Jeśli sądzisz, że w dobie komputerów sztuka czytania zanikła, to niezawodny znak, że jesteś… w błędzie. Najnowsze badania pokazują, że Polacy czytają coraz więcej, a także – co dla niektórych może być zaskoczeniem – chętniej korzystają z bibliotek. Jednak raporty raportami – my udałyśmy się do źródeł. W poszukiwaniu informacji (i nowych inspiracji czytelniczych) odwiedziłyśmy kilka warszawskich bibliotek, żeby sprawdzić, co czyta nasze społeczeństwo. Oto, co odkryłyśmy.
Czy kiedyś dogonimy Finów w kwestii czytelnictwa? Cóż, wszystko jest możliwe… Szczególnie że ewidentnie wszelkie nagłówki informujące o tym, jak mało czytamy, dały się naszemu społeczeństwu we znaki – najnowszy raport Biblioteki Narodowej* podaje, że Polacy w końcu częściej sięgają po książki. Co najmniej jedną w 2023 roku przeczytało 43 proc. z nas. To największy wzrost od dekady, a statystyki są tylko początkiem opowieści o odradzającej się miłości do literatury.
Z nieskrywaną przyjemnością wchodzimy w świat kryminałów, sensacji, thrillerów oraz literatury obyczajowej, romansów i powieści erotycznych. Dużą popularnością cieszą się także gatunki non-fiction: biografie, publicystyka i historia XX wieku oraz poradniki, które przyciągają coraz więcej czytelników.
Wzrost zainteresowania czytelnictwem nie jest przypadkowy. Inicjatywy Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa, takie jak wymóg otwarcia bibliotek publicznych w co najmniej połowę sobót w ciągu roku, sprawiają, że stają się one bardziej dostępne, zwłaszcza dla zapracowanych Polaków – według raportu m.in. podwoił się odsetek odwiedzających je aktywnych zawodowo mężczyzn w wieku 25+. W 2023 roku odnotowano wzrost liczby odwiedzin o 7,3 proc., a liczba zarejestrowanych użytkowników wzrosła o 5,2 proc.
Ale dość już o statystykach. Jak to wygląda w rzeczywistości? By to sprawdzić, udałyśmy się do źródła – bibliotekarek. Naszą próbą badawczą było 6 warszawskich bibliotek i jedna podwarszawska – w pobliskich Markach. Rozmówczynie zaś uchyliły nam rąbka tajemnicy na temat tego, kto najczęściej wypożycza książki, jakie gatunki cieszą się szczególnym zainteresowaniem, którzy autorzy są w topce i czemu chętniej sięgamy po pisarzy rodzimych. Oto, czego się dowiedziałyśmy.
Czytaj także: Polacy wreszcie czytają więcej. Biblioteka Narodowa opublikowała coroczny raport czytelnictwa
Tu zapewne nie będzie zaskoczenia – raporty i panie bibliotekarki są ze sobą zgodne. Każda z naszych siedmiu rozmówczyń podkreśliła, że zdecydowanie więcej kobiet niż mężczyzn korzysta z bibliotek. Panowie też są obecni, chociaż nie tak licznie, co szczególnie podkreślała pani Jolanta z Biblioteki Publicznej Miasta Marki: – Częściej przychodzą panie, ale panowie oczywiście też, nie można ich pomijać. W Markach bardzo dużo ludzi czyta.
Z raportu Biblioteki Narodowej wynika, że im starsi respondenci, tym mniej wśród nich czytelników, co jednak nie znajduje odzwierciedlenia w bibliotekarskiej rzeczywistości. Nasze rozmówczynie jednogłośnie twierdzą: grupą dominującą są panie 60+. – Młodsze czytelniczki też przychodzą, ale zdecydowanie przeważają te w wieku 50, 60+ – mówi bibliotekarka z Wypożyczalni dla Dorosłych i Młodzieży nr 60 na Bródnie.
Tak samo jest w Wypożyczalni dla Dorosłych i Młodzieży nr 37 na Targówku, Wypożyczalni dla Dorosłych i Młodzieży nr 101 na Pradze-Północ oraz Wypożyczalni dla Dorosłych i Młodzieży nr 62 na Pradze-Południe – młodzież cały czas korzysta z biblioteki, ale przeważają dorośli, wśród których dominują seniorzy (a właściwie seniorki), rzadziej osoby w młodszym wieku. – Może to wynika z tego, że starszych pań nie stać na kupienie książki, która przecież jest droga. Osoba pracująca jest w stanie ją sobie kupić. Dlatego starsze osoby odwiedzają biblioteki, a młodsze raczej chodzą do księgarni – mówi pani Małgorzata, bibliotekarka z ostatniej ze wspomnianych bibliotek.
Nieco inaczej jest na Mokotowie, Bemowie i wspomnianych Markach. Tu seniorki nadal tworzą dużą grupę, ale biblioteki chętnie odwiedzają panie już od 30 r. ż. Młodzież też jest obecna – i to nie tylko w celach „naukowych” (lektury szkolne), lecz także hobbystycznie.
Na prowadzenie zdecydowanie wysuwa się literatura obyczajowa (w tym romanse). – Jak to panie określają: literatura łatwa, lekka i przyjemna – dodaje bibliotekarka z bródnowskiej biblioteki.
