Silny ból to objaw wspólny dla wielu różnych urazów. Występuje przy stłuczeniu, skręceniu, zwichnięciu czy złamaniu. Wszystkie te urazy pod wieloma względami się od siebie różnią. Ze względu jednak właśnie na ostry ból czasami bywają ze sobą mylone, jak choćby stłuczenie ze złamaniem. Gdy dojdzie do kontuzji, dobrze jest umieć rozpoznać charakter powstałych uszkodzeń, aby wiedzieć, jak postępować i kiedy warto skontaktować się z lekarzem. Jakie są objawy najczęstszych urazów i jak je od siebie odróżnić? Jak rozpoznać złamanie, a jak stłuczenie? Odpowiadamy!
Niekiedy wystarczy jeden nieostrożny ruch, aby doszło do urazu. W zależności od charakteru powstałych obrażeń wyróżnia się następujące rodzaje urazów:
- – najczęściej jest wynikiem upadku na twarde podłoże lub uderzenia tępym przedmiotem. Polega na stłuczeniu tkanek miękkich w bezpośrednim polu działania siły zewnętrznej. Drobne naczynia krwionośne ulegają zgnieceniu1;
- zwichnięcie – dochodzi do niego, gdy siła urazu przekracza wytrzymałość torebki stawowej i otaczających ją więzadeł. Polega na przemieszczeniu końców kości względem siebie, poza fizjologiczne położenie2;
- skręcenie – jest skutkiem nieprawidłowego przeniesienia siły działającej na staw. To uszkodzenie tkanek miękkich stabilizujących staw. Torebka stawowa i więzadła stawowe ulegają rozciągnięciu, a niekiedy dochodzi do ich przerwania3;
- złamanie – to przerwanie ciągłości tkanki kostnej, które powoduje zadziałanie siły większej, niż kość może wytrzymać. Wyróżnia się m.in. złamania zamknięte i otwarte czy poprzeczne, podłużne i skośne4.
Na skutek stłuczenia tkanki zostają uszkodzone, a naczynia krwionośne zgniecione, przez co pojawia się ból, dochodzi do krwawych wylewów i powstaje siniak w obrębie tkanek miękkich. Niekiedy dodatkowo pojawia się krwawienie. W stłuczonym miejscu pojawia się uczucie ciepła i jest ono wrażliwe na dotyk. Ile boli stłuczenie? Jest to dość indywidualną kwestią, jednak zwykle objawy utrzymują się do kilku dni1.
Objawy złamanej kości są na ogół dużo poważniejsze. Widoczna jest deformacja okolicy złamania. Gdy doszło do przerwania ciągłości kości, zwykle dodatkowo pojawia się obrzęk i ograniczenie ruchomości. Pozostałe objawy to ból, zasinienie i tkliwość4.
Objawy takie jak ból, krwiak i obrzęk okolicy stawu mogą sugerować, że doszło do zwichnięcia. Staw ulega zniekształceniu, a kontuzjowaną kończyną trudno jest poruszać. Wspomnianym objawom towarzyszy silny ból2.
Skręcenie od zwichnięcia różni się tym, że w przypadku skręcenia nie dochodzi do utraty kontaktu powierzchni stawowych, które ma miejsce w przypadku skręcenia. Typowe objawy skręcenia to ostry ból, opuchlizna, zasinienie i brak stabilności w stawie. Dodatkowo mogą występować kłopoty z chodzeniem i ograniczona ruchomość w stawie3.
Postępowanie lecznicze zależy od typu urazu. W przypadku urazów takich jak zwichnięcie, skręcenie czy złamanie należy niezwłocznie udać się do lekarza, który najpewniej zaleci RTG celem postawienia diagnozy. Złamania bez przemieszczenia leczy się poprzez unieruchomienie w gipsie, natomiast te z przemieszczeniem wymagają w pierwszej kolejności nastawienia, a dopiero później unieruchomienia. W przypadku zwichnięcia stawu konieczne jest nastawienie2,4. Gdy doszło do stłuczenia, z obrażeniami można poradzić sobie samemu. Z lekarzem warto skonsultować się dopiero wtedy, gdy ból nie ustępuje pomimo zastosowanego leczenia.
Bez względu na rodzaj urazu zawsze można stosować leczenie zachowawcze5:
- zastosowanie opaski elastycznej, stabilizatora lub szyny na uszkodzoną kończynę celem jej odciążania,
- odciążanie i oszczędzanie chorej kończyny przez 24–48 godzin po urazie,
- ochładzanie miejsca urazu poprzez stosowanie schłodzonego żelowego opatrunku lub okładu z lodu,
- stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych o przeciwzapalnym i przeciwbólowym działaniu (np. spray przeznaczony do stosowania miejscowego)7,
- stosowanie umiarkowanego ucisku przy pomocy bandaża elastycznego w przypadku obrzęku.
Bibliografia:
- Sułko J., Zamknięte obrażenia tkanek miękkich, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165546,zamkniete-obrazenia-tkanek-miekkich (dostęp: 2022.08.29).
- Sułko J., Zwichnięcie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165512,zwichniecie (dostęp: 2022.08.29).
- Sułko J., Skręcenie stawu skokowego, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165580,skrecenie-stawu-skokowego (dostęp: 2022.08.29).
- Sułko J., Złamanie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165537,zlamanie (dostęp: 2022.08.29).
- Łęgosz P., Sarzyńska S., Małdyk P., Podstawowe zasady postępowania w leczeniu zachowawczym urazów związanych z rekreacyjnym uprawianiem sportu, Z praktyki ortopedy, 3 września 2019, NR 15 (Sierpień 2019).
- Witryna internetowa: (dostęp: 2022.08.29).