15 lipca to Światowy Dzień Bez Telefonu. Zróbmy sobie prawdziwy test, niech to nawet będzie wyzwanie. Schowajmy telefon do szuflady i sprawdźmy, jak się żyje na wolności od powiadomień, lajków i scrollowania.
Nigdy nie zapomnę wakacji, podczas których pierwszego dnia pobytu nad jeziorem utopiłam smartfona. Najpierw próbowałam go wysuszyć, nerwowo wycierałam ściereczką z każdej strony, a potem przez całą noc trzymałam w ryżu. Nic nie pomogło, telefon padł, a ja przeżyłam cudowne dwa tygodnie na detoksie. Miałam czas i na książki, i na liczenie chmur, ale także – a może przede wszystkim – na błogi odpoczynek nie tylko ciała, lecz także umysłu.
I choć potem kupiłam nowy aparat, tamta przygoda uświadomiła mi, jak bardzo jestem telefonem zmęczona. Okazuje się, że nie tylko ja tak to czuję – Światowy Dzień Bez Telefonu, który obchodzimy 15 lipca, został wymyślony przez internautów (podobno pomysł rzucony przed laty w sieci rozszedł się jako wiral w ciągu 24 godzin).
Mam wrażenie, że coraz więcej osób ma świadomość, jak bardzo jesteśmy przebodźcowani, i jak bardzo zmienia się funkcjonowanie naszego mózgu pod wpływem nowych technologii, a przede wszystkim smartfonów, które mamy non stop pod ręką. Już nie sposób przeczytać rozdziału książki bez zerknięcia na Instagram, zjeść obiadu bez sprawdzenia powiadomień czy położyć się wieczorem do łóżka bez przejrzenia Facebooka. Co gorsza, wiemy to, czujemy zmęczenie, a nawet złość, ale niewiele z tym robimy, nadal bezwiednie sięgamy po telefon i scrollujemy, scrollujemy, scrollujemy…
Niezmiennie od lat największą popularnością cieszy się Facebook. Korzysta z niego ponad 88 proc. użytkowników Internetu, a prawie 37 proc. wskazuje go jako ulubioną platformę społecznościową. Po piętach depcze Facebookowi Instagram, z którego korzysta już prawie 60 proc. użytkowników Internetu. Z portali społecznościowych korzysta ponad 27 milionów polskich użytkowników.
Z raportu Digital (dane z 2022 roku) wynika za to, że średni czas spędzony na korzystaniu z Internetu w telefonie to 2 godziny i 58 minut. To prawie 3 godziny dziennie, które – przyznajmy sobie szczerze – większość z nas przeznacza na głupoty: memy, śmieszne i mniej śmieszne filmiki albo oglądanie tego, czego nie da się odzobaczyć.
I gdyby tylko na czczej rozrywce się kończyło. Niestety, wyrzut dopaminy, który serwują nam każde powiadomienie w telefonie czy każdy lajk pod zdjęciem na Instagramie, powoduje, że od telefonu bardzo łatwo się uzależnić. Problemowe używanie telefonu komórkowego (w skrócie PUTK, ang. Problematic smartphone use), popularnie nazywane fonoholizmem, i FOMO (ang. Fear Of Missing Out) – zaburzenia związane z używaniem telefonu komórkowego – stają się coraz bardziej powszechne. Ich objawami są niepokój i zdenerwowanie z powodu niemożności skorzystania z urządzenia, uczucie wykluczenia, niekontrolowanie czasu spędzanego online, konieczność posiadania telefonu blisko siebie przez cały czas czy częste sprawdzanie smartfona bez potrzeby.
Ostatnio przeczytałam raport z badania przeprowadzonego przez Digital Care, dostawcę usług dla urządzeń mobilnych w Polsce, na temat korzystania z telefonu na wakacjach. I tu dopiero włos się jeży na głowie. Okazuje się, że 71 proc. respondentów w trakcie wakacji zerka w ekran swojego telefonu od 2 do 5 razy dziennie. Zakładając, że jesteśmy aktywni około 16 godzin dziennie, odświeżamy ekran nawet 80 razy!
Bez komórki badani byli w stanie wytrzymać zwykle od jednej do dwóch godzin (27 proc.). Co piąta osoba mogła powstrzymać się od trzydziestu do sześćdziesięciu minut. 19 proc. od dwóch do trzech godzin. Ostatecznie jednak respondenci przyznali, że zdają sobie sprawę z problemu, jakim jest częstotliwość korzystania ze smartfona. 58 proc. żałuje, że podczas ostatnich wakacji nadużywało telefonu komórkowego.
Przytoczone dane są alarmujące. I nawet jeśli nie spoglądamy w ekran telefonu 80 razy dziennie, ale czujemy, że i tak korzystamy z niego za dużo i trochę bezmyślnie, przyda nam się chwila autorefleksji i opracowanie strategii ratunkowej, która uchroni nas od uzależnienia. Co możemy zrobić?
Magdalena Bigaj, edukatorka higieny cyfrowej i profilaktyki e-uzależnień, twórczyni i prezeska Fundacji Instytut Cyfrowego Obywatelstwa, autorka książki „Wychowanie przy ekranie”, radzi, aby przede wszystkim wyciszyć wszelkie powiadomienia. Bombardowany ciągłym pikaniem mózg nie jest w stanie się na niczym skupić, męcząc się przy tym niemiłosiernie.
Jagoda Turowska, psycholożka i trenerka umiejętności społecznych, zaproszona do współpracy przez markę Natu Care, która w swoim zespole eksperymentowała z dniem bez telefonu (warto się z nim zapoznać, znajdziecie tam wiele cennych informacji: natu.care/pl/umysl/dzien-bez-telefonu), daje kilka cennych wskazówek:
- Ustal godziny, które możesz przeznaczyć na scrollowanie newsów, mediów społecznościowych i granie w gry. Możesz też wyznaczyć sobie dzienny limit czasu, jaki chcesz na to poświęcić i postarać się go przestrzegać.
- Umów się z bliskimi, że podczas waszych spotkań nie będziecie siedzieć w telefonie. Odbierajcie jedynie połączenia telefoniczne.
- Zaplanuj przynajmniej jedną aktywność w ciągu dnia, w której nie będzie ci towarzyszył smartfon. Zostaw go w drugim pokoju albo wyjdź z domu bez niego.
- Jeżeli masz telefon służbowy, postaraj się ustalić z przełożonym godziny, w których możecie się kontaktować.
- W trosce o jakość snu powstrzymaj się od korzystania ze smartfona co najmniej 2 godziny przed położeniem się spać.
Jeżeli chcemy ograniczyć czas spędzany przy telefonie i zapobiegać uzależnieniu od tego urządzenia, warto usunąć aplikacje, które pochłaniają dużą ilość czasu, albo rozważyć włączenie blokady czasowej. – Z pomocą mogą nam przyjść stworzone do monitorowania aktywności aplikacje, które wystarczy włączyć w ustawieniach telefonu. Użytkownicy smartfonów Apple powinni zainteresować się funkcją „Czas przed ekranem”. Z kolei posiadacze urządzeń z Androidem mogą skorzystać z aplikacji „Cyfrowa równowaga” – tłumaczy Anna Kozłowska-Pietraszko, Corporate Communication Director, Digital Care.
Osoby, którym oderwanie się od telefonu przychodzi z trudem i które dostrzegają u siebie oznaki uzależnienia od telefonu, powinny szukać pomocy u psychoterapeuty.
Wiele cennych wskazówek, jak pokonać uzależnienie od telefonu, znajdziecie również w książce „Jak rozpoznać i pokonać uzależnienie od smartfona. Praktyczne wskazówki i ćwiczenia” napisanej przez Hildę Burke i wydanej przez Wydawnictwo Zwierciadło. Można ją kupić w naszym sklepie internetowym.
Pamiętacie czasy telefonów z tarczą albo telefonów komórkowych z przyciskami? Służyły tylko do dzwonienia. Dziś trudno to sobie nawet wyobrazić. I może nawet nie trzeba. Smartfony oprócz wad mają również wiele zalet: komunikatory, podcasty, aparat fotograficzny, aplikacje, mapy… Po prostu – jak zwykle – najlepszy jest złoty środek, czyli w tym przypadku: zdrowy rozsądek i umiejętne wykorzystywanie urządzenia, które w swoim zamyśle miało nas otworzyć na świat, a wielu z nas skutecznie od niego odcina.
Dzień bez telefonu to kropla w morzu potrzeb, może być jednak pierwszym krokiem do zmiany przyzwyczajeń, do ustalenia zdrowych zasad korzystania ze wszelkich dobrodziejstw i do ograniczenia rozpraszaczy, które oferują dzisiejsze smartfony. Warto spróbować!