1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Psychologia

Bajki feministyczne? Nowy podział ról w bajkach dla dzieci

fot.123rf
fot.123rf
Nadszedł zmierzch epoki grzecznych, uległych księżniczek. Współczesne bajki i filmy dla dzieci coraz częściej zrywają z tradycyjnym, patriarchalnym podziałem ról. Nareszcie płeć przestaje determinować losy człowieka.

Walt Disney wychował już całe pokolenia – i to nie tylko dziewcząt. Filozofia jego bajek oparta była na patriarchacie – z jasnym podziałem życiowych ról i jednoznacznymi kierunkowskazami do życiowego sukcesu: dziewczynka ma być czarująca i słodka, a chłopiec waleczny. Duch filmów Disneya odpowiadał duchowi czasów. W pewnym momencie takie obrazowanie spotkało się z krytyką – zarzucano Disneyowi „uksiężniczkowianie” dziewczynek i zbyt stereotypowe ukazywanie ról społecznych. Dziś, gdy tradycyjny podział ról jest już ostatecznie nieaktualny, świat filmu potrzebuje nowych wartości i na szczęście pierwsze zmiany już widać.

Pojawia się coraz więcej propozycji dla młodego widza, które pokazują świat w duchu nowej filozofii, w której dziewczynka, żeby osiągnąć sukces, nie musi być czarująca i bierna, a pocałunek miłości nie musi być złożony przez księcia. To ogromna zmiana, wręcz rewolucja. Do tej pory dużo mówiło się o równouprawnieniu płci, ale dzieci nadal otrzymywały obrazy ściśle rozdzielające role społeczne. Nawet w absolutnie przełomowym w kinie młodego widza „Shreku” księżniczka Fiona – mimo że aktywna, świadoma i inteligentna – jest w dalszym ciągu całkowicie zależna od męskiego bohatera. Pocałunek miłości może złożyć wyłącznie Shrek.

Dziś nowa fala feministycznych filmów dla dzieci odchodzi od dotychczasowych schematów. Mamy coraz więcej obrazów pozbawionych nie tylko biernych bohaterek, ale też wątków miłosnych, a nawet pokazujących, jak można spojrzeć na archetypiczny, budzący do życia pocałunek miłości.

Filmowe rewolucje

„Shrek” – Fiona jest bohaterką nowego pomysłu na kobietę: aktywna, świadoma siebie, kreatywna i odważna. Co prawda nadal jest zależna od czarodziejskiego pocałunku mężczyzny, ale poza tym samodzielnie radzi sobie w świecie.

„Kraina lodu” – bajka ta doczekała się już interpretacji zawierających aluzje do autyzmu, raka i rozwodów. Głównymi bohaterkami są dwie siostry, jednak żadna z nich nie jest typową księżniczką: Elsa – obdarzona magiczną mocą, nad którą nie potrafi zapanować, wciąż wyrządza szkody i rani bliskich, a ostatecznie zmaga się z samotnością i niezrozumieniem otoczenia. Anna – niezgrabna i emocjonalna, mierzy się z odrzuceniem ze strony siostry i aby uratować ich relację, musi znaleźć siłę przede wszystkim w sobie. George Bizer, psycholog z Union College, chcąc zrozumieć fenomen „Krainy lodu”, przeprowadził badania, z których wynikało, że siła tej bajki polega na tym, że każdy może odnosić tę historię bezpośrednio do siebie. U niektórych chodzi o represję emocjonalną, u innych o płeć i tożsamość, u jeszcze innych – o szerszą akceptację społeczną i depresję. Nie bez znaczenia jest też fakt, że „Kraina lodu” w odróżnieniu od wcześniejszych filmów Disneya osiąga wysoki wynik w teście Bechdela (test na seksizm w bajkach), a ukazani w niej mężczyźni są przedstawieni inaczej niż dotychczas – piękny książę okazuje się zły do szpiku kości, kobiety przejmują inicjatywę w kluczowych momentach, a najważniejszą wartością jest siostrzana więź, a nie romantyczna miłość.

„Czarownica” – w tym filmie kluczowym momentem także jest pocałunek miłości, lecz tym razem książę nie może udźwignąć zadania. To czarownica, opiekunka i mentorka, zdejmuje zły czar z księżniczki. Nowatorstwem jest również postać głównej bohaterki – nie jest nią młodziutka księżniczka, ale dorosła, skomplikowana wewnętrznie kobieta.

„Merida Waleczna” – kolejny film, w którym nie występuje klasyczny wątek miłosny; ku pokrzepieniu serc wszystkich dziewczynek, dla których bycie księżniczką byłoby piekłem. To matka i córka stanowią oś filmu i więź między nimi jest najważniejszym wątkiem. Merida, główna bohaterka, jest przykładem osoby rezolutnej i energicznej, która kocha jeździć konno i strzelać z łuku i ani w głowie jej zostanie potulną żoną przy mężu.

„Zaplątani” – tu twórcom zabrakło odwagi, żeby Roszpunka całkowicie samodzielnie uporała się ze swoim losem, to postać męska daje jej impuls do samodzielności. Pojawia się tradycyjny wątek miłosny, ale obie postacie zostały skonstruowane w nowy sposób. Bohaterowie są partnerami. Żadne nie jest dominujące.

Nie tylko dla dziewczynek

Wiele mam boi się filmów starej daty, które propagują dawny, patriarchalny podział ról, narzucając dziewczynkom bierność, a od chłopców wymagając, żeby pragnęli być macho. Niesłusznie, nie liczy się bowiem sam film, najważniejsza jest rozmowa po jego obejrzeniu. Dlatego:
  • Nie narzucaj dziecku swojej interpretacji. W zależności od wieku, maluch widzi film całkiem inaczej, możesz to zresztą porównać, kiedy wrócicie do filmu sprzed paru lat.
  • Oglądaj filmy razem z dzieckiem. To dla niego wielka wartość, a ty na bieżąco możesz obserwować, czy się za bardzo nie boi, czy wszystko rozumie, czy treść nie obciąża jego psychiki. Jeśli znasz filmy, które ogląda dziecko, możesz w ciągu dnia zrobić wiele odwołań do tego, co wspólnie oglądaliście. Dziecko zazwyczaj podziwia głównych bohaterów, dlatego łatwo ich dawać za pozytywny przykład.
  • Pamiętaj, że filmy feministyczne są znakomitą „lekturą” dla chłopców. Wyzwalają ich od konieczności bycia zawsze dzielnym i czarującym „jedynym żywicielem rodziny”.
  • Nie bój się, że dziewczynka wychowana na „Meridzie” czy „Krainie lodu” wyrośnie na kobietę wrogo nastawioną do mężczyzn. Obie bohaterki mają męskich przyjaciół, a filmy nie pokazują między płciami żadnej wrogości.
  • Dziecku starszemu (powyżej 12 lat) pokaż, jak bardzo różnią się w wymowie i narzucaniu ról społecznych bajki sprzed 50 lat i te dzisiejsze. Będzie to bardzo ciekawe doświadczenie.
  • Nie wpadaj w panikę, jeśli twoje dziecko odrzuci współczesne, przesycone feminizmem filmy, żądając jedynie tych z tradycyjnym podziałem ról. Wiele dzieci ma silną potrzebę bycia księżniczką albo piratem. Nie walczmy o to, żeby każda dziewczynka była jak Merida Waleczna, ale żeby płeć nie determinowała losu człowieka.
Zobacz Jak rozmawiać z dzieckiem po obejrzeniu filmu

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze