BMW Art Cars ruszają w trasę. Oto pięćdziesiąt lat jazdy na granicy sztuki i mocy

W marcu 2025 roku kolekcja rajdowych samochodów BMW Art Cars, która dziś liczy już 20 wyjątkowych aut, wrzuciła kolejny bieg, wkraczając w szóstą dekadę tej niesamowitej historii. Zainicjowany w 1975 roku projekt, który łączy sztukę współczesną z przemysłem motoryzacyjnym, stał się unikalnym zjawiskiem kulturowym o globalnym zasięgu. Z okazji jubileuszu BMW rozpoczęło największe w historii przedsięwzięcie wystawiennicze związane z kolekcją – światową trasę obejmującą wszystkie kontynenty oraz szereg wydarzeń towarzyszących. Współczesna formuła Art Cars wychodzi jednak daleko poza estetykę. To także pole dialogu artystycznego, technologicznego i edukacyjnego.

Artystyczna linia startowa – narodziny legendy

Wszystko zaczęło się od wielkiego marzenia francuskiego kierowcy wyścigowego – Hervé'a Poulaina, który w 1975 roku zaproponował Jochenowi Neerpaschemowi, ówczesnemu szefowi BMW Motorsport stworzenie wyścigowego auta pomalowanego przez uznanego artystę. Poulain miał na myśli Alexandra Caldera – amerykańskiego rzeźbiarza znanego z prac kinetycznych a prywatnie swojego przyjaciela. Jego projekt BMW 3.0 CSL, zaprezentowany na 24-godzinnym wyścigu w Le Mans, nie ukończył rywalizacji, ale wzbudził ogromne zainteresowanie zarówno publiczności, jak i środowiska artystycznego. Calder, znany ze swojej dynamiki i intensywnych kolorów, nadał BMW 3.0 CSL charakter, który – mimo krótkiego występu natychmiast zyskał status kultowego.

Ten barwny początek zainicjował serię piekielnie szybkich samochodów uwznioślonych wielką sztuką a także wyznaczył kierunek dalszego rozwoju koncepcji Art Car – współpracy artystów z różnych kręgów kulturowych i stylistycznych z zespołami inżynierskimi BMW, w duchu wzajemnego szacunku i autonomii twórczej. Przez kolejne dekady swoje ślady zostawili na nich najwięksi artyści XX i XXI wieku: Frank Stella, Roy Lichtenstein, Andy Warhol, Jenny Holzer, David Hockney, Jeff Koons, Olafur Eliasson, a ostatnio – Julie Mehretu. Wśród artystycznie „naznaczonych” modeli znajdziemy zarówno wyścigowe konstrukcje (np. M1 Group 4, M3 GT2, M Hybrid V8), jak i seryjne wersje luksusowych sedanów i coupe (BMW 850 CSi, 525i).

Każdy samochód z serii BMW Art Cars to nie tylko unikatowy egzemplarz – to również kapsuła czasu, w której zamknięto aktualne idee, estetykę i emocje twórców. Warhol, znany z pop-artowych reinterpretacji konsumpcji, dosłownie rzucił się w twórczym akcie na karoserię M1 Group 4 z 1979 roku, malując go bezpośrednio pędzlem, bez szkiców – jego BMW Art Car #4 wygląda jak rozpędzony obraz. Roy Lichtenstein stworzył swoje BMW 320 Group 5 jak komiksową podróż przez krajobraz, z falującymi liniami symbolizującymi ruch i trasę. Jenny Holzer przeniosła za to uderzającą sentencję na karoserię V12 LMR, łącząc sztukę konceptualną z nośnikiem, który z definicji jest w ruchu. „Protect me from what I want” - słowa artystki w odniesieniu do adrenaliny sportu rajdowego wywołują ciarki na całym ciele.

BMW Art Cars dało zresztą pole do wypowiedzi artystycznej kilku wspaniałym kobietom. Esther Mahlangu, artystka z plemienia Ndebele, ozdobiła swój model 525i (1991) tradycyjnymi wzorami z Południowej Afryki – jako pierwsza kobieta i pierwsza artystka spoza świata Zachodu, wniosła do projektu BMW Art Cars głos marginalizowany przez dekady.

