Migrena atakuje nagle i paraliżuje. Choć cierpi na nią jedna na siedem osób, często jest lekceważona, stygmatyzowana i błędnie diagnozowana. Doświadczasz objawów, które mogą wskazywać na migrenę? Zastanawiasz się, na co zwrócić uwagę i kiedy udać się do specjalisty? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań zawiera książka „Jak radzić sobie z migreną?”. Publikujemy fragment jednego z jej rozdziałów.
Fragment książki „Jak radzić sobie z migreną?” Katy Munro, wyd. Muza. Wybór, skrót i śródtytuły pochodzą od redakcji.
Nawet 25% osób cierpiących na migrenę nigdy nie otrzymuje prawidłowej diagnozy mimo konsultacji ze specjalistą. W przypadku wielu innych w ogóle nie dochodzi do wizyty w gabinecie lekarskim. Należy to zmienić. Pierwszym krokiem na tej drodze jest zrozumienie, czym de facto jest migrena i w jaki sposób jej doświadczasz. Musisz znać historię swoich symptomów i móc przekazać właściwe informacje lekarzowi.
Klasyczna postać migreny to jednostronny silny ból głowy, któremu towarzyszą wymioty i nadwrażliwość na światło. Choć bardzo często choroba objawia się w ten właśnie sposób, z pewnością nie jest to pełen obraz sytuacji. Odczuwane symptomy to bowiem kwestia indywidualna – różnią się pod względem liczby, rodzaju, częstotliwości występowania, czasu trwania i nasilenia. Mogą się zmieniać z ataku na atak lub na przestrzeni lat.
Przyjrzyjmy się zatem niektórym z objawów, które mogą trapić osoby z migreną. Są to: ból głowy, ból szyi lub ramion, zaburzenia widzenia, wrażliwość sensoryczna, wrażliwość skórna (allodynia), nudności lub wymioty, ból brzucha, objawy jelitowe, bladość skóry, mgła mózgowa, trudności z mową, odrętwienie lub mrowienie twarzy lub kończyn, zawroty głowy, zaburzenia snu, ziewanie i zmęczenie, spowolnienie funkcjonowania, zmienność nastroju.
Długa lista objawów tłumaczy, dlaczego tak wielu chorych reaguje nerwowo, gdy trapiące ich schorzenie określa się „po prostu bólem głowy”. W rzeczywistości migrenowe bóle głowy różnią się od siebie stopniem natężenia. W indywidualnych przypadkach nie muszą też stanowić najbardziej dojmującego z objawów tej choroby.
Zastanów się, jak wygląda to u Ciebie. Co jest najbardziej dokuczliwe? Czy coś zmienia się w tym obszarze? Większa świadomość w zakresie męczących Cię objawów pozwoli Ci przekazać istotne informacje lekarzowi pierwszego kontaktu lub specjaliście, z którym się skonsultujesz. Przekonanie, że to „po prostu ból głowy”, może wprowadzić Cię na ścieżkę terapii, która nie będzie dla Ciebie odpowiednia.
Pokutuje też przekonanie, że „prawdziwa migrena” musi zwalać chorego z nóg – unieruchamiać w łóżku, wywoływać niezdolność do jakichkolwiek form aktywności. Nie jest to prawda. Wiele osób z migreną z całych sił stara się pokonać ból i funkcjonować pomimo trapiących je dolegliwości. Czasem możliwe jest to jedynie dzięki czystej sile determinacji. Dlatego właśnie niektórzy chorzy określają się mianem „migraine warriors”, czyli w dosłownym tłumaczeniu – wojownikami migreny.
Ponieważ jednak objawy tego schorzenia nie są widoczne i nie sposób wykryć je w badaniach, wiele osób z migreną nie otrzymuje pomocy. Często też nie daje się im wiary, a czasem wręcz stygmatyzuje. Stąd niejednokrotnie mylne przeświadczenie, że symptomy, które odczuwają, nie są wystarczające, by zgłosić się do lekarza. To jednak błędne założenie.
Dzienniczek migrenowy pomoże Ci przedstawić historię ataków podczas wizyty u lekarza ogólnego lub specjalisty. Ta historia stanowi klucz do postawienia diagnozy, jako że nie ma badań, które pozwoliłyby potwierdzić rozpoznanie migreny. Informacje takie jak to, jakie symptomy pojawiły się najpierw, jakie inne objawy lub przykłady nadwrażliwości występują, czy w atakach da się wyróżnić jakiś wzorzec, w jaki sposób praca wpływa na migrenę; wszelkie bodźce wyzwalające ataki, co pomaga (a co nie pomaga) – to wszystko wskazówki, które ułatwią Tobie i opiekującemu się Tobą lekarzowi proces monitorowania i leczenia stanu chorobowego.
Możesz też stworzyć swój własny wykres lub arkusz kalkulacyjny z podziałem na miesiące. Bez względu na to, z jakiego dzienniczka skorzystasz, trzymaj się prostej formy:
- Data, dzień tygodnia i godzina: Zapisuj dni ataków w danym miesiącu, uwzględniając porę dnia, w jakiej się rozpoczęły.
- Ból: Oceń nasilenie bólu lub innych objawów w sposób, który będzie dla Ciebie zrozumiały. Dla niektórych sprawdza się skala 1–10 (gdzie 10 oznacza największe nasilenie), podczas gdy inni wolą używać trzech kategorii, takich jak łagodny/umiarkowany/ciężki lub zielony/pomarańczowy/czerwony.
- Leki: Zapisz leki, które ewentualnie zażyłeś, i porę ich przyjęcia. Dobrze sprawdza się prosty kod, np. A dla aspiryny czy I dla ibuprofenu.
- Ważne wydarzenia: Zaznacz istotne wydarzenia, które mogły spotęgować migrenę – stresujące sytuacje, podróże, imprezy, cykl menstruacyjny itp.
Im prostszy i szybszy do wypełnienia dziennik, tym większe prawdopodobieństwo, że będziesz go konsekwentnie prowadzić. Pamiętaj, aby zabierać go ze sobą na konsultacje lekarskie.
Ataki migreny mogą występować w dzieciństwie, w okresie dorosłości, a nawet w wieku podeszłym. Do czasu dojrzewania nie widać znaczących różnic w podatności na migreny między chłopcami a dziewczętami, natomiast wraz z wejściem w okres dorosłości kobiety stają się trzykrotnie bardziej narażone na ataki migrenowe niż mężczyźni, w szczególności w okresie płodności, między dojrzewaniem a menopauzą. Po menopauzie ataki zwykle stają się mniej uciążliwe.
Choroba ta występuje na całym świecie, a miliard osób każdego roku doświadcza co najmniej jednego ataku migreny. Chociaż naukowcy nie wskazali, by migrena miała podłoże etniczne, warunki lokalne – takie jak jasne, rażące światło słoneczne lub zła jakość powietrza spowodowana zanieczyszczeniem – mogą nie pozostawać bez znaczenia. Ataki migreny mogą częściej pojawiać się u ludzi o niższych dochodach lub gorszym wykształceniu. Nie jest natomiast jasne, jaki zachodzi tu związek przyczynowo-skutkowy: czy takie osoby są bardziej podatne na migrenę, czy to choroba przeszkadza im w nauce lub pracy.
Jedno jest jednak pewne: migrena jest zaburzeniem genetycznym, co oznacza, że jej przypadki pojawiają się również w rodzinie chorego.
Posiadanie wiedzy o tym, czy inni członkowie rodziny cierpią lub cierpieli na ataki migrenowe, może być bardzo cenną informacją dla Twojego lekarza. Warto pomyśleć o rodzeństwie, rodzicach, dziadkach czy ciotkach i wujach. Czy ktoś z tego grona boryka lub borykał się z objawami tej choroby? Pamiętaj, że problem ten częściej występuje wśród kobiet.
Jeśli wydaje się, że jesteś jedyną osobą w rodzinie dotkniętą tym schorzeniem, mogą to być jedynie pozory. Możesz nie wiedzieć o przypadkach choroby wśród bliskich z kilku powodów.
W przeszłości wiele przypadków nawracającego bólu głowy, któremu towarzyszyły wymioty, wiązano z problemami żołądkowymi. Czasami migrenowe bóle głowy były błędnie diagnozowane jako napięciowe bóle głowy lub zapalenie zatok albo w ogóle nie były diagnozowane. Osoby adoptowane mogą nie mieć dostępu do historii chorób swojej biologicznej rodziny. Być może Twoi krewni po prostu nigdy nie pytali lub nie byli pytani o ataki migrenowe.
Kiedy rozmawiam z dorosłymi pacjentami z migreną o historii chorób w rodzinie, przypominam, żeby uwzględnili również swoje potomstwo, jako że dzieci z rodzin o silnych tendencjach migrenowych (rodzic lub rodzeństwo borykające się z tym problemem) są narażone na ataki migrenowe już w młodym wieku. Niestety, w przypadku dzieci i wnuków w takiej sytuacji ataki migreny mogą występować częściej i mieć większe nasilenie. Wydaje się również, że istnieje u nich większe ryzyko występowania migreny z aurą.
Jeśli jedno z rodziców cierpi na migrenę, ryzyko, że dziecko również będzie borykać się z tym schorzeniem, wynosi 50%. Jeśli migrena dotyczy obojga rodziców, ryzyko wystąpienia choroby u dziecka wzrasta do 75%.
Z początku chory często radzi sobie z łagodnymi napadami bólu za pomocą popularnych środków przeciwbólowych dostępnych bez recepty. Jeśli sytuacja ulega pogorszeniu, niektórzy wykonują badania wzroku, by sprawdzić, czy problem nie wiąże się z przemęczeniem oczu. Przychodzi jednak moment, kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej.
Jeśli doświadczasz nagłych silnych ataków bólu głowy, utraty wagi, wysokiej gorączki, przypadków zasłabnięcia, dezorientacji lub osłabienia, konieczne jest przeprowadzenie kompleksowych badań, które pozwalają określić przyczyny tych stanów. Jeśli występują u Ciebie którekolwiek z tych objawów lub jeśli masz problemy z mówieniem bądź widzeniem, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Nie można bagatelizować objawów, których przyczyn nie znamy.
Umów się na konsultację z lekarzem, jeśli:
- bóle głowy są coraz częstsze, silniejsze lub trwają dłużej;
- proste metody leczenia nie działają;
- objawy przeszkadzają w śnie, codziennych czynnościach lub pracy;
- masz inne uciążliwe objawy, takie jak nudności, wymioty lub zawroty głowy;
- widzisz, że objawy zaostrzają się pod wpływem światła, dźwięku lub ruchu.
U pacjentów trafiających do kliniki, w której prowadzę praktykę, niejednokrotnie da się zaobserwować frustrację. Ataki migrenowe trapią ich często od dłuższego czasu, a nie udało im się ciągle znaleźć skutecznej metody terapii. Konsultowali się ze swoim lekarzem ogólnym, oczekiwali, że odpowiednie badania pokażą, co jest nie tak, tymczasem nie zostali na nie skierowani. Przeprowadzono ewentualnie badania mózgu i krwi, ale wyniki nic nie wyjaśniły. Czy należy wykonać dalsze badania? Krótka odpowiedź brzmi: nie ma badań pozwalających na potwierdzenie rozpoznania migreny.
Tym niemniej mogą pomóc określić, czy za objawami nie stoi problem innej natury.
Często przy pierwszym kontakcie z pacjentem cierpiącym na bóle głowy lekarz mierzy ciśnienie krwi i wykonuje badanie neurologiczne. Sprawdza się wtedy funkcjonowanie nerwów czaszkowych, a także odruchy, chód, równowagę, siłę i czucie w kończynach. Kontroluje się również stan tyłu oka (badanie dna oka) za pomocą oftalmoskopu, co pozwala sprawdzić stan nerwów wzrokowych.
Niektóre badania krwi mogą być pomocne przy wykluczaniu innych przyczyn bólu głowy, takich jak olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic. Jednakże żadne badania krwi nie wykażą problemu migreny
Jeśli lekarz uważa, że badanie mózgu może być przydatne w celu wykluczenia innych chorób, zwykle wykonuje się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Należy jednak pamiętać, że tego typu badania niosą ze sobą pewne ryzyko. Tuba rezonansu może wywoływać ataki klaustrofobii; zbyt częste wykonywanie zdjęć rentgenowskich może zwiększyć ryzyko zachorowania na raka w późniejszym okresie życia; a ok. 1 na 4 skany wyłapuje nieprawidłowości, które są fałszywym tropem i nie mają nic wspólnego z objawami danej osoby. Fakt, że coś się na obrazie pojawiło, wzbudza niepokój zarówno u pacjenta, jak i lekarza. Niepotrzebny, zwłaszcza gdy nieprawidłowość nie wymaga leczenia.
Być może uda się szybko ustalić, czy Twoje ataki mają faktycznie charakter migrenowy, bywa jednