Zakażenie układ moczowego u dorosłych: przyczyny, objawy, leczenie

Zakażenie układu moczowego dotyka prawie 50-krotnie częściej dziewczynki i kobiety niż chłopców i mężczyzn, co wynika z różnic w budowie układu moczowego. Do najczęściej występujących chorób zalicza się zapalenie cewki moczowej, zapalenie pęcherza moczowego oraz zapalenie gruczołu krokowego (zapalenie dolnych dróg moczowych), a także odmiedniczkowe zapalenie nerek (zakażenie górnych części dróg moczowych). Najważniejszym badaniem pozwalającym precyzyjnie wykryć chorobę jest posiew moczu ze względu na ewentualną obecność leukocytów, erytrocytów, bakterii, azotynów i esterazy leukocytów.

Przyczyny zakażenia dolnych dróg moczowych

Za najczęstszą przyczynę pojawienia się zakażenia układu moczowego (ZUM) podaje się wystąpienie Gram-ujemne pałeczki jelitowe z rodziny Enterobacteriaceae, wśród których dominuje bakteria Escherichia coli oraz szczepy Uropathogenic Escherichia coli (75%-95% przypadków), zaś w przypadku wystąpienia bakterii Gram-dodatnich odpowiadają enterokoki i bakterie Streptococcus agalactiae, oraz Staphylococcus saprophyticus. Do zakażenia mogą przyczynić się grzyby i wirusy. Około 90% zakażeń grzybiczych powodują drożdżaki Candida albicans oraz Aspergillus sp.

Szybkie namnażanie się bakterii w moczu zdolnych do kolonizacji w okolicach układu wydalniczego i moczowego połączone z upośledzeniem naturalnych mechanizmów obronnych sprawia, że może dojść do pojawienia się zakażenia. Do czynników predyspozycyjnych zalicza się dodatkowo wiek pacjenta (upośledzenie aktywności przeciwbakteryjnej wydzielin gruczołu krokowego) oraz ciąża (powiększona macica uciska moczowody, co powoduje zastój i cofanie się moczu do moczowodu).

Typu ZUM

Wedle kryteriów ustalonych w 2010 roku przez doktora Thomasa Hooton, zakażenia układu moczowego dzieli się na sześć typów: kobiece z niepowikłanym zapaleniem pęcherza moczowego oraz nawracającym, dotykający młodych kobiet z niepowikłanym ostrym odmiedniczkowym zapaleniem nerek, pacjentów obojga płci z powikłanym lub ostrym niepowikłanym zapaleniem pęcherza, a także osób cierpiących na bezobjawowy bakteriomocz.

ZUM powikłany dotyczy osób z nieprawidłową budową układu moczowego. Tutaj inną przyczyną wystąpienia zapalenia dolnych dróg moczowych mogą być nie tylko bakterie, ale także zespół wad metabolicznych oraz zaburzenia odporności.

ZUM niepowikłany jest wywoływany przez bakterie i dotyczy osób zdrowych o prawidłowej budowie anatomicznej.

Zakażenie dróg moczowych wykrywa się dzięki badaniom porannego, jałowego moczu: obecność większej liczby bakterii, erytrocytów w moczu, azotynów, wałeczków leukocytowych oraz leukocytów wskazuje na problemy z układem moczowym. W przypadku podejrzenia wystąpienia ostrego zapalenia nerek wykonuje się dodatkowo posiew krwi.

Objawy zapalenia dolnych dróg moczowych

Do najbardziej charakterystycznych objawów zapalenia dolnych dróg moczowych u dorosłych zalicza się:

• Częste oddawanie moczu, nawet kilkanaście razy na dobę i to w małych ilościach;
• Uczucie niecałkowitego wypróżnienia;
• Ból brzucha w niskiej partii ciała (okolice łona i podbrzusza);
• Pieczenie przy oddawaniu moczu;
• Nieustanne parcie na mocz;
• Pojawienie się stanu podgorączkowego;
• Nieprzyjemny zapach moczu;
• Ogólne złe samopoczucie;
• Zmieniony kolor moczu – z lekko czerwonym zabarwieniem.

Jak już zostało wspomniane, problemy z pęcherzem dotykają prawie pięćdziesiąt razy częściej kobiety niż mężczyzn, co wynika z krótszej długości cewki moczowej u kobiet. Zapalenie cewki moczowej może dotykać kobiet nawet kilkanaście razy w ciągu roku, dlatego nie należy lekceważyć choroby, tylko rozpocząć odpowiednie leczenie przy pomocy leków zakwaszających organizm: . ZUM to jedna z najczęściej występujących chorób zakaźnych – tylko w samych Stanach Zjednoczonych dotyka ponad siedem milionów ludzi rocznie.

Objawy zapalenia cewki moczowej

Najczęściej przy ZUM pojawiają się problemy ze stanem zapalnym błony śluzowej cewki moczowej wywołanej przez zakażenie drobnoustrojami. Zapalenie cewki dzieli się na rzeżączkowe (wywołane dwoinką rzeżączki) oraz nierzeżączkowe (wywołane przez chlamydie, drożdżaki, wirus opryszczki, Garderella vaginalis lub rzęsistek pochwowy). Warto mieć na uwadze, iż wiele przypadków przebiega bezobjawowo, co skutkuje brakiem podjęcia odpowiedniego leczenia i dalszego namnażania się bakterii. Połowa chorych na zapalenie cewki moczowej nie obserwuje u siebie żadnych objawów, dlatego do przyczyny zapalenia uznaje się także przenoszenie bakterii za pomocą drogi płciowej (szczególnie podatni są na to mężczyźni podczas ostrego stosunku, kiedy może dojść do mechanicznego podrażnienia).

Jeśli można zaobserwować u chorego objawy zapalenia cewki moczowej, tj. pieczenie podczas oddawania moczu, parcie na mocz, zmiany ropne w okolicach cewki moczowej oraz kłujące bóle w jej obrębie, to należy natychmiastowo rozpocząć leczenie.

Zapalenie cewki moczowej – leczenie

Przy zauważeniu pierwszych objawów z układem moczowym należy podjąć natychmiastowe leczenie, ponieważ zlekceważenie choroby może doprowadzić do rozwoju zapalenia pęcherza, a ten do zapalenia odmiedniczkowego nerek: . Celem leczenia jest wyjałowienie dróg moczowych i zapewnienie fizjologicznych warunków spływu moczu.

Leczenie zakażeń układu moczowego polega na stosowaniu, w zależności od obecności bakterii zawartych w moczu – antybiotyki lub leczenie furazydyną. Leki na zapalenie dolnych dróg moczowych opierają się na pochodnej nitrofuranu hamują syntezę białek i uszkadzają bakteryjne DNA, zarówno bakterii Gram-dodatnich, jak i Gram-ujemnych.

Zapalenie cewki moczowej – leki najczęściej zapisywane przez lekarza opierają się na działaniu furaginy o bardzo szerokim spektrum antybakteryjnym, zwalczającej bakterie Escherichia coli. Jest zalecana przy leczeniu ostrych i przewlekłych zakażeń dolnych dróg moczowych za wyjątkiem kobiet w ciąży, osób chorych na cukrzycę lub cierpiących na ciężką niewydolność nerek.

Lek na zakażenie dolnych dróg moczowych powinno przyjmować się w trakcie posiłków bogatych w białko, co zwiększa wchłanialność furaginy. W pierwszej dobie choroby dawka uderzeniowa wynosi 100mg cztery razy dziennie, zaś w kolejnych dniach zostaje zmniejszona do trzech dawek. Leczenie trwa średnio 6-7 dni i może być powtórzone po upłynie kolejnych 10-15 dni choroby.

Jeśli pacjent cierpi na nieustanne, nawracające zapalenie układu moczowego, należy wykonać posiew moczu i rozpocząć leczenie antybiotykami, np. fluorochinolonem lub połączenie trimetoprimu z sulfametoksazolem. Koniecznie jest podjęcie dodatkowych działań zapobiegających nawrotom bakterii.

Do czynników hamujących rozwój bakterii w pęcherzu należy zakwaszenie organizmu. Można to zrobić za pomocą odpowiedniej diety, bogatej w sery, ryby, jajka, produkty zbożowe, mięso oraz słodycze. U mężczyzn dodatkowo rolę tę ogrywa czynnik bakteriobójczy wydzieliny gruczołu krokowego, a u kobiet kwaśny odczyn pochwy i jej flora bakteryjna.

ZUM – ogólna profilaktyka

Bez względu na to, czy cierpimy na zakażenie dolnych dróg moczowych lub problemy z nerkami, warto stosować się do ogólnych porad dotyczących :

• Przestrzeganie higieny osobistej;
• Oddawanie moczu przy każdej potrzebie, nieprzetrzymywanie go;
• Oddawanie moczu po każdy stosunku i przed snem;
• Picie dużej ilości wody, unikanie słodzonych napojów;
• Noszenie przewiewnej, nieobciskającej bielizny;
• Zażywanie preparatów na bazie żurawiny amerykańskiej;
• Niedopuszczenie do wyziębienia organizmu;
• Po każdym stosunku płciowym należy oddać mocz.