Komu przysługuje urlop wychowawczy a komu rodzicielski? Zasady udzielania oraz zmiany w przepisach od 1 stycznia 2016 przedstawiają Marek Skałkowski i Bożena Goliszewska - Chojdak, eksperci INFOR PL w zakresie prawa pracy.
Urlop rodzicielski przysługuje tylko wówczas, gdy pracownik wykorzysta cały urlop macierzyński zarówno podstawowy (od 20 do 37 tygodni), jak i dodatkowy (do 8 tygodni). Urlop rodzicielski przysługuje bezpośrednio po zakończeniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Należy się on pracownikowi w wymiarze 26 tygodni bez względu na liczbę urodzonych dzieci podczas jednego porodu.
Z urlopu rodzicielskiego może korzystać matka dziecka, a także ojciec dziecka. Rodzicie mogą korzystać z tego urlopu jednocześnie, wówczas każde z nich może wykorzystać maksymalnie po 13 tygodni urlopu rodzicielskiego. Mogą się również tym urlopem dzielić. Urlopu rodzicielskiego udziela się jednorazowo lub w 3 częściach, z których każda może trwać minimalnie 8 tygodni.
Od 2 stycznia 2016 r., ze względu na połączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego zmienią się zasady jego udzielania. Urlop rodzicielski będzie przysługiwał w wymiarze do 32 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka lub do 34 tygodni w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie. Ponadto urlopu rodzicielskiego będzie można udzielać w 4 częściach.
Utrzymana zostanie zasada, że żadna część urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni, ale wprowadzono od niej kilka wyjątków. Skrócenie urlopu rodzicielskiego poniżej 8 tygodni będzie możliwe w przypadku pierwszej części tego urlopu (maksymalnie do 6 tygodni) – w razie urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie. A także w odniesieniu do pozostałej do wykorzystania części urlopu – o ile będzie krótsza niż 8 tygodni.
Za czas urlopu rodzicielskiego przysługuje zasiłek macierzyński. Wynosi on 60% podstawy wymiaru zasiłku. Jeżeli jednak kobieta w ciągu 14 dni (21 dni od 2 stycznia 2016 r.) od dnia porodu złoży pisemny wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, to za czas wszystkich tych urlopów ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku.
Od 2 stycznia 2016 r. w związku z włączeniem dodatkowego urlopu macierzyńskiego do urlopu rodzicielskiego, zasiłek z tytułu korzystania z urlopu rodzicielskiego za okres włączonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego (pierwsze 6 lub 8 tygodni) będzie wynosił 100% podstawy wymiaru zasiłku. Natomiast za pozostałe 26 tygodni urlopu rodzicielskiego wyniesie on 60% podstawy wymiaru. W przypadku wnioskowania jednocześnie o urlop macierzyński i rodzicielski zasiłek macierzyński wyniesie za cały okres tych urlopów 80% podstawy wymiaru.
W wyniku zmiany przepisów, od 1 stycznia 2016 r. została zagwarantowana minimalna miesięczna wysokość zasiłku macierzyńskiego. Po potrąceniu zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych kwota zasiłku nie może być bowiem niższa niż 1000 zł.
Komu przysługuje urlop wychowawczy?
Prawo do urlopu wychowawczego ma pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy. Bierzemy w tym przypadku pod uwagę wszystkie okresy zatrudnienia. Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy, z tym że urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 5. roku życia. Urlop wychowawczy może być wykorzystany jednorazowo albo najwyżej w 5 częściach.
Po zmianie przepisów od 2 stycznia 2016 r. rodzice zyskają więcej czasu na skorzystanie z tego urlopu, gdyż będzie on udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Wymiar urlopu wychowawczego pozostanie bez zmian.
Za okres przebywania na urlopie wychowawczym pracodawca nie wypłaca żadnych świadczeń. Jednak pracownicy mogą ubiegać się w urzędzie miasta lub gminy o dodatek do zasiłku rodzinnego z tego tytułu, jeżeli spełniają określone przepisami kryterium dochodowe.