Lęk, który utrudnia życie perfekcjonistom. Jak przestać bać się bycia nielubianym?

Możesz nie być zupą pomidorową, żeby wszyscy cię lubili, ale jeśli jesteś perfekcjonistką – z pewnością trudno ci to zaakceptować. Perfekcjoniści bowiem stawiają sobie (a czasem także innym) wyjątkowo wysokie standardy i dążą do ich realizacji w sposób niezwykle skrupulatny. Taka osoba często ma więc także silną potrzebę bycia lubianym przez wszystkich – nawet jeśli sama niekoniecznie darzy innych sympatią – co wynika z kilku głównych mechanizmów psychologicznych.

Czytaj także: Perfekcjonizm – uzależnienie, które odbiera radość życia

Dlaczego chcemy, żeby wszyscy nas lubili?

Osobie niedotkniętej perfekcjonizmem zdecydowanie łatwiej zrozumieć, że nie da się lubić każdego. Ludzie są różni i to naturalne, że z jednymi dogadujemy się lepiej, z drugimi gorzej. W ten sposób mamy szansę zbudować prawdziwe, głębokie relacje z osobami, które akceptują i cenią nas takimi, jakimi jesteśmy.

Niestety w przypadku perfekcjonistów wygląda to zgoła inaczej. Jak pisze Leon Garber, licencjonowany konsultant ds. zdrowia psychicznego, „perfekcjoniści mają tendencję do nadmiernego analizowania, co w istocie wynika z obecności surowego wewnętrznego krytyka”. To on podpowiada im, że są niewystarczający, dlatego potrzebują nieustannych dowodów na swoją wartość. Szukają jej – rzecz jasna – na zewnątrz, u innych ludzi. No bo przecież, jeśli każdy będzie mnie lubił, to na pewno jestem fajna/miła/mądra [tu wstaw cokolwiek].

Lęk przed odrzuceniem

Ta potrzeba powszechnej akceptacji wynika poniekąd z lęku przed odrzuceniem. Dążenie do perfekcji w różnych obszarach życia jest zaś próbą ochrony przed negatywną oceną – jeśli nie będę popełniać błędów i nie będę niedoskonała, to nie zostanę odrzucona. Takie przekonanie – że tylko doskonałość zapewnia miłość i akceptację – nierzadko wynika z wychowania w środowisku, gdzie akceptacja była warunkowana (np. zależna od osiągnięć). To zaś łączy się z uzależnianiem poczucia własnej wartości od opinii innych.

Uzależnienie poczucia własnej wartości od opinii innych

Perfekcjoniści często budują swoje poczucie wartości na podstawie tego, jak są postrzegani przez otoczenie. Pragnienie bycia lubianym staje się strategią na uniknięcie poczucia niższości i potwierdzenie swojej wartości.

W związku z tym perfekcjonista zaczyna obsesyjnie skupiać się na tym, co myśli o nim dana osoba: czy go lubi, czy uważa, że jest interesujący itd. To dążenie do powszechnej akceptacji często jednak przesłania najważniejsze pytania: Czy ja naprawdę lubię tę osobę? Czy ta relacja wnosi coś wartościowego do mojego życia? Zamiast autentycznych więzi powstaje sieć powierzchownych interakcji, które – choć mogą wyglądać imponująco – nie dają prawdziwego spełnienia, tylko złudne poczucie kontroli i bezpieczeństwa.

Potrzeba kontroli

Jak pisze Leon Garber: „Bycie lubianym przez wszystkich – bez konieczności odwzajemniania tego uczucia – daje perfekcjonistom pewną pozycję i jedyne miejsce, które wydaje się bezpieczne. Popularność przynosi władzę. A władza daje poczucie bezpieczeństwa”. Dążenie do bycia lubianym może być więc także sposobem na kontrolowanie relacji z innymi. Perfekcjoniści starają się przewidywać reakcje otoczenia i unikać sytuacji, które mogłyby prowadzić do konfliktów lub dezaprobaty.

