Paszporty POLITYKI 2023. Zobacz fotoreportaż z gali

W krótkim wprowadzeniu do tegorocznej uroczystości wręczenia Paszportów Jerzy Baczyński, redaktor naczelny tygodnika „Polityka”, przypomniał słowa zmarłego w 2017 roku red. Zdzisława Pietrasika, wieloletniego kierownika działu kultury „Polityki”, który komentując ideę nagrody (był jej pomysłodawcą), powiedział, że w Polsce „polityki jest za dużo, a kultury za mało”. W ATM Studio – skąd na żywo styczniową galę transmitowała stacja TVN – i na scenie, i potem w kuluarach mówiło się o kulturze zdecydowanie więcej niż o polityce, co było wyraźnym znakiem potrzeby dystansu wobec codziennej politycznej gorączki.

Paszporty wkraczają w swoją czwartą dekadę z mocniej niż kiedykolwiek zacierającymi się granicami między dziedzinami. W kategorii Książka (przemianowana w tym roku dawna kategoria Literatura) po raz pierwszy nagrodzono opowieść graficzną: komiks „Festiwal” Jacka Świdzińskiego. Z kolei w kategorii Kultura cyfrowa mamy klasykę polskiej literatury, „Niezwyciężonego” Stanisława Lema, ale w wersji interaktywnej – jako grę wideo „The Invincible”, zrealizowaną przez studio Starward Industries.

W szufladce Muzyka popularna znajdziemy Hanię Rani odnoszącą się m.in. do literatury Olgi Tokarczuk. A czytelnicy i czytelniczki „Polityki” przyznawane po raz pierwszy w plebiscycie własne wyróżnienie oddali Łonie, od lat jednemu z najwspanialszych literacko raperów. Jego „Taxi” to tyleż płyta, co zbiór historii dźwiękowych o specyfice i języku konkretnej grupy zawodowej.

Niedaleko stąd wbrew pozorom do „1989” – opowieści musicalowej w reżyserii Katarzyny Szyngiery, teatralnego hitu roku. Grono laureatów, poza tym, że przypomina o roli malarstwa (to była dość zaskakująca – także dla nas – dominanta kategorii Sztuki wizualne, w której wygrała Marta Nadolle, ale też istotny wątek w dwóch innych kategoriach), odnosi się brawurowo do polskiej historii. Paweł Maślona spogląda na nią z ironią w swoim filmie „Kos”, wykorzystując emocje opisywanego często na łamach tygodnika „zwrotu ludowego”. Jacek Świdziński przypomina zaś niezwykłą historię Festiwalu Młodzieży z 1955 roku.

W muzyce poważnej kapituła Paszportowa zwróciła baczną uwagę na niebanalny duet akordeonowo-skrzypcowy. Karolina Mikołajczyk i Iwo Jedynecki, absolwenci warszawskiego Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, odkrywają dawne klasyczne dzieła i brawurowo wykonują nowe, specjalnie dla nich skomponowane, zbliżając się do świata szeroko pojętej muzyki popularnej.

Odnotujmy na koniec szczególny w tym roku laur Kreatora Kultury, nagrody specjalnej przyznawanej w ramach Paszportów POLITYKI od 2002 roku wybitnym osobistościom, których praca miała wpływ na rozwój i popularyzację polskiej kultury. Otrzymał go – obchodzący niedawno stulecie urodzin – pisarz Józef Hen, autor wybitnych, a jednocześnie cieszących się szeroką popularnością powieści historycznych, scenariuszy filmowych i pamiętników. Laureat zwrócił się ze specjalnym przesłaniem do widzów i czytelników: „Namawiam wszystkich, żeby nie byli leniwi, czytali i myśleli”. Byłoby to dobre motto tegorocznej edycji Paszportów POLITYKI.