Kto jest najbardziej zadowolony ze swojego życia? Ryzykant? Optymista Ostrożny czy Optymista Globalny? Dr Agnieszka Czerw, psycholożka z Uniwersytetu SWPS w Poznaniu, przeprowadziła badanie, w ramach którego wyodrębniła pięć typów optymizmu oraz sprawdziła, w jaki sposób są powiązane z postrzeganiem jakości życia.
Jeśli zastanawiacie się „optymista – kto to”, ten tekst jest dla was. Optymizm jest stałą cechą determinującą nastawienie do świata oraz pozycję osoby w świecie. Łączy się z poczuciem własnej skuteczności, co prowadzi do tworzenia nie tylko optymistycznych wyobrażeń na temat przyszłości, ale także do konkretnych zachowań, które ukierunkowane są na osiągnięcie celów. Optymista czy optymistka nie boją się życiowych zmian, są pełni nadziei, dostrzegają pozytywne aspekty każdej sytuacji.
Optymizm stanowi jeden z ważniejszych zasobów wewnętrznych człowieka, dzięki któremu łatwiej odnajdujemy się w sytuacjach problemowych. Jednak do tej pory nieznane były jego rodzaje, brakowało informacji o zróżnicowaniu optymistycznego nastawienia do życia, a także wiedzy o tym, który rodzaj optymizmu najbardziej sprzyja poczuciu satysfakcji z życia.
Dr Agnieszka Czerw wyodrębniła profile optymizmu w oparciu o wyniki przeprowadzonych badań. Dokonała pomiarów cech, które stanowią główne elementy optymizmu, takich jak nastawienie na osiągnięcia, nieostrożność, pozytywne myślenie i otwartość. W wyniku przeprowadzonych badań dr Czerw określiła 5 profili optymizmu: Optymista Ostrożny, Optymista Globalny, Optymista Umiarkowany, Ryzykant i Pesymista.
Ryzykantów wyróżniały najwyższe wyniki w zakresie wymiaru nieostrożności. To osoby, których postawę życiową cechuje niefrasobliwość w stosunku do rzeczywistości. Charakteryzuje ich skłonność do podejmowania ryzyka dla samego ryzyka, bez związku z pragnieniem wzbogacania własnych doświadczeń. Przedstawiciele tej grupy częściej podejmują ryzykowne działania i nie chronią się przed jego konsekwencjami. Co ciekawe, tendencji do ryzyka nie towarzyszyła otwartość poznawcza i optymistyczne myślenie na temat własnej przyszłości. Badani nie mieli pozytywnych przekonań odnośnie do sprzyjającego im losu i możliwości kreowania własnej przyszłości. Poziom optymizmu, a zarazem satysfakcji z życia, był w tej grupie umiarkowany, co prawdopodobnie wiąże się z częstym przeżywaniem przyjemności wynikającej z dreszczyku emocji w sytuacjach ryzykownych.
Optymiści Umiarkowani to uczestnicy badania, którzy otrzymali umiarkowane wyniki w każdej kategorii optymizmu. Jedynie rezultaty dotyczące otwartości są wyraźnie niższe w porównaniu do wyników osiąganych przez pozostałą grupę badanych. Grupę umiarkowanych optymistów wyróżnia niechętny stosunek do różnego rodzaju nowości.
Optymiści Globalni to osoby, które uzyskały wysokie wyniki w każdym wymiarze optymizmu. Ich optymizm opiera się zarówno na nadziei, że sprawy będą się dobrze układały niezależnie od podejmowanych przez nich działań, jak i na poczuciu własnej skuteczności, które umożliwia im realizację założonych celów. Te przekonania są wspierane przez tendencję do podejmowania ryzykowanych działań, ponieważ konfrontacja z nowymi sytuacjami sprawia reprezentantom tej grupy dużą przyjemność.
Optymiści Ostrożni to grupa, która uzyskała najwyższe wyniki w skali ogólnego optymizmu. Cechą charakterystyczną tej grupy jest niższy wynik w wymiarze nieuważności. Ostrożni optymiści mają pozytywne nastawienie wobec przyszłości, ale unikają ryzyka.
O ile można byłoby przypuszczać, że Globalni Optymiści będą grupą najlepiej oceniającą jakość swojego życia, a pesymiści najgorzej, o tyle wysoki poziom zadowolenia z życia u Ostrożnych Optymistów był pewnym zaskoczeniem. W grupie średniego zadowolenia z życia uplasowali się Ryzykanci i Umiarkowani Optymiści, którzy reprezentują przeciętny poziom optymizmu.
Grupę uczestników z najniższymi wynikami we wszystkich aspektach optymizmu określa profil Pesymisty. Osoby, które znalazły się w tej grupie nie oczekiwały niczego dobrego w przyszłości i nie miały poczucia sprawczości. Nie podejmowały żadnego wysiłku na rzecz osiągnięcia założonych celów i unikały ryzyka. Mimo że spadek optymizmu jest skorelowany z wiekiem, w grupie Pesymistów znalazły się nie tylko najstarsze osoby (średnia wieku była w tej grupie wyraźnie najwyższa). Jednak ponad 50 proc. reprezentantów tej grupy stanowili także najmłodsi uczestnicy badania w wieku od 19 do 25 lat. Taki rozkład wieku wśród pesymistów potwierdza wcześniejsze wyniki badań nad związkiem wieku z optymizmem. W swojej książce „Optymizm – pespektywa psychologiczna”, wydanej w 2010 r., autorka pokazała, że poziom optymizmu rośnie wraz z wiekiem i najwyższy poziom osiąga około 35 roku życia. Potem znowu zaczyna się obniżać. Najmniej optymistyczni są młodzi dorośli i osoby starsze. Poziom satysfakcji z życia był w tej grupie również najniższy.
Jednym z ważniejszych praktycznych wniosków z tego badania jest konkluzja, że optymizm może, ale nie musi wiązać się z tendencją do podejmowania ryzyka, a typowi ryzykanci wcale nie mają generalnie wysokiego poziomu optymizmu. Zaprzecza to powszechnemu przekonaniu, że każdy optymista i każda optymistka są nierozsądni i łatwo podejmują ryzykowne, nieprzemyślane decyzje.
Źródło: mat. pras. SWPS. Dane, na podstawie których dr Agnieszka Czerw z SWPS w Poznaniu sformułowała wnioski o zróżnicowaniu rodzaju optymizmu, pochodziły z badania kwestionariuszem postaw optymistycznych przeprowadzonym w latach 2005–2015 na próbie 766 osób w wieku od 18 do 87 lat. Następnie badaczka sprawdziła w jaki sposób przedstawiciele poszczególnych profili postrzegają jakość swojego życia. Badanie zależności między danym profilem optymizmu, a jakością życia przeprowadzono na grupie 106 osób.