Metabolizm jest podstawą funkcjonowania ludzkiego organizmu – składa się on z dwóch procesów, które warunkują naszą kondycję i samopoczucie. Co warto wiedzieć o anabolizmie i katabolizmie? Czym się różnią? I czy katabolizm powinien być upragnionym efektem diety oraz intensywnych ćwiczeń? Na te i inne pytania odpowiemy w poniższym artykule!
Ludzki organizm podlega ciągłym zmianom, reakcjom chemicznym i procesom, które uzależnione są zarówno od czynników zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Jak działa metabolizm? W przypadku procesów metabolicznych dochodzi do ciągłej rywalizacji pomiędzy anabolizmem a katabolizmem, których nie da się wprowadzić w stan idealnej równowagi. Ale zacznijmy od podstaw i najważniejszej wiedzy!
Katabolizm – co to?
Czym jest katabolizm? Definicja jasno podkreśla, że jest to reakcja chemiczna, w której dochodzi do rozkładu złożonych związków na proste. Ludzki organizm podczas katabolizmu rozkłada cukry, tłuszcze i białka na mniejsze jednostki, które następnie wykorzystuje do produkcji energii lub syntezy innych substancji przydatnych podczas regeneracji czy utrzymania homeostazy. Przykładowo katabolizm białek pozwala na uwalnianie aminokwasów, które organizm wykorzysta do produkcji energii lub wykorzysta je do produkcji enzymów bądź hormonów.
Anabolizm jest przeciwieństwem tego procesu i polega na tworzeniu złożonych związków chemiczny (budulcem są proste związki chemiczne). Warto podkreślić, że dzięki zbilansowanej diecie i suplementacji możliwe jest wzajemne uzupełnianie się tych procesów.
Niekiedy katabolizm jest nazywany zjawiskiem „zjadania samego siebie”, co lepiej obrazuje jego działanie. Na przykład osoby, które pragną stracić na wadze za pomocą głodówki, wystawiają się na zwiększone działanie katabolizmu, ale zamiast tracić zbędną tkankę tłuszczową, tracą masę mięśniową, co przekłada się na ich wytrzymałość i samopoczucie. Pamiętajmy, że niekontrolowany katabolizm prowadzi do:
- wolniejszego gojenia się ran;
- przewlekłego zmęczenia;
- osłabienia układu immunologicznego;
- zaburzeń nastroju, samopoczucia i pogłębiania się lęków lub depresji;
- szybkiej utraty wagi (która nie jest trwała, zdrowa i korzystna dla organizmu).
Ale to nie wszystko. Katabolizm występuje naturalnie podczas snu, gdy nie dostarczamy organizmowi wartości odżywczych i jest on w fazie „głodówki”. Właśnie dlatego śniadanie uchodzi za najważniejszy posiłek dnia, bo przyczynia się do naszej regeneracji i wpływa na cały metabolizm organizmu, który nie zwalnia, a płynnie dostarcza nam wartości odżywczych, niwelując to, co zbędne.
Zadbaj zatem o smaczne poranne menu, które pomoże ci wejść na właściwe tory racjonalnego żywienia. W tym celu koniecznie zapoznaj się z artykułem: Co na śniadanie? Smaczne przepisy na dobry początek dnia!
Ponadto procesy kataboliczne nasilają się wraz z wiekiem oraz stresem. Wiąże się to z uwalnianiem wolnych rodników, które sprzyjają rozwojowi rozmaitych chorób (w tym chorób cywilizacyjnych, np. otyłości i chorób układu krążenia). Czy można więc stwierdzić, że katabolizm jest całkowicie negatywnym procesem? W żadnym wypadku!
Jego negatywne działanie jest często wywołane złym odżywianiem i błędnym tokiem rozumowania (tj. nie będę nic jeść, to szybko osiągnę wymarzoną sylwetkę).
W rzeczywistości katabolizm jest sprzymierzeńcem odnowy, recyklingu i młodości – niszczy zdegradowane/stare komórki i przekształca je w potrzebne związki. Dodatkowo zapewnia nam niezbędne pokłady energii i gwarantuje szybką adaptację do zmieniających się warunków organizmu, np. diety, sposobu życia czy aktywności fizycznej.
Jak trzymać rękę na pulsie?
By katabolizm nie „wymknął się spod kontroli”, ważne jest odpowiednie uzupełnienie białka, witamin i wartości odżywczych. Prócz regularnych, zróżnicowanych posiłków, nie należy zapominać o suplementacji – cynku, witaminy D czy elektrolitów.
Istotne są również nawyki po intensywnym treningu, wysiłku fizycznym czy w okresie wzmożonego stresu (np. w pracy lub w życiu osobistym). Odżywki białkowe mogą być praktyczną pomocą codziennego żywienia, tak jak indywidualne określenie deficytu kalorycznego w przypadku redukcji wagi. Więcej przydatnych informacji na ten temat znajdziesz w artykule: Białko w diecie – ile jeść białka na redukcji?
Nie pozwól zatem, by (coraz popularniejsza) dezinformacja i droga na skróty w postaci głodówek czy niekontrolowanych postów przyczyniły się do „wycieńczenia” twojego organizmu i zaburzeń metabolicznych.