Często stajemy się mistrzami samokrytyki, zapominając, że podobnie możemy ćwiczyć się w miłości i akceptacji. Jak to wygląda u ciebie? Czy twoja szklanka jest zazwyczaj do połowy pusta czy do połowy pełna?
Ludzie są dobrzy z natury, ale większość dorosłych w to nie wierzy. Często czujemy się mniej lub bardziej niewłaściwi i niepewni siebie. Nauczyliśmy się, że jesteśmy w jakiś sposób niewystarczający. Trudno nam prawdziwie i bezwarunkowo pokochać oraz zaakceptować siebie. Samo sformułowanie „pokochać siebie” kojarzy się z popularnymi poradnikami, które dobrze się czyta, ale które na dłuższą metę niczego nie zmieniają w uczuciach do siebie samych. Przyzwyczailiśmy się, że na szacunek, uwagę, miłość musimy zasłużyć. W wielu przypadkach naprawdę ciężko na nie pracujemy. Wspinamy się na kolejne szczyty, nabywamy nowe umiejętności, zaczynamy kolejne studia, zdobywamy certyfikaty. Staramy stać się doskonalsi, lepsi, bogatsi, bardziej certyfikowani, bardziej godni podziwu, szacunku, uwagi. Inni niż jesteśmy teraz. Działamy pod wpływem jakiejś wewnętrznej presji i niepokoju. Często wydaje nam się, że gdy tylko osiągniemy to, co sobie zaplanowaliśmy, to w końcu osiągniemy spokój, będziemy mogli rozluźnić się, uznać, że w końcu zasłużyliśmy na…. no właśnie: na co? Finał starań zdaje się wcale nie nadchodzić. Po pierwszym certyfikacie przychodzi następny, a na kolejnych szczytach wcale nie znajdujemy tego, czego w głębi serca szukamy. Dlaczego wpadamy w błędne koło?
Prawie każdy z nas ma swoją własną historię „zawstydzeń” i krytyki. Składają się na nią wszystkie sytuacje, w których czuliśmy się bezwartościowi, nieadekwatni, niekochani. Kiedy czuliśmy wstyd lub poczucie winy. Historię tę tworzą zdarzenia, w których coś, co robiliśmy, lub to, jacy byliśmy, spotykało się z czyimś (np. rodziców, nauczycieli, rówieśników) niezadowoleniem, krytyką, reakcją, przed którą nie potrafiliśmy obronić się w danym momencie i która wywoływała w nas uczucie wstydu, winy i tego, że jesteśmy niechciani tacy, jacy jesteśmy. Szkodliwe komunikaty to takie, które w uproszczeniu mówią nam: „Nie kocham cię takim, jakim jesteś”. Najczęściej nie dzieje się to wprost. Przykładowo mogliśmy słyszeć „taki duży chłopak, a płacze jak baba” lub „nasza Krysia jest dzieckiem zbyt wrażliwym”. Zdania te przekazują komunikat o tym, że nasza wrażliwość i uczucia to wada, coś złego. W konsekwencji możemy czuć wstyd i poczucie winy, kiedy płaczemy lub jesteśmy wrażliwi. Słyszymy też na przykład: „Dzieci i ryby głosu nie mają”, zdanie, które mówi nam, że nie mamy prawa do bycia wysłuchanym, że nasz głos się nie liczy. Albo „Co z tobą jest nie tak? Popatrz, jak Krzysiu sobie świetnie radzi!”, komunikat, który mówi, że nie jesteśmy tacy, jak trzeba, choć nie wiadomo dlaczego, oraz zachęca nas do rywalizacji z Krzysiem w poszukiwaniu akceptacji i pochwały. Powtarzające się przez długi czas doświadczenia tego rodzaju mogą prowadzić do poczucia, że to, jacy jesteśmy, nie wystarcza do tego, aby być kochanym. Z czasem, kiedy dorośniemy, może zdarzyć się, że sami siebie zaczynamy traktować w podobny sposób, kwestionując swoje uczucia czy prawa i dopingując się do spełniania kolejnych standardów doskonałości. Często ciężko jest nam nawet dostrzec, że sami sobie to robimy.
Dzieci i zwierzęta są, jakie są. Ich zwyczajność sprawia, że obserwuje się je przyjemnie i że są po prostu piękne w swojej naturalnej postaci. Dla nich szklanka zazwyczaj jest do połowy pełna. Wydaje się, że są to świetni nauczyciele tego, jak po prostu być i kochać bezwarunkowo. Z biegiem naszego życia szklanka robi się coraz bardziej „do połowy pusta”. Często ćwicząc nasz krytyczny zmysł, osiągamy prawdziwe mistrzostwo i możemy prawie stracić kontakt z naszym wewnętrznym głosem, który dba, docenia i ochrania. Tym, dzięki któremu mamy prawo być sobą, czuć, odmawiać, ponosić porażki, nie osiągać kolejnych sukcesów na pokaz.
Wszystkich, którzy zmagają się z problemem wewnętrznej presji i odrzucenia, samokrytyki, przymusu zasługiwania zachęcam do „siłowni dbania i doceniania” oraz do obserwacji, że szklanka tak naprawdę jest zarówno do połowy pusta, jak i do połowy pełna. W codziennym wirze zajęć łatwo jest o tym zapomnieć.
„Siłownia” dbania i doceniania
- Pozwalaj sobie na to, aby doceniać siebie i innych (np. za każdym razem doceń choć jedną rzecz w tym, co krytykujesz lub czego nie lubisz − zrób to choćby w myślach).
- Codziennie zadbaj o coś lub o kogoś (np. zrób komuś kawę, pozwól sobie na długą kąpiel, dbaj choćby o kwiatek i zauważaj, że to robisz).
- Wybaczaj sobie to, o co się obwiniasz.
- Zauważaj, jakie dobre intencje stoją za tym, co robisz. Obserwuj, jak to robią dzieci i zwierzęta.
Autorka jest psychoterapeutką, prowadzi praktykę psychoterapeutyczną w Gdańsku.