Wielu z nas bursztyn kojarzy się z pamiątką z nadmorskich wakacji. Tymczasem to prawdziwy klejnot. Powstał około 50 milionów lat temu, a ukształtowały go cztery żywioły: ogień i powietrze rozpoczęły proces żywicowania drzew, ziemia ugościła pierwsze złoża, a woda przetransportowała go w różne zakątki świata i ukryła w głębinach.
Bursztyn od wieków interesuje naukowców, fascynuje kolekcjonerów i zachwyca pasjonatów na całym świecie nie tylko ze względu na swoją historię, ale również ze względu na niepowtarzalne piękno. Doceniają go również artyści i jubilerzy, którzy tworzą z niego biżuterię. Fenomen bursztynu znakomicie rozumie projektantka Anna Orska. Artystka pierwszy raz sięgnęła po niego kilka lat temu i w kolekcji Baltica. Zestawiła go wówczas z innowacyjnym materiałem, wykonanym z sieci rybackich, wyłowionych z bałtyckiego dna przez Fundację Mare.
Skąd pomysł na pracę z bursztynem? – Bursztyn powstał kiedy na Ziemi nie było jeszcze człowieka. Natura odcisnęła w nim swój ślad w postaci naturalnych inkluzji: roślin, owadów, drobnych gałązek. Fascynuje mnie bogactwo tych przypadkowych zdobień, urzeka szeroka gama kolorystyczna. Chciałam wydobyć jego piękno i pokazać jak szlachetnie może wyglądać w nieoczywistych zestawieniach – mówi projektantka.
Czytaj więcej: Jak z odpadów stworzyć przedmiot pożądania? Anna Orska to potrafi
Bursztyn został głównym bohaterem także jej najnowszej kolekcji „Sello”. Tym razem złoty kamień jest szybą, przez którą spoglądamy w przyszłość. Artystka wykorzystała najpiękniejsze okazy transparentnego bursztynu a pod nimi umieściła grawerowane rośliny, owady, ale także… współczesne artefakty działalności człowieka: gwoździe, nakrętki, fragmenty układów scalonych. Dzięki temu wspólnie możemy spojrzeć w przyszłość i zastanowić się nad wpływem człowieka na Ziemię.
Dzięki wieloletniej współpracy z najlepszymi polskimi bursztynnikami, którzy znają sekrety tego kamienia i potrafią podkreślić jego szlachetne piękno, Anna Orska zdobyła cenną wiedzę o bursztynie. Poprosiliśmy ją, aby podzieliła się z nami kilkoma ciekawostkami.
Galeria
Kolor bursztynowy- czyli jaki?
Większość, bo nawet siedemdziesiąt procent bursztynów jest w kolorze żółtym. Ledwo stężała żywica ma barwę jasnożółtą. Inne kolory bursztynów to efekt tego, co na swojej drodze spotkała zastygająca żywica lub jak długo była narażona na działanie czynników zewnętrznych. Wraz z wiekiem bursztyn nabiera szlachetniejszej, ciemniejszej barwy. Kolor i przezroczystość każdego bursztynu zależy od jego struktury wewnętrznej, a konkretnie od ilości i rozmieszczenia pęcherzyków powietrza znajdujących się w bryłce. Wraz ze wzrostem liczby pęcherzyków rośnie poziom zabielenia bursztynu. Bursztyn transparentny nie wchłonął ich w ogóle lub wchłonął jedynie pojedyncze drobiny. Natomiast mleczne, w kolorze cytrynowym lub białym, zawierają najwięcej powietrza.
Fot. materiały prasowe
Dlaczego bursztyn ciemnieje?
Bursztyn jest "kamieniem wiecznie żywym", a objawia się to zmianami barwy. Dzieje się tak w wyniku oddziaływania powietrza, światła słonecznego, a także przez zmiany wilgotności i temperatury. Już po 15-20 latach można zauważyć zmiany w strukturze i kolorze konkretnego bursztynu. Kamienie przechodzą drogę od bladej żółci, przez beże, pomarańcze i brązy, aż do koloru mocnej herbaty. Bryłka może stopniowo obudować się korą (czyli zwietrzałą powłoką), ulegając powolnej erozji. Nie jest to jednak proces nieodwracalny. Aby bursztyn nabrał pełni blasku i koloru należy go profesjonalnie zeszlifować, a następnie dokładnie wypolerować.
Fot. materiały prasowe
Jak pachnie bursztyn?
Bursztyn jest wyjątkowym kadzidłem. Ma charakterystyczny zapach, który jest wyczuwalny zwłaszcza po jego podgrzaniu lub pocieraniu. Ten zapach jest ciepły, żywiczny, z nutami drzewnymi i lekko słodkimi elementami (niektórzy wyczują nuty miodu). Zapach bursztynu pochodzi z organicznych substancji roślinnych, z których bursztyn powstał, głównie z żywicy drzew iglastych. W trakcie procesu spalania ulatnia się kwas bursztynowy i lotne olejki eteryczne.
Fot. materiały prasowe
Jaką tajemnicę skrywają inkluzje?
W złocistych bryłkach możemy oglądać uwięzione w żywicy pęcherzyki powietrza, krople wody, ziarenka piasku, drobiny kurzu czy nawet kryształki pirytu, a także rośliny i zwierzęta z prehistorycznego bursztynodajnego lasu. Oprócz niewątpliwej urody, zawierają też w sobie zapis informacji sprzed czterdziestu milionów lat. Są więc bezcenne dla paleobotaników i paleontologów. Dzięki nim można zdobyć informacje o dawnym ekosystemie. W bryłkach bursztynu bałtyckiego dominują pozostałości zwierzęce. Najczęściej znajdziemy w nich owady poniżej jednego centymetra wielkości, te większe stanowią prawdziwe unikaty. Inkluzje z sierścią ssaków, małymi jaszczurkami, ptasimi piórami czy pancerzami skorupiaków pozwalają poznać gatunki zamieszkujące prehistoryczne lasy. W zastygłej żywicy możemy zauważyć tez specyficzne wgniecenia, które są odciskami łapek większych zwierząt. Inkluzje roślinne są znacznie rzadsze, szacuje się je na około trzech procent wszystkich inkluzji organicznych. W takich bursztynach można zauważyć fragmenty kory, igły i liście drzew, elementy kwiatów i zarodniki. Dzięki wieloletnim badaniom paleobotaników wiemy, że w bursztynowym lesie występowało około 215 gatunków roślin.
Fot. materiały prasowe
Czy bursztyn powstał w Bałtyku?
Nie jest prawdą, że bursztyn pochodzi z Morza Bałtyckiego. Morze Bałtyckie jest cztery tysiące razy młodsze niż sam złoty kamień. Skąd zatem bursztyn znalazł się w Bałtyku? To tajemnica. Jedna z teorii głośni, że bursztynonośny las rósł na terenach dzisiejszej Skandynawii i to stamtąd zastygłą żywicę transportowały lodowce. Inna, że las rósł na terenach dzisiejsze Ukrainy, a na terenach Bałtyku znalazł się dzięki rzekom. Ta teoria ma swoje solidne podstawy, bowiem współcześnie bursztyn występuje najczęściej właśnie w deltach rzek.
Fot. materiały prasowe