Jak zauważają psychologowie, racjonalna ocena ryzyka często drastycznie rozbiega się z jego subiektywną percepcją. Jak bardzo prawdopodobne jest, że padniemy ofiarą ataku dzikiego zwierzęcia czy seryjnego zabójcy?
Śmierć w wyniku wypadku samochodowego jest znacznie bardziej prawdopodobna, lecz nie odczuwamy strachu podczas jazdy samochodem. Natomiast idąc ciemnym lasem, wyraźnie wyobrażamy sobie czyhające na nas niebezpieczeństwa i wywołana tymi obrazami reakcja emocjonalna sprawia, że postrzegamy zagrożenie jako bardziej prawdopodobne, niż jest ono w rzeczywistości.
Profesor Paul Slovic zaobserwował, że między oceną ryzyka na przykład atomowych źródeł energii czy genetycznie modyfikowanej żywności a ich domniemanymi zaletami występuje ujemna korelacja. Im bardziej postrzegamy coś jako ryzykowne, tym mniej pozytywnych cech jesteśmy w stanie wymienić. Odwrotnie jest, gdy poznamy zalety jakiegoś produktu – wówczas wiążące się z nim ryzyko oceniamy jako mniejsze. Jest to nieracjonalne, gdyż prawdopodobieństwo awarii elektrowni atomowej nie jest w żaden sposób związane z ilością emitowanych przez nią spalin. Zjawisko negatywnej korelacji między ogólną oceną i subiektywnie postrzeganym stopniem ryzyka jest tłumaczone działaniem tzw. heurystyki afektu.
Badania pokazują, że ocena ryzyka częściej opiera się na reakcjach emocjonalnych niż na racjonalnej analizie stopnia zagrożenia. Emocja pojawia się szybko, automatycznie i wyprzedza poznawcze szacowanie ryzyka. Afekt wykorzystywany jest jako informacja i to na jej podstawie dokonuje się subiektywnej oceny ryzyka. Wpływ emocji jest szczególnie wyraźny, gdy ocenie ryzyka poddawane są zagadnienia wymagające analizy dużej ilości informacji. Heurystyka afektu pozwala na szybką i nieobciążającą poznawczo ocenę, która, niestety, bywa błędna.