Autyzm nie jest chorobą. To odmienny od typowego sposób rozwoju człowieka, objawiający się różnicami w sposobie komunikacji, nawiązywania relacji, wyrażania emocji, uczenia się oraz różnorodnym schematem zachowań. Każda osoba autystyczna jest indywidualnością, a wymienione wcześniej cechy mogą występować w różnym natężeniu. Niezależnie od tego czy osoba w spektrum autyzmu jest samodzielna, czy też na co dzień potrzebuje wsparcia innych kluczowe jest wczesne postawienie diagnozy i idąca za nią indywidualna terapia.
Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje, że co najmniej 1 osoba na 100 jest w spektrum autyzmu, co stanowi przynajmniej 1% populacji całego świata. Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia do 2021 roku diagnozę autyzmu otrzymało 86 575 Polaków, korzystających ze świadczeń zdrowotnych w systemie publicznej służby zdrowia. Na tą liczbę składa się m.in. 67 817 mężczyzn oraz 18 746 kobiet. Przyglądając się szczegółowo danym można zauważyć, że najczęściej autyzm rozpoznawany jest w grupie wiekowej 0-17 lat. Coraz częściej jednak diagnozowany jest także u dorosłych osób. Wykorzystuje się do tego narzędzia i pomoce diagnostyczne dostosowane do wieku osoby, ale również dużą wagę przywiązuje się do jej codziennego funkcjonowania. Dzięki rosnącej świadomości społecznej autyzmu budowanej m.in. poprzez coroczne kampanie społeczne Fundacji JiM, liczba diagnoz z roku na rok rośnie, a coraz więcej Polek i Polaków staje się wyczulonych na pierwsze sygnały autyzmu.
Klaudia Lewandowska, bohaterka kampanii (Fot. materiały prasowe)
Rodzice, którzy chcą sprawdzić, czy ich dziecko jest w spektrum autyzmu lub osoby dorosłe chcące uzyskać rozpoznanie powinny udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub specjalisty, który skieruje ich do Poradni dla Osób z Autyzmem Dziecięcym lub prywatnie do lekarza psychiatry. W takiej placówce lub u lekarza psychiatry prowadzone jest szczegółowe badanie psychiatryczne. W przypadku diagnozowanego dziecka badanie uzależnione jest od jego wieku i sposobu funkcjonowania. Może ono składać się z kilku elementów, m.in. wywiadu z rodzicami, wywiadu z dzieckiem oraz informacji uzyskanych z placówki, do której uczęszcza dziecko. Lekarz prowadzący diagnozę może skorzystać także z danych uzyskanych z wystandaryzowanych kwestionariuszy i ustrukturalizowanych wywiadów diagnostycznych, badania pediatrycznego oraz neurologicznego lub też innych dodatkowych. Diagnoza osób dorosłych przeprowadzana jest natomiast indywidualnie i polega przede wszystkim na wywiadzie i obserwacji pacjenta.
Klinika Fundacji JiM umożliwia przeprowadzenie diagnozy zarówno dzieci, jak i dorosłych w ramach kontraktu podpisanego z NFZ. Z analiz Fundacji wynika, że czas oczekiwania jest najkrótszy w Polsce i wynosi około 6 miesięcy. W standardzie diagnozy autyzmu w Klinice JiM jest ADOS-2 (Autism Diagnosis Observation Schedule) oraz konsultacje lekarskie, obserwacje wielospecjalistyczne, testy psychologiczne DSR (Dziecięca Skala Rozwojowa) czy IDS (Skala Inteligencji i Rozwoju).
Dorota Bartosiak, bohaterka kampanii (Fot. materiały prasowe)
W Polsce istnieje również możliwość przeprowadzenia diagnostyki prywatnie. Pełny proces to koszt około kilku tysięcy złotych. Cena jest uzależniona od liczby odpłatnych konsultacji oraz indywidualnych spotkań z osobą diagnozowaną.
Osoby, które podejrzewają, że one lub ich bliscy są w spektrum, mogą skorzystać z testów przesiewowych, które znajdują się na stronie Fundacji JiM. Pozwalają one wstępnie ocenić prawdopodobieństwo występowania autyzmu i podjąć dalsze kroki w kierunku diagnozy u specjalistów Fundacji JiM.
Ida Tymina, bohaterka kampanii (Fot. materiały prasowe)
Fundacja JiM zainicjowało w ostatnim czasie kampanię „Spektrum Kobiet. Chcemy być autentyczne!”, która zwraca uwagę społeczeństwa na temat kobiecego autyzmu, jego niedodiagnozowania oraz konsekwencji z tym związanych. Na stronie www.autentyczni.org możemy poznać m.in. historie autystycznych kobiet, które opowiadają o swoim życiu po diagnozie. Kampania to również Apel, poprzez który można wyrazić poparcie dla równego dostępu do diagnozy dla dziewcząt i kobiet w spektrum autyzmu. To także początek publicznej dyskusji do wprowadzenia systemowych rozwiązań, które pozwolą zmienić polską rzeczywistość prawną i zreformować system polskiej polityki i opieki publicznej zajmującej się autyzmem.