Umierał za słowa, które do dziś uczą odwagi, prostoty i umiaru. Sokrates nie pozostawił po sobie ani jednego zapisu, a jednak jego myśli przetrwały tysiąclecia. W czasach, gdy mówienie prawdy mogło kosztować życie, przypominał, że mądrość zaczyna się od świadomości własnej niewiedzy.
Sokrates był człowiekiem, który nigdy nie napisał ani jednej księgi, a mimo to zmienił bieg filozofii i duchowej historii Zachodu. Ateńczyk, żołnierz, obywatel i myśliciel żył w V wieku p.n.e., w czasach, gdy Ateny stanowiły centrum intelektualnego świata. Urodzony około 470 roku p.n.e., zginął siedemdziesiąt lat później, skazany przez swoich współobywateli na śmierć za „bezbożność” i „psucie młodzieży”. Zmarł po wypiciu trucizny – cykuty. Choć miał szansę uciec, prosić o wygnanie, nie zrobił tego i przyjął wyrok. Umierał spokojnie, wierny swoim przekonaniom. Był pewny, że człowiek prawy nie powinien lękać się śmierci, jeśli całe życie poświęcił prawdzie.
Sokrates był kimś więcej niż filozofem. Był symbolem. Choć sam twierdził, że „nic nie wie”, uczył, jak pytać, jak wątpić, jak szukać sensu. Wędrował po ateńskich ulicach, rozmawiał z ludźmi, podważał ich pewność siebie, obnażał pozory wiedzy. Nie głosił wykładów ani dogmatów. Prowadził dialog. Wierzył, że prawdziwa mądrość rodzi się z rozmowy, ze wspólnego dociekania tego, co dobre, sprawiedliwe i piękne.
Nie pozostawił po sobie żadnych pism. To dzięki jego uczniom, przede wszystkim Platonowi i Ksenofontowi, możemy dziś poznać jego słowa i myśli. To oni uczynili z niego postać niemal mityczną. Człowieka, który nie tylko mówił o cnocie, lecz nią żył. Dziś mówi się, że Sokrates był postacią wielkiej prawości, samoopanowania i niezwykłej przenikliwości. Jego rozmowy z uczniami nie miały na celu pouczania, lecz prowadzenia ku świadomości własnej niewiedzy, a więc pierwszego kroku do poznania.
Proces i śmierć Sokratesa stały się jednym z najpotężniejszych symboli w historii myśli. To dramat człowieka, który w imię prawdy i wolności sumienia sprzeciwił się większości. Jego obrona, zapisana w słynnym dziele Platona, to manifest odwagi i duchowej niezależności. Od tamtej chwili Sokrates nie jest już tylko postacią historyczną. Jest głosem, który wciąż przypomina, że życie pozbawione refleksji traci wartość, a prawdziwa siła tkwi w pokorze wobec własnej niewiedzy.
Dziś, ponad dwa i pół tysiąca lat później, jego słowa wciąż brzmią świeżo i prowokująco. Uczą prostoty, umiaru, szacunku dla prawdy, piękna i życia. Oto piętnaście myśli Sokratesa. Słów, za które zapłacił życiem, a które do dziś uczą, jak żyć mądrze i dobrze.
„A złota obym miał tyle, ile ani unieść, ani uciągnąć nie potrafi nikt inny, tylko ten, co zna miarę we wszystkim”.
„Ci są najszczęśliwsi i najbliżsi bogów, którzy nie potrzebują niczego”.
„Jak większe jest szczęście być zdrowym niż bogatym, tak mniejszym jest nieszczęściem ubóstwo niż choroba”.
„Jemy, aby żyć, nie żyjemy, aby jeść”.
„Najmądrzejszy jest, który wie, czego nie wie”.
„Nigdy nie zestarzeje się serce, które kocha”.
„Piękno jest jedyną rzeczą boską i widzialną jednocześnie”.
„Szczęście jest przyjemnością wolną od wyrzutów sumienia”.
„Tam, gdzie chodzi o to, co sprawiedliwe, piękne i dobre, nie powinniśmy troszczyć się o opinie ogółu”.
„W całym życiu szanuj prawdę tak, by twoje słowa były bardziej wiarygodne od przyrzeczeń innych”.
„W zimie potrzebne jest ciepłe okrycie, w starości – brak zmartwień”.
„Weź tyle, ile potrzebujesz, daj tyle, ile możesz”.
„Znajdujesz to, czego szukasz, umyka ci to, co zaniedbujesz”.
„Żadne kłamstwo nie doczeka się starości”.
„Życie bezmyślne nie jest warte życia”.