Tatars od początku zagłębiła się w tak różnorodne obszary badań jak polityka języków turkijskich, średniowieczna literatura parenetyczna, relacje między Iranem a Polską i transliteracja. Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski z dumą inicjuje przegląd dotychczasowej, dziesięcioletniej już twórczości; po raz pierwszy wszystkie cykle prac zostaną zaprezentowane i zaktywizowane w jednej instytucji. Przyjmując tereny „na wschód od byłego Muru Berlińskiego i na zachód od Wielkiego Muru w Chinach” za obszar swoich prerogatyw, Slavs and Tatars cały czas kreolizują, tworzą i zderzają ze sobą polityczne i wyobrażone geografie, obalając nasze koncepcje tożsamości, języka czy wyznania. Jako region poddany presji imperiów (rosyjskiego, bizantyjskiego, perskiego, wymieniając tylko kilka), ideologii (komunizmu czy politycznego islamu) i nie wspominając o religiach abrahamicznych, Eurazja staje się gruntem, na którym mamy okazję lepiej zrozumieć nas samych jako jednostkowych, homogenicznych obywateli czy podmioty. Artyści opowiadają się za podmiotowością jako imperium, ze wszystkimi negocjacjami, heterogenicznościami, kompromisami koniecznymi do jego obalenia.
Prace artystów – od rzeźb po wykłady performatywne, od instalacji po publikacje – wywracają tradycyjne hierarchie rozumienia, widzenia i słuchania. Jak sugerują prace z cyklu Kitab Kebab, zdobywanie wiedzy polega w takim samym stopniu na trawieniu, jak na aktywności mózgowej, a artyści chętnie wyzwalają ją z ucisku umysłu. Rzeźba sugeruje, że książka powinna być czytana na dywanie, z którego zeskakujemy wprost pod stopy starca jadącego tyłem na ośle.
Molla Nasreddin – mityczna postać mędrca sufickiego i głupca – jest odpowiedzią świata muzułmańskiego na braci Grimm i La Fontaine’a. Artyści zajmują się transnarodową figurą, którą można odnaleźć w podaniach ludowych od Bałkanów po Chiny i na południe, po Somalię, ze względu na to, że w szczególny sposób łączy ona w sobie podniosłość i przyziemność, mistycyzm i humor. Sam bohater często ukazywany jest jako siedzący tyłem na ośle. Dla Slavs and Tatars gramatyka jest filozofią, ale jest nią także postura: pozycja Molli Nasreddina jest zdecydowanie antymodernistyczna. Progres (ruch osła do przodu) łączy się w niej z troską o przeszłość (Molla spogląda wstecz).
Translacja w praktyce artystów to nie tylko przekład znaczenia z języka na język, ale także cudowna przemiana doświadczenia – z zapisanej karty na tkany dywan, z oczu do uszu i z powrotem do ust. Konwersja zapisów, ilustracja rytuałów stają się przeto wieloma formami gościnności: Jezus chwalony w arabskim, postrzeganym jako święty język islamu, wiersze Miłosza recytowane po persku, by dzielić się najlepszymi praktykami poezji jako formy oporu wobec autokracji.
Wystawa Usta usta po prezentacji w CSW zostanie w kwietniu następnego roku pokazana w Pejman Fundation w Teheranie, w czerwcu w Salt Galata w Stambule, we wrześniu w Centrum Sztuki Współczesnej w Wilnie, w listopadzie w Muzeum Sztuki Współczesnej w Belgradzie oraz Albertinum w Dreźnie. Dodatkowo, po wydanych dotychczas, przez członków kolektywu, ośmiu publikacjach własnych, Walter König opublikuje pierwszą monografię grupy.
Slavs and Tatars “Usta usta”
25 listopada 2016 – 19 lutego 2017