Cao Fei, artystka reprezentująca nowoczesną estetykę cyfrową, stworzyła BMW Art Car #18 (M6 GT3), które operuje zarówno w świecie fizycznym, jak i wirtualnym. Jej samochód to połączenie tradycyjnej chińskiej filozofii z przyszłością wirtualnej rzeczywistości. Nieprzypadkowo powiedziała: „Samochód powinien ścigać się nie tylko fizycznie, ale też w sercu”. Najnowszym, dwudziestym już rozdziałem tej historii jest Art Car #20 autorstwa Julie Mehretu. Jej BMW M Hybrid V8 z 2024 roku nie jest tylko dziełem wizualnym – to projekt społeczny, artystyczny i edukacyjny. Mehretu, której prace łączą architekturę, geopolitykę i abstrakcję, tworzy wokół samochodu cały ekosystem twórczy.

BMW Art Cars nie są tylko statycznymi eksponatami – wiele z nich faktycznie brało udział w wyścigach, od Le Mans po Nürburgring. Te samochody nie tylko „jeżdżą” – one opowiadają, krzyczą, pulsują historiami. Są jak mobilne manifesty: o tempie życia, o przemianach społecznych, o tym, jak sztuka może przekraczać granice galerii. Dowód? W ramach współpracy z BMW i producentką filmową Mehret Mandefro powstał African Film and Media Arts Collective (AFMAC), którego celem jest wsparcie młodych twórców z pięciu krajów afrykańskich. Efekty tych warsztatów zostaną zaprezentowane w 2026 roku w prestiżowym Zeitz MOCAA w Kapsztadzie – obok samego Art Car Mehretu. To krok milowy, który definiuje, czym może być projekt artystyczno-motoryzacyjny w XXI wieku.

Święto, które nie zna granic – światowa trasa BMW Art Cars

Z okazji 50-lecia kolekcji BMW przygotowało imponujący kalendarz wystaw. Od Wiednia po Hongkong, od Kapsztadu po Sztokholm – Art Cars przemierzają świat, odwiedzając targi sztuki, muzea, wydarzenia motoryzacyjne. Każde miasto, każda przestrzeń daje tym „jeżdżącym rzeźbom” nowy kontekst.

Oprócz wystaw czasowych w galeriach i na targach sztuki (Art Basel, Art Dubai, Contemporary Istanbul), BMW Art Cars będą obecne również w klasycznych instytucjach. W Louwman Museum w Hadze zaprezentowanych zostanie aż osiem Art Cars, a BMW Museum w Monachium uhonoruje podwójną rocznicę: 50-lecie serii 3 i samej kolekcji Art Cars. Tam, obok historycznych modeli BMW, zobaczymy dzieła Sandro Chii, Michaela Jagamary Nelsona czy Kena Done'a.

Z okazji jubileuszu ukazało się także trzecie wydanie katalogu kolekcji, przygotowane przez wydawnictwo Hatje Cantz. Publikacja zawiera eseje poświęcone każdemu z 20 pojazdów oraz rozmowy z twórcami i kuratorami projektu. Okładkę zaprojektowała Julie Mehretu. Dodatkowo BMW wprowadza kolekcjonerskie miniatury (1:18 oraz 1:43) najnowszego Art Car oraz współpracuje z firmą Puma nad kolejną kolekcją modową inspirowaną estetyką wybranych modeli.

Artystyczne dziedzictwo i przyszłość

Choć projekt Art Cars narodził się z pasji jednostek – Poulaina, Caldera, Neerpascha – dziś to jeden z filarów strategii kulturalnego zaangażowania BMW. Firma, która nie tylko sprzedaje samochody, ale również promuje sztukę, dźwięk, architekturę i design na skalę globalną. Kluczowym słowem jest tu „wolność twórcza” – bez niej nie byłoby ani tego projektu, ani innowacyjnych technologii, które go wspierają. Warto przypomnieć, że od wielu lat dźwięki napędu wielu modeli BMW komponuje sam Hans Zimmer.

Jak powiedział Jeff Koons: „Te wyścigówki są jak życie – kipią energią. Chodzi o to, by się z nią zespolić”. To właśnie robi BMW Art Car Collection – przez pięć dekad nie tyle dokumentuje zmiany, co je wyprzedza. Pół wieku BMW Art Cars to nie zwieńczenie, lecz start do nowych form wyrazu. Nadchodzące lata przyniosą kolejne współprace, kolejne trasy, może i kolejne formaty – czy cyfrowe art cars w metaverse? A może biologiczne, zmieniające barwy pojazdy reagujące na emocje kierowcy?