Czytaj także: Perfekcjoniści i ich somatyczne dolegliwości – ból głowy, napięcie w szyi, bezsenność

Jak przestać bać się bycia nielubianym?

Bez względu na nasze chęci i starania w rzeczywistości większość z nas będzie naprawdę lubiana tylko przez niewielką część społeczeństwa. I bardzo dobrze. Możemy bowiem skupić się na pielęgnowaniu tych relacji, które są wartościowe i ważne dla nas. Jednak jak w praktyce poradzić sobie z lękiem przed byciem nielubiany?

• Zrozumienie źródeł perfekcjonizmu: pomaga w poradzeniu sobie z lękiem przed byciem nielubianym, ponieważ pozwala na głębsze uświadomienie sobie mechanizmów, które napędzają takie zachowania. Perfekcjonizm często wynika bowiem z potrzeby akceptacji i lęku przed odrzuceniem, które mogą mieć swoje korzenie w dzieciństwie lub w społecznych oczekiwaniach.
  
  
• Praca nad samoakceptacją: ważne jest, aby nauczyć się doceniać siebie za to, kim jesteśmy, a nie za to, jak jesteśmy postrzegani przez innych. Warto ćwiczyć akceptację swoich niedoskonałości i traktować je jako część ludzkiego doświadczenia. Pomocna w tym będzie terapia poznawczo-behawioralna, która wesprze w zmianie zniekształconych przekonań o własnej wartości.
  
  
• Przełamywanie perfekcjonistycznych schematów: pozwala na zmianę sposobu myślenia i zachowań, które prowadzą do nadmiernego uzależnienia od opinii innych. Ponieważ perfekcjonizm często wiąże się z obawą przed krytyką i potrzebą kontrolowania wszystkiego, ustalanie realistycznych celów i odpuszczanie nierealistycznych standardów może pomóc zmniejszyć presję. Ćwiczenie elastycznego myślenia (np. akceptowanie „wystarczająco dobrego” zamiast „idealnego”) pozwala stopniowo uwalniać się od potrzeby aprobaty. Zamiast dążyć do niemożliwego, warto stawiać sobie osiągalne cele i cieszyć się z drobnych sukcesów.

• Rozwijanie odwagi bycia nielubianym: kluczem do wolności jest akceptacja faktu, że nie wszyscy będą nas lubić. Nie oznacza to celowego prowokowania konfliktów, lecz uwolnienie się od lęku przed dezaprobatą. Można to osiągnąć poprzez stopniowe wystawianie się na sytuacje, w których istnieje ryzyko bycia nielubianym (np. wyrażanie własnego zdania), co pozwala zauważyć, że brak akceptacji nie jest katastrofą.
  
  
• Ustalanie granic: perfekcjoniści mają tendencję do poświęcania się i często rezygnują z własnych potrzeb na rzecz innych w obawie przed odrzuceniem i krytyką. Nauka asertywności i wyznaczania granic pozwala więc budować zdrowsze relacje oparte na wzajemnym szacunku. W tym również pomocna okaże się terapia.

Czytaj także: Masz dość zadowalania innych swoim kosztem? 5 wskazówek, jak przestać być people pleaserem

Perfekcjonizm często wiąże się z głęboką potrzebą akceptacji i lękiem przed odrzuceniem, które mogą prowadzić do uzależnienia od opinii innych. Jednak droga do wolności emocjonalnej zaczyna się od zrozumienia, że nie musimy być lubiani przez wszystkich, aby być wartościowymi. Praca nad samoakceptacją, przełamywanie perfekcjonistycznych schematów oraz nauka ustalania granic pozwalają budować autentyczne relacje i cieszyć się życiem bez presji doskonałości. Odwaga bycia nielubianym to klucz do prawdziwej wolności – warto ją w sobie rozwijać.

Artykuł opracowany na podstawie: L. Garber, „Are You Terrified of Being Disliked?”, psychologytoday.com [dostęp: 16.01.2025].