Dieta bezglutenowa stała się ostatnio bardzo modna. Wiele osób rezygnuje z glutenu na zapas, nie mając do tego przesłanek zdrowotnych. Tymczasem, jak podkreślają specjaliści, u zdrowych osób spożywanie glutenu jest całkowicie bezpieczne i nie powinno wywoływać żadnych dolegliwości.
Gluten, czyli mieszanina białek występujących naturalnie w wielu zbożach, to od pewnego czasu składnik non grata. Wiele osób unika go jak ognia, choć nie ma ku temu wyraźnych powodów ani wskazań medycznych. Skąd zatem ta niechęć? Wokół glutenu narosło wiele mitów, które mają się nijak do aktualnej wiedzy. Mówi się, że jest źle tolerowany przez organizm, powoduje alergie, niestrawność, wzdęcia, bóle głowy, zmęczenie, ociężałość, bóle stawów i mięśni. Tak owszem może być, ale u osób ze zdiagnozowaną celiakią – chorobą immunologiczną o podłożu genetycznym, charakteryzującą się nietolerancją glutenu – lub u osób z nadwrażliwością na gluten.
Takich osób jest niewiele –chorych na celiakię jest ok. 1 proc., a osób z nadwrażliwością na gluten ok. 6 proc. w populacji. Tymczasem osób, które są na diecie bezglutenowej jest o wiele, wiele więcej. Nie wszystkie z nich mają świadomość, że eliminując z diety produkty zbożowe, narażają się na niedobory cennych składników –witamin z grupy B, kwasu foliowego, cynku, selenu, wapnia czy magnezu.
„Nietolerancja glutenu niezwiązana z celiakią prawdopodobnie nie istnieje. Uwierzyły w nią jednak miliony ludzi” – Piotr Stanisławski, Crazy Nauka
Od lat maleje w Polsce spożycie produktów zbożowych. Według danych GUS w 2003 r. zjadaliśmy miesięcznie prawie 9 kg chleba i innych produktów zbożowych na osobę, a w 2020 r. już tylko nieco ponad 5 kg. Oznacza to spadek o prawie 40 procent! Tymczasem produkty oraz przetwory ze zbóż zajmują jedną z ważniejszych pozycji w Zaleceniach Zdrowego Żywienia, opracowanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, i powinny pokrywać przynajmniej 50–60 proc. dostarczanej w ciągu dnia energii.
– Na tzw. „talerzu zdrowia” (dotychczas była to Piramida Żywienia) połowa zalecanych produktów to warzywa i owoce (z przewagą warzyw!). ¼ powinny stanowić ryby, mięso, nabiał, jaja, warzywa strączkowe i orzechy, a pozostała ¼talerza to produkty skrobiowe, w tym zbożowe. Codziennie dla zdrowia powinno się spożyć przynajmniej 3 porcje (90 g) produktów zbożowych pełnoziarnistych (czyli z przemiału całego ziarna), takich jak kasze, ciemne pieczywo czy makaron razowy. To właśnie produkty ze zbóż powinny być głównym źródłem węglowodanów złożonych i błonnika pokarmowego w diecie – przekonuje Olga Gajek-Daszczyńska, lekarka i ekspertka kampanii „Glutenowy zawrót głowy – obalamy mity, potwierdzamy fakty”.
– Produkty zbożowe od zawsze stanowiły kluczowy pokarm dla człowieka, ale obecnie są często pomijane i deprecjonowane w codziennym żywieniu na rzecz produktów wysokobiałkowych. Przyczyniają się do tego również negatywne lub nieprawdziwe doniesienia na temat glutenu i jego szkodliwości. Trzeba więc wyraźnie podkreślić, że u zdrowych osób regularne spożywanie glutenu jest całkowicie bezpieczne i nie powinno wywoływać żadnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego lub symptomów neurologicznych. Wręcz przeciwnie – wyeliminowanie produktów zbożowych z diety może niekorzystnie odbić się na zdrowiu. Jedynie u niektórych osób, w tym chorych na celiakię, nieceliakalną nadwrażliwość na gluten oraz mających alergię na pszenicę, gluten może wywoływać niepożądane reakcje organizmu. Tym właśnie osobom zaleca się – na stałe lub czasowo – stosowanie diety bezglutenowej – zapewnia Agnieszka Piskała-Topczewska, specjalistka ds. żywienia i ekspertka kampanii „Glutenowy zawrót głowy – obalamy mity, potwierdzamy fakty”.
Wyniki badania potwierdzają, że wiedza Polaków o glutenie nadal jest niewystarczająca. Aż 40 proc. ankietowanych nie wie, czy gluten jest szkodliwy, a 47 proc. odpowiedziało: „Nie wiem/trudno powiedzieć” na stwierdzenie: „Gluten nie zaburza pracy układu pokarmowego, a wyeliminowanie z codziennego menu produktów zbożowych może przynieść więcej szkody niż pożytku”.
Badanie przeprowadzone w dniach 11-15 października 2021 r. przez SW RESEARCH Agencję Badań Rynku i Opinii metodą wywiadów on-line (CAWI), na reprezentatywnej grupie 564 Polaków w wieku 18-65 lat.