Schizofrenia jest uważana za jedną z najcięższych chorób psychicznych, jednakże trudno jest ją porównać do innych ciężkich chorób natury somatycznej, bowiem w przypadku schizofrenii nie jest możliwe spełnienie wielu wymogów stawianych kompleksowym opisom „chorób ciała” takim jak określenie ich etiologii czy patogenezy.
Jak dotąd nie jest znany pojedynczy czynnik etiologiczny choroby - istnieje kilka teorii mogących tłumaczyć ujawnienie się objawów chorobowych, jednak żadna z nich nie odpowiada na wszystkie pytania, które nurtują zarówno badaczy jak i chorych.
Zmiany w strukturach mózgu a schizofrenia
Jedna z teorii, które próbują tłumaczyć powstanie choroby dotyczy czynników „organicznych”. Poszukiwanie ów czynników miało być podyktowane hipotezą, która jako winowajcę wskazywała występowanie zmian strukturalnych w mózgu osób chorujących na schizofrenię. Co prawda zarówno w badaniach sekcyjnych, jak i obrazowych ( rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa) obserwowano w mózgu pacjentów z rozpoznaną schizofrenią odstępstwa od normy, jednak z całą pewnością nie można obecnie stwierdzić, że są to zmiany charakterystyczne dla tej choroby.
Podobnie rzecz się ma w przypadku badań funkcjonalnych tkanki mózgowej, czyli np. badania PET, które wskazują na upośledzenie czynności mózgu, jednak nie są to zmiany patognomoniczne (znamienne) dla schizofrenii.
Podsumowując, badania obrazujące strukturę i funkcje mózgu często są wykonywane u pacjentów chorych na schizofrenię, jednak podyktowane jest to przede wszystkim diagnostyką różnicową i ma na celu wykluczenie innych schorzeń. Z całą pewnością na podstawie tego typu badań nie można rozpoznać schizofrenii.
Wirusy przyczyną choroby?
Pomimo iż już dawno uznano, że poszukiwanie czynnika infekcyjnego, będącego odpowiedzialnym za ujawnienie się objawów choroby, skazane jest na niepowodzenie, czasami wskrzesza się tzw. „teorię wirusową”. Wspomniana teoria wskazuje na sezonowość zachorowań na schizofrenię oraz jej zwiększoną liczbę w dużych populacjach jako argumenty za uznaniem roli czynnika infekcyjnego w etiologii choroby.
Jednakże teoria ta, choć tłumaczy występowanie choroby w określonych okolicznościach, nie wyjaśnia sytuacji, w której objawy schizofrenii pojawiają się, mimo braku wymienionych wyżej czynników.
Schizofrenia – spadek po przodkach?
Poszukiwanie przyczyn genetycznych jako podłoża chorób psychicznych (nie tylko schizofrenii) jest bardzo popularnym nurtem rozwoju badań nad etiologią schorzeń ludzkiej psyche.
Argumentem „za” bez wątpienia jest fakt rodzinnego występowania chorób psychicznych. Choroba zdiagnozowana u jednego z członków rodziny (nawet u dalszych krewnych) niewątpliwie stanowi o zwiększonym ryzyku zachorowania, które rośnie proporcjonalnie do stopnia pokrewieństwa z osobą chorą, jednakże jak dotąd nie udało się zidentyfikować konkretnych zmian w genomie, które w jednoznaczny sposób można by powiązać z wystąpieniem choroby.
Zaburzenia biochemiczne winowajcą?
Teoria upatrująca przyczyny schizofrenii w zaburzeniach wydzielania tzw. neurotransmiterów powstała w drugiej połowie poprzedniego stulecia, jednak jest wciąż aktualna, choć stawia wiele pytań, pozostających nadal bez odpowiedzi.
Pod uwagę bierze się przede wszystkim wpływ takich substancji jak dopamina czy serotonina – co ciekawe to właśnie poprzez układ dopaminergiczny działają leki przeciwpsychotyczne, czyli te, stosowane w leczeniu schizofrenii (więcej o lekach przeciwpsychotycznych możesz przeczytać na stronie: ).
Teoria neurorozwojowa
Kolejna z hipotez zakłada, że u osób, u których rozpoznano schizofrenię, w pewnym sensie choroba rozwija się już na etapie życia płodowego – wtedy to dochodzi do zmian w mózgu, które w połączeniu z innymi czynnikami implikują ujawnienie się objawów chorobowych.
Osoby chore na schizofrenię mniej podatne na stres
Inna z teorii podkreśla rolę szeroko rozumianych czynników stresowych w wywołaniu choroby. Zwraca również uwagę na to, iż osoby chore są bardziej wrażliwe na te czynniki, co może być skutkiem m.in. wadliwego przebiegu procesu wychowania.
Społeczno-psychologiczne podłoże schizofrenii
W powiązaniu ze wspomnianymi wyżej problemami w toku wychowania, pozostaje kolejna z teorii próbujących tłumaczyć przyczyny schizofrenii. Mówi ona o podłożu społeczno-psychologicznym choroby tj. wskazuje na udział niekorzystnych sytuacji życiowych, czy zaburzeń w funkcjonowaniu rodziny.
Choć teoria ta nie tłumaczy genezy choroby, bez wątpienia ma duży wkład w terapię, w której rola rodziny i jej wsparcie są nieocenione.
Od czasu pierwszego opisu klinicznego schizofrenii powstałego pod koniec XIX wieku z całą pewnością dokonał się ogromny postęp w zakresie terapii, czy rozpoznawania choroby i chociaż bez wątpienia przyczyny jej wystąpienia są bardziej zrozumiałe, jednak pytanie „skąd się bierze schizofrenia” nadal pozostaje bez jednoznacznej odpowiedzi.