Przyszłość w BMW nie jest wcale tak daleko i nie jest tylko artystyczną wizją. Podczas zwiedzania ekspozycji BMW Art Cars w Wiedniu mieliśmy okazję zobaczyć nową limuzynę BMW Vision Neue Klasse. I uwierzcie - choć wyglądał jak obiekt futurystycznej fantazji, jest całkiem prawdziwy i już wkrótce trafi do produkcji. Skąd pomysł na pokazanie przeszłości i przyszłości obok siebie? BMW Group Niederlassung Wien postanowiło otworzyć BMW Art Car w Muzeum Sztuki Użytkowej zestawiając BMW Vision Neue Klasse X i samochody z kolekcji BMW Art Cars obok siebie w ramach wydarzenia o znaczącym tytule „(R)EVOLUTION OF ART”. Bo według marki to design napędza zmiany a innowacja i kreatywność są nierozłączne.

BMW Art Car World Tour 2025 (wybór wydarzeń)

do 16 kwietnia 2025 – Wits Art Museum, Johannesburg, RPA
BMW Art Car nr 12 – Esther Mahlangu

23 kwietnia – 2 maja 2025 – Shanghai Auto Show, Chiny
BMW Art Car nr 20 – Julie Mehretu

18–20 kwietnia 2025 – Art Dubai, Zjednoczone Emiraty Arabskie
BMW Art Car – do ogłoszenia

maj 2025 – 50-lecie BMW Szwajcaria, Zurych, Szwajcaria
BMW Art Cars: nr 5 – Ernst Fuchs, nr 8 – Ken Done, nr 11 – A.R. Penck, nr 14 – David Hockney, nr 15 – Jenny Holzer, nr 19 – John Baldessari

9–11 maja 2025 – Taipei Dangdai, Tajwan
BMW Art Car – do ogłoszenia

27 maja – 1 czerwca 2025 – Bratysława, Słowacja
BMW Art Cars: nr 2 – Frank Stella, nr 7 – Michael Jagamara Nelson, nr 9 – Matazo Kayama

15–18 maja 2025 – Market Art Fair, Sztokholm, Szwecja
BMW Art Cars: nr 1 – Alexander Calder, nr 3 – Roy Lichtenstein, nr 4 – Andy Warhol, nr 17 – Jeff Koons

23–25 maja 2025 – Concorso d’Eleganza Villa d’Este, Jezioro Como, Włochy
BMW Art Car nr 13 – Sandro Chia

16 czerwca 2025 – 1 stycznia 2026 – BMW Museum, Monachium
BMW Art Cars: nr 7 – Michael Jagamara Nelson, nr 8 – Ken Done, nr 13 – Sandro Chia

16 czerwca – 31 sierpnia 2025 – BMW Welt, Monachium
BMW Art Cars: nr 15 – Jenny Holzer, nr 20 – Julie Mehretu

27–29 czerwca 2025 – The Aurora, Båstad, Szwecja
BMW Art Cars: nr 1 – Alexander Calder, nr 3 – Roy Lichtenstein, nr 4 – Andy Warhol, nr 17 – Jeff Koons

3 lipca – 31 sierpnia 2025 – Muzeum Louwmana, Haga, Niderlandy
BMW Art Cars: nr 1 – Alexander Calder, nr 2 – Frank Stella, nr 3 – Roy Lichtenstein, nr 4 – Andy Warhol, nr 10 – César Manrique, nr 12 – Esther Mahlangu, nr 14 – David Hockney, nr 17 – Jeff Koons

24–28 września 2025 – Contemporary Istanbul, Turcja
BMW Art Cars: nr 1 – Alexander Calder, nr 20 – Julie Mehretu

Harmonogram BMW Art Car World Tour wciąż się rozwija i będzie kontynuowany przez większą część 2026 roku.
Planowane są kolejne miejsca ekspozycji - m.in. w Australii, Belgii (Bruksela, Zoute), Chinach (Makau), Niemczech (Berlin, Monachium, Düsseldorf), Kazachstanie, Ameryce Łacińskiej, Maroku (Marrakesz), RPA, Hiszpanii, Szwajcarii (Bazylea) oraz w Stanach Zjednoczonych.