Psychoterapeuta Nikodem Ryś przekonuje, że do tego, aby coś zmienić w swoim życiu czy poprawić jego jakość, nie zawsze konieczna jest indywidualna terapia. W książce „Poradnik obsługi umysłu” zachęca do działania w zgodzie ze swoimi wartościami. Jednak najpierw musimy je poznać
Każdy ma swój system wartości i ma prawo do tego, aby wyznawać inne wartości niż jego rodzina, partner czy ktokolwiek inny. W tym sensie wartości nie są uniwersalne. Dla jednego bardzo ważna jest rodzina, dla drugiego pierwszeństwo ma życie zawodowe, inni ludzie sens widzą w oddawaniu się swojej pasji. Oczywiście to, co dla nas jest ważne, jest w pewnym sensie wypadkową środowiska, w jakim się wychowaliśmy, co rodzice nam wpajali, gdy byliśmy młodzi, rozmów z ludźmi, których spotykaliśmy na naszej drodze, kultury, w jakiej żyliśmy, religii, jaką praktykowaliśmy. Z pewnością były to pewne wskazówki na naszej drodze kształtowania wartości, dobierania odpowiedniego dla nas kompasu. Jednak ostatecznie decyzja, czy chcemy podążać za tym, co uważamy za wartość, zawsze należy do nas samych.
Wartości a cele
Ważne jest, aby odróżniać wartości od celów, bo często te dwa pojęcia są ze sobą mylone. Wartością może być: bycie troskliwą i dobrą matką, bycie w pełni zaangażowanym zawodnikiem swojej drużyny, bycie uczciwym w relacjach zawodowych, dbanie o swój wizerunek, bycie pobożną osobą itd. Natomiast celem może być: zdobycie awansu w pracy, posiadanie dziecka, zdobycie mistrzostwa w turnieju, zadbanie o swój wygląd. Niektórzy mogą powiedzieć: co za różnica, wypadkowa może być dokładnie taka sama, kiedy od razu ustalimy sobie cele bez dbania o wartości. Jednak te dwa podejścia różni niezwykle istotna kwestia.
Jeśli będziemy opierać swoją motywację na celach, to prawdopodobne, że gdy życie zaprowadzi nas na taką drogę, na której osiągnięcie tych celów nie będzie możliwe, to na pewnym etapie stracimy jakąkolwiek chęć do działania. Wtedy nasze życie najprawdopodobniej straci sens. Jeśli jednak będziemy się kierować w życiu swoimi wartościami, to one – a nie cele – będą źródłem motywacji do działania. Wówczas niezależnie od sytuacji, w jakiej się znajdziemy, będziemy w stanie czuć sens i czerpać satysfakcję z każdego, nawet najmniejszego kroku zrobionego w stronę wartości. Cele mają być tylko przejawem wartości. Bazując na tym, co znajduje się głębiej, sięgamy do źródeł ogromnej motywacji, najszczerszych pragnień oraz postaw, które chcemy przyjmować w życiu.
To, co ważne
W ciągu naszego życia nasze wartości mogą się zmieniać. Inne rzeczy cenimy, kiedy mamy piętnaście lat, inne kiedy mamy lat dwadzieścia pięć, a jeszcze inne kiedy jesteśmy po pięćdziesiątce. To, co jest ważne dla nas w tej chwili, nie musi być tak samo ważne w innym miejscu, innej sytuacji i innym kontekście.
W pracy nad wartościami skupimy się na konkretnych etapach:
1. Jakimi wartościami się kierujesz? Diagnoza wartości. Poznaj, co jest dla ciebie ważne.
3. Co oznacza dla ciebie dana wartość? Jak widzisz realizację tej wartości w swoim życiu?
3. Sprawdzenie swoich obecnych działań – na ile są one zgodne z twoimi wartościami.
4. Podążanie za tymi wartościami. Podejmowanie działań, których kierunek jest wyznaczany przez wartości.
Ćwiczenia
1. Moje wartości
A. Napisz poniżej, co jest dla ciebie ważne. To ćwiczenie może pomóc w późniejszym określeniu ważnych dla ciebie rzeczy i da odskocznię do wartości. Ważne dla mnie są: wypisz.
B. Pomyśl o ludziach, których wyjątkowo cenisz. Spróbuj przypomnieć sobie dwie, trzy takie osoby. Zastanów się, za co dokładnie je cenisz. Jaka cecha tych ludzi decyduje o tym, że cieszą się twoim uznaniem? Może uda ci się znaleźć wspólną wartość u tych osób. Zanotuj.
C. Wyobraź sobie, że masz bardzo dużo pieniędzy i spore możliwości. Nie musiałbyś pracować zawodowo, aby się utrzymać. Lista twoich obowiązków byłaby zredukowana do minimum. Co w takiej sytuacji zrobiłbyś ze swoim życiem? Jak spędzałbyś czas wolny? Odpowiedzi na powyższe pytania również mogą dostarczyć dużo wiedzy o tym, co jest dla ciebie ważne i jakimi wartościami kierujesz się w życiu. Zanotuj.
D. Zastanów się, jakie aktywności dostarczają ci najwięcej radości, satysfakcji, dumy. Pomyśl przez chwilę, co one mówią o tobie, twoich preferencjach oraz wartościach.
E. Przypomnij sobie czasy, kiedy byłeś małym dzieckiem. Jakie wtedy miałeś/miałaś marzenia o swoim dorosłym życiu? Jakie cele chciałeś/chciałaś osiągnąć? O jakich wartościach to świadczyło?
2. Postawy
Zastanów się, jakimi wartościami chcesz się kierować w wymienionych niżej dziedzinach. Zapisz swoje wartości, uzupełniając nimi wolne pola. Zastanów się, jaki chcesz być w tych dziedzinach swojego życia, czym chcesz się kierować, jakie umiejętności chcesz rozwijać.
Wskazówka: Na przykład w obszarze pracy można zapisać: bycie uczciwym kierownikiem i liderem dla swoich pracowników. W obszarze związków można napisać: bycie troskliwą i wierną żoną. W obszarze rozwoju osobistego: bycie stale edukującym się biznesmenem.
Pamiętaj, że są to tylko przykładowe wartości, jakimi można się kierować w życiu, a ty samodzielnie podejmujesz decyzję, co jest dla ciebie ważne. Wyobraź sobie, że nic nie może cię w tych kwestiach powstrzymać i możesz się realizować, jak tylko zechcesz.
Praca:
Edukacja:
Związki/relacje intymne:
Rodzicielstwo: Rozwój osobisty:
Przyjaźń i relacje towarzyskie:
Inne:
3. Działanie
Po zdiagnozowaniu wartości i określeniu ich istoty warto się zastanowić nad swoimi obecnymi działaniami. Które z ostatnich twoich zachowań uważasz za zgodne ze swoimi wartościami, a które nie były z nimi zgodne? Weź pod uwagę wszystkie wyznawane przez siebie wartości, z jakimi udało ci się zaznajomić w trakcie lektury tego rozdziału, i wypełnij poniższe wolne pola.
Zachowania, które były zgodne z moimi wartościami w ciągu ostatniego tygodnia:
Zachowania, które nie były zgodne z moimi wartościami w ciągu ostatniego tygodnia:
Zastanów się, jak się czułeś/czułaś, kiedy wykonywałeś/wykonywałaś działania zgodne ze swoimi wartościami, a jak, kiedy wykonywałeś/wykonywałaś działanie niezgodne ze swoimi wartościami. Pomyśl również o tym, jak wyglądałoby twoje życie, gdybyś robił/robiła tylko rzeczy zgodne ze swoimi wartościami. Gdzie byłbyś/byłabyś w swoim życiu, gdybyś postępował/postępowała w taki sposób przez kolejne pięć, dziesięć lat, a gdzie, gdybyś postępował/postępowała niezgodnie ze swoimi wartościami przez kolejne pięć, dziesięć lat? Jak wtedy wyglądałoby twoje życie? Pomyśl o tym, co warto w swoim życiu zmienić. Jak zacząć działać w kierunku wyznaczonym przez twoje wartości? Poniżej kolejne ćwiczenie, które pomoże w sprecyzowaniu swoich działań, tak aby żyć w zgodzie ze swoimi wartościami.
4. Praktyka
A. Wybierz jedną wartość, którą chcesz się obecnie zająć i której chcesz poświęcić więcej czasu. Nie musi to być najważniejsza rzecz dla ciebie.
Nazwa wartości:
Realizacja tej wartości w moim życiu:
B. Zastanów się, jakie działanie byłoby pierwszym małym krokiem w kierunku, jaki wyznacza ta wartość.
C. Jakie jest kolejne działanie, które będzie podyktowane twoją wartością: