Pierwsza pomoc przy mechanicznych urazach oka

Urazy narządu wzroku mogą obejmować powieki, drogi łzowe, spojówki, oraz samą gałkę oczną. Najczęstszą przyczyną tego rodzaju powikłań jest pośpiech, nieuwaga, ale również bójki i wypadki, podczas których może dojść do rany ciętej oka, czy stanu zapalnego gałki ocznej. Do uszkodzeń mechanicznych oka zalicza się również urazy penetrujące, ciała obce oraz oparzenia w wyniku oddziaływania substancji żrących (oparzenie chemiczne oka) lub wysokiej temperatury (oparzenie termiczne oka).

Jak postępować przy poszczególnych rodzajach uszkodzeń mechanicznych oka?

„Oko jest bardzo delikatnym narządem – przyczyną jego uszkodzenia może być nawet niewielki uraz” – mówi dr n. med. Agnieszka Samsel z OptoMedica. – „Nie wolno bagatelizować żadnych objawów jego uszkodzenia, nawet wtedy, gdy wydają się one z pozoru niegroźne. W przypadku uszkodzeń mechanicznych, duże znaczenie ma sposób udzielenia pierwszej pomocy oraz czas, w jakim ona nastąpi. Są to dwa ważne czynniki, poza lokalizacją w oku samego uszkodzenia, decydujące o tym, w jakim stopniu osoba poszkodowana odzyska wzrok” – dodaje.

Postępowanie przy dostaniu się ciała obcego do oka

Jeżeli ciało obce dostało się pod dolną powiekę, należy odciągnąć ją i ostrożnie usunąć obiekt za pomocą gazy lub czystej chusteczki. W przypadku, gdy ciało obce znajduje się pod powieką górną, jest je trudnej usunąć: należy zamknąć oko i spróbować delikatnie przesuwać znajdujący się w nim obiekt – umożliwi to odklejenie ciała obcego od powieki - a następnie usunięcie go. Często konieczne jest odwinięcie powieki. Innym sposobem, który pomoże załagodzić objawy związane z obecnością ciała obcego jest przepłukanie otwartego oka wodą o temperaturze ciała, lub solą fizjologiczną. Jeżeli istnieje podejrzenie, że ciało obce dostało się do wnętrza gałki ocznej, a tego typu urazy zdarzają się np. przy obróbce metalu, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem okulistą.

Kiedy dojdzie do urazu penetrującego oczy

Urazy penetrujące powstają w wyniku oddziaływania ostrego przedmiotu na gałkę oczną. Powodują one przerwanie ciągłości ściany gałki ocznej oraz uszkodzenie struktur wewnętrznych na różnej głębokości, stąd konsekwencje tego typu urazu mogą być bardzo różne. W takim przypadku należy delikatnie zasłonić oko nieuciskającym jałowym opatrunkiem  oraz niezwłocznie zgłosić się do lekarza okulisty.

Konsekwencje urazu tępego oka

Tępe urazy oka są związane z uderzeniem oka przez przedmiot lub inną osobę. Najczęściej powodują one wylewy krwi do powiek i spojówek oraz do wnętrza oka, uszkodzenia powierzchni oka (tzw. erozje rogówki), uszkodzenie tęczówki, podwichnięcie lub zwichnięcie soczewki, odwarstwienie siatkówki. Silny uraz może spowodować pęknięcie oka. Może on spowodować również złamanie ścian oczodołu oraz uszkodzenie nerwu wzrokowego; wówczas poza konsultacją okulisty, konieczna jest ocena chirurga szczękowego.

Jak postępować w przypadku stanu zapalnego oka?

Powierzchowny stan zapalny oka nie zawsze musi świadczyć o poważnym uszkodzeniu gałki ocznej. Zdarza się, że następuje w efekcie długotrwałej pracy przy komputerze, jest skutkiem zmęczenia, czy alergii. Jeżeli jednak obrzękowi towarzyszą inne niepokojące objawy, takie jak intensywny ból, pieczenie, czy zaczerwienienie, wrażenie uwierania, może to być sygnał o obecności ciała obcego. W takiej sytuacji na uszkodzonej gałce ocznej należy położyć jałowy kompres, uważając jednocześnie, aby oko nie zostało uciśnięte. Kompres powinien zostać zabezpieczony plastrem w taki sposób, aby stale przylegał do gałki ocznej. Drugie, zdrowe oko, powinno być w tym czasie zamknięte.

Rany cięte oka wymagają natychmiastowej interwencji lekarskiej. Jeżeli przecięta została gałka oczna, należy pamiętać o nieuciskaniu jej, natomiast, jeżeli rana powstała na powiece, należy założyć na nią opatrunek z jałowej gazy. W przypadku uszkodzenia jednego oka, drugie w tym czasie powinno być zamknięte.

Jak postępować w przypadku oparzeń oka?

Poparzenia oka następują w wyniku oddziaływania na nie substancji chemicznych o właściwościach żrących, takich jak kwasy lub zasady, wysokiej temperatury, oraz na skutek oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego: ultrafioletu lub widzialnego pasma promieniowania słonecznego. W przypadku oparzeń chemicznych konieczna jest natychmiastowa interwencja lekarza, ponieważ w bardzo krótkim czasie może dojść do nieodwracalnych uszkodzeń gałki ocznej. Pierwsza pomoc przy tego rodzaju urazach polega na płukaniu szeroko otwartego oka ciepłą wodą przez ok. 20 minut, uważając jednocześnie, aby substancja drażniąca nie dostała się do drugiego oka. Niezwykle ważne jest, aby rozpocząć płukanie oka jak najszybciej od momentu wypadku. Po wypłukaniu go należy udać się niezwłocznie do okulisty; nie należy zakładać opatrunków na oko. Oparzenia ultrafioletem zdarzają się najczęściej podczas spawania bez okularów zabezpieczających. Objawy są wówczas burzliwe, ale zwykle przechodzą samoistnie w ciągu 24 godzin – pomagają zimne okłady na powieki i leki przeciwbólowe. W przypadku światła słonecznego może dojść do nieodwracalnego oparzenia plamki – najważniejszej części siatkówki, dlatego powinniśmy unikać bezpośredniego patrzenia w słońce, zwłaszcza podczas zaćmienia.

„Ból towarzyszący urazom oka jest zazwyczaj odwrotnie proporcjonalny do jego ciężkości” – mówi dr n. med. Agnieszka Samsel. – „Drobne i szybko gojące się rany powstałe w wyniku uszkodzenia nabłonka rogówki powodują intensywny ból, natomiast poważniejsze urazy, np. penetrujące, mogące prowadzić do utraty widzenia, są zazwyczaj mniej odczuwalne, dlatego w każdym z tych przypadków interwencja okulisty jest niezbędna” – dodaje.

Powyższe rady nie zastąpią interwencji okulisty, mogą natomiast pomóc w nagłych dolegliwościach oka i zmniejszyć ryzyko wystąpienia trwałych uszkodzeń widzenia.