Miłość jest być może jednym z najbardziej złożonych ludzkich uczuć, ale prawdopodobnie także najbardziej istotnym. Istnieje wiele różnych teorii dotyczących miłości i chociaż psychologowie są zgodni, że jest ona kluczową emocją, to nadal nie są pewni, jak i dlaczego do niej dochodzi. Na dzień dzisiejszy istnieją cztery główne teorie, które próbują wyjaśnić miłość, przywiązanie uczuciowe i sympatię.
Fragment książki: „Psychologia” Paula Kleinmana
Psycholog Zick Rubin jako jeden z pierwszych stworzył metodę empirycznego pomiaru miłości. Uważał, że miłość romantyczna składa się z trzech elementów – przywiązania, troski i intymności.
- Przywiązanie: Potrzeba bycia z drugą osobą i bycia otoczonym opieką. Ważnymi elementami przywiązania są akceptacja i kontakt fizyczny.
- Troska: Uznanie, że szczęście i potrzeby drugiej osoby są tak samo ważne jak własne.
- Intymność: Ujawnianie swoich prywatnych pragnień, uczuć i przekonań.
Rubin opracował następnie dwa kwestionariusze, aby zmierzyć powyższe elementy miłości. Jego zdaniem, różnica między sympatią a miłością do drugiej osoby uwidocznia się w tym, jak tę osobę oceniamy. Rubin stworzył więc listę pytań, których celem jest pomiar sympatii i miłości względem drugiej osoby, a następnie porównywał uzyskane wyniki. Po rozdaniu kwestionariuszy grupie uczestników Rubin poinstruował ich, by swoje odpowiedzi opierali na tym, co czują w stosunku do dobrego przyjaciela, a co w stosunku do życiowego partnera. Jak się okazało, odpowiedzi dotyczące dobrych przyjaciół plasowały się wysoko na skali sympatii, ale tylko wyniki dotyczące partnerów znalazły się wysoko na skali miłości. W ten sposób Rubin mógł wiarygodnie zmierzyć uczucia miłości.
Psycholożka Elaine Hatfield twierdziła, że istnieją tylko dwie formy miłości – miłość romantyczna (albo namiętna) i przyjacielska (albo braterska).
- Miłość romantyczna: Uczucie intensywnego podniecenia seksualnego, przyciągania, przywiązania, ekscytacji i silnej potrzeby bycia ze sobą. Miłość romantyczna bywa zwykle krótkotrwała – trwa od sześciu do trzydziestu miesięcy – ale może prowadzić do miłości przyjacielskiej.
- Miłość przyjacielska: Uczucie przywiązania, szacunku, zaufania, sympatii i zaangażowania. Miłość przyjacielska jest trwalsza niż romantyczna. Hatfield rozróżniała również miłość odwzajemnioną, która prowadzi do uniesienia i spełnienia, i miłość nieodwzajemnioną, która powoduje desperację i rozpacz. Uważała, że w celu wystąpienia miłości przyjacielskiej i romantycznej muszą zostać spełnione pewne kluczowe czynniki: odpowiedni czas – człowiek musi być gotowy na zakochanie i miłość, podobieństwo – najczęściej zakochujemy się romantycznie w ludziach, którzy są podobni do nas.
- Model przywiązania: Długotrwałe i głębsze związki zachodzą często w przypadku ludzi, którzy są do siebie mocno przywiązani. Z kolei osoby, które często się zakochują i odkochują, nie budują zasadniczo mocnych relacji przywiązania.
John Lee uważał, że różne typy miłości można porównać do zasad rządzących kołem barw. Podobnie jak w kole barw można wyróżnić trzy barwy podstawowe, tak i miłość można podzielić na trzy podstawowe typy. Są to:
- Eros: Idealizacja ukochanej osoby, miłość zarówno fizyczna, jak i emocjonalna.
- Ludus: Miłość egoistyczna, która przyjmuje formę gry lub podboju (i dopuszcza możliwość wielu partnerów w jednym czasie).
- Storge: Miłość, która na przestrzeni czasu rodzi się z przyjaźni. Barwy podstawowe można łączyć i uzyskiwać barwy pochodne – tak samo jest i z podstawowymi typami miłości.
Wynikiem połączeń są trzy pochodne style miłości:
- Mania: Połączenie typu eros i ludus. Mania ma charakter obsesyjny. Obejmuje emocjonalne wzloty i upadki, zazdrość zaborczość.
- Pragma: Połączenie typu ludus i storge. Pragma to miłość praktyczna. Kochankowie angażują się w nią z nadzieją na osiągnięcie ostatecznego celu. Ich oczekiwania wobec związku są przemyślane, praktyczne i realistyczne.
- Agape: Połączenie typu eros i storge. Agape to miłość wszechogarniająca i bezinteresowna.
W swojej teorii z 2004 r. Robert Sternberg postulował, że miłość składa się z trzech komponentów – intymności, namiętności i zaangażowania.
- Namiętność: Uczucia pobudzenia i przyciągania atrakcyjnego oraz euforii. To właśnie ona popycha dwie osoby ku sobie.
- Intymność: Bliskość, wzajemne wsparcie, dzielenie się z partnerem i poczucie bycia kochanym.
- Zaangażowanie: Pragnienie, aby zachować lojalność wobec drugiej osoby i pozostać w długotrwałym związku. Z tych trzech komponentów można stworzyć siedem różnych kombinacji. Najłatwiej porównać tę sytuację do trójkąta. Jego wierzchołkami są intymność, namiętność i zaangażowanie, a siedem kombinacji to połączenia między nimi. Można też zinterpretować jego teorię następująco:
(Ilustracja z książki „Psychologia” Paula Kleinmana)
- Przyjaźń lub sympatia: Przyjaźń, w której występuje intymność i silna więź, ale brak jest namiętności czy zaangażowania.
- Zauroczenie lub limerencja: Dobrym przykładem jest miłość od pierwszego wejrzenia. Ponieważ brak tu zaangażowania czy intymności, zauroczenie może być przelotne.
- Miłość pusta: Sytuacja, gdy w miłości zabrakło intymności i namiętności, ale ludzi nadal łączy silne zaangażowanie.
- Miłość romantyczna: Miłość romantyczna charakteryzuje się intymnością i namiętnością, co oznacza, że występuje pobudzenie seksualne i więź emocjonalna, ale brak jest zaangażowania.
- Miłość partnerska: To rodzaj miłości, w którym brak jest namiętności – albo nie występuje, albo już wygasła, ale obie osoby łączy wielkie zaangażowanie i głębokie przywiązanie do siebie nawzajem. Ten rodzaj miłości występuje między członkami rodziny i bliskimi przyjaciółmi, a nawet można go znaleźć w małżeństwach.
- Miłość ślepa: Ten typ miłości obejmuje tylko namiętność i zaangażowanie, ale brak w nim intymności. Przykładem ślepej miłości jest krótkotrwałe lub impulsywnie zawarte małżeństwo.
- Miłość doskonała: Jest to idealna forma miłości, która charakteryzuje się intymnością, namiętnością i zaangażowaniem. Sternberg twierdził, że miłość doskonałą – nawet kiedy się pojawi – bardzo trudno jest utrzymać i może być nietrwała. Jeśli na przykład z biegiem czasu zanika namiętność, to miłość doskonała zmienia się w partnerską. Zdaniem Sternberga w trakcie trwania związku równowaga pomiędzy intymnością, namiętnością i zaangażowaniem się zmienia. Znajomość trzech komponentów miłości i siedmiu jej rodzajów może pomóc zrozumieć, co w związku trzeba poprawić, czego lepiej unikać, a kiedy wręcz nadszedł czas na jego zakończenie.
Więcej w książce: