„Zagłębianie się w mroczne pęknięcia rzeczywistości niepokoi nas i trwoży, ale towarzyszy nam nadzieja, że sięgniemy jakichś głębszych warstw bytu, że dotrzemy do wartości nie spotykanych na powierzchni. Ale pewności nie ma. Ryzykujemy”.
To cytat ze „Szczelin istnienia” Jolanty Brach-Czainy, której esej zainspirował kuratorkę
przeglądu, Monikę Wachowicz, do zorganizowania cyklicznego projektu
łączącego różne formy artystycznej wypowiedzi, takie jak teatr, performans, instalacja, fotografia, film czy muzyka.
Plakat "Szczelin...", proj. Michalina Kraucewicz
Zaproszone twórczynie eksplorują kobiecy potencjał w sztukach performatywnych oraz redefiniują rolę kobiety i artystki w społeczeństwie. Przegląd porusza również najdelikatniejsze strony zmagania się kobiecego ciała z chorobą, traumą, naruszeniem nietykalności cielesnej. Wachowicz z oddaniem, ale i ogromną czułością przygląda się kobiecej sile, której sedno tkwi w umiejętnym łączeniu pracy artystycznej ze zwykłą codziennością.
Monika Wachowicz zaprosiła do projektu kilkadziesiąt osób artystycznych, które tworzą herstorie – „nieznane, lecz rozpoznawalne i czytelne dzięki zachowaniu w nich swojej autentyczności i indywidualności”.
Wachowicz, również jako artystka-performerka, postrzega proces artystyczny na swój sposób: „artysta/artystka, tworząc swe dzieło, swoje opus magnum (...) zawsze zaczyna tak samo: początkiem jest ciało. Zaczyna powoli: szuka dźwięku, jego wysokości i określonego czasu trwania. Potem dochodzi rytm, tempo – serce wie lepiej, więc artysta/artystka podąża za nim. Teraz kolej na sposób wydobywania dźwięku – porządkowanie współbrzmień i barw”.
Program SZCZELIN 2025 prezentuje performatywne formy twórczości kobiet, które eksplorują kobiece emocje (Monodram OUN Katarzyny Pawłowskiej), podważają kulturowo im przypisywane role społeczne (Wszystko robisz źle Anny Steller), ale również są krytycznym komentarzem do aktualnych wydarzeń, takich jak ludobójstwo w Strefie Gazy (performans Lament Aurory Lubos). Pokażemy również nastrojową kantatę performatywną pt. Kobieta, w którą wpisane jest koło Rity Jankowskiej i Mai Miro, której forma wpływa na odbiór publiczności – jest wielowątkową opowieścią wokół teatru, koncertu i performansu, łączy medytacyjny tekst, dźwiękową warstwę elektroniczną oraz instrumentalną. Performans taneczny Eleni Ploumi pt. Misslightenment to otwarte pytanie o miłość i próba uchwycenia tego, co ulotne. Performans „2” Katarzyny Pastuszak z muzyką Joanny Dudy wprowadza dialogiczność w sytuację stawania się wobec innego. SZCZELINY 2025 to również zmaganie się z ludzkimi emocjami, herstoria walki z chorobą i dorastania w toksycznym środowisku. Agata di Masternak w performansie/instalacji Wielkie Głowy zaprasza nas do swojego prywatnego świata, dzieląc się najintymniejszymi przeżyciami, które w procesie artystycznym (malowanie na żywo), stanowią próbę przełamania własnych ograniczeń. Hana Umeda, poruszając traumatyczny wątek przemocy seksualnej wobec kobiet (gwałt), w swoim performansie Rapeflower przywołuje tradycję XIX-wiecznej sztuki japońskiej uprawianej wyłącznie przez kobiety. Umeda przeprowadza śledztwo na własnym ciele, a doświadczenia gwałtu nie traktuje jako pojedyncze doświadczenie traumy, lecz stan permanentny.
"Rapeflower", fot. Pat Mic
Nie pokazujemy jedynie performansu!
Zapraszamy również na wystawę fotografii Joanny Nowickiej pt. Portret Kobiety, która opowiada o kobietach po doświadczeniu onkologicznym. Dla niektórych z nich pozowanie przed obiektywem stało się swoistą formą terapii. Z kolei pokaz filmu Twarze Agaty / Faces of Agata w reżyserii Małgorzaty Kozery stanowi dokumentalny zapis historii choroby artystki Agaty di Masternak. Jej twarz, w wyniku choroby nowotworowej, została poddana 30 operacjom, a sama artystka postanowiła zmagania z chorobą przekuć w proces artystyczny. To opowieść o mocy tworzenia, kruchości i sile, umieraniu, ale też odradzaniu się.
"Portret kobiety", fot. Joanna Nowicka
Ważnym punktem Szczelin jest spektakl Materiały do pokojówek Studia Wachowicz / Fret. To opowieść o kobietach z różnych stron świata z doświadczeniem uchodźczym, które są zamknięte w przestrzeni schroniska dla uchodźców. Język stanowi dla nich narzędzie do zbudowania nowej tożsamości i odzyskania godności.
"Materiały do pokojówek", fot. Tobiasz Papuczys
Dla wrocławskiego Instytutu Grotowskiego SZCZELINY są swego rodzaju świętem sztuk performatywnych. Choć trwają kilka dni, to najważniejsze są w nich momenty, ulotne chwile, w których poczujemy emocje artystki/artysty. Odetchniemy od codzienności w poszukiwaniu zagłębień rzeczywistości, parafrazując Brach-Czainę, z których może wyłonić się dla nas coś nowego…