Drugie miejsce należy do literatury sensacyjnej, thrillerów i kryminałów, które szczególnie przemawiają do 30- i 40-latków, jak zauważyła kierowniczka Wypożyczalni nr 101, pani Katarzyna.
Czytaj także: 100 najlepszych kryminałów i thrillerów wszech czasów. Na liście magazynu „Time” znalazła się książka polskiej autorki
– Jeszcze literatura popularnonaukowa – poradniki. Są też miłośnicy reportaży oraz powieści historycznych – dodaje bibliotekarka z Wypożyczalni nr 60, co potwierdza się w innych miejscach. Polaków ewidentnie ciągnie do książek dotyczących tematyki społecznej oraz historii.
– Jeżeli chodzi o nastolatki, wybierają one typowe książki z problemami młodzieży. Młodsze dzieci czytają natomiast książki fantastyczne; chłopcy chętnie sięgają po komiksy – dodaje pani Małgorzata z Wypożyczalni nr 62 na Pradze-Południe. Zgadza się z nią nasza rozmówczyni z biblioteki na Bemowie, która do tego zestawienia dokłada mangę i literaturę YA.
Co ciekawe, bibliotekarki zgodnie zauważają, że na przestrzeni lat znacznie wzrosło zainteresowanie literaturą rodzimą – jest zarówno częściej wydawana, jak i czytana. Dawniej wśród zapytań czytelników dominowały te o nazwiska zagraniczne, dziś jest odwrotnie, choć oczywiście pisarze obcej narodowości nadal cieszą się sporą popularnością, szczególnie ci o dość wysokiej randze. Pani Malwina z biblioteki na Pradze-Południe zauważa też, że: – Starsze osoby najchętniej wypożyczają literaturę polską, bo realia są znajome i łatwiej czyta się nazwiska.
Podium należy do trzech pisarek: Joanny Jax, Krystyny Mirek i Katarzyny Michalak. Wśród innych wymienianych przez nasze rozmówczynie nazwisk znalazły się: Dorota Milli, Małgorzata Rogala, Karolina Wilczyńska, Gabriela Gargaś czy Katarzyna Puzyńska. Wśród męskich nazwisk twórców ewidentnie dominuje Remigiusz Mróz.
Jeśli chodzi o pisarzy zagranicznych, szczególną popularnością czytelników cieszą się: Danielle Steel, Nora Roberts, Kristin Hannah, Rachel Abbott,Camilla Läckberg,Tess Gerritsen,Lisa Gardner czy Guillaume Musso.
Jak zauważają bibliotekarki, czytelnicy mają tendencję do tego, by najpierw kierować się do półki z nowościami. – Coraz więcej osób pisze, powstają nowe książki i wybór jest przeogromny, zarówno jeśli chodzi o sensację, jak i obyczajówkę – mówi pani Jolanta z biblioteki mareckiej. Pani Malwina z Wypożyczalni nr 62 dodaje, że po nowości wręcz ustawiają się kolejki. Niemniej są też książki, które mimo upływu lat wciąż „żyją” oraz autorzy, którzy mają swoich oddanych fanów. – Są autorki, które od lat piszą, a ich książki stale są wypożyczane. Czytelnicy są wierni – mówi pani Katarzyna, kierowniczka biblioteki na Pradze-Północ.
Czytaj także: Najlepsze książki do pociągu. 5 tytułów, od których nie będziecie mogli się oderwać
Wnioski płynące z naszego małego badania są pokrzepiające: nasze rozmówczynie potwierdzają, że Polacy (a szczególnie Polki) czytają, i to dużo. W dobie nowoczesnych technologii, które zmieniły nasze nawyki niekoniecznie na lepsze (patrz: uzależnienie od telefonu czy FOMO), książki – szczególnie papierowe – nadal odgrywają ważną rolę w naszym życiu. A chociaż czytniki ebooków są wygodne i praktyczne (zresztą sporo bibliotek oferuje także wypożyczanie ebooków), to jednak tradycyjna książka z niepowtarzalnym zapachem i szelestem kartek nadal dominuje w wyobrażeniach o idealnym wieczorze z filiżanką herbaty. Biblioteki zaś są nieocenionym źródłem dostępu do literatury, zwłaszcza że oferują też najnowsze tytuły, z czego bardzo chętnie korzystamy. To co, kto planuje weekendowy wypad do biblioteki?
Biblioteki, które odwiedziłyśmy: Wypożyczalnia dla Dorosłych i Młodzieży nr 60 (Bródno), Wypożyczalnia Dla Dorosłych i Młodzieży nr 37 (Targówek), Wypożyczalni dla Dorosłych i Młodzieży nr 101 (Praga-Północ), Wypożyczalnia dla Dorosłych i Młodzieży nr 62 (Praga-Południe), Wypożyczalnia dla Dorosłych i Młodzieży nr 1 (Mokotów), Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Bemowo m.st. Warszawy, Biblioteka Publiczna Miasta Marki.
* Biblioteka Narodowa, „Stan czytelnictwa książek w Polsce w 2023 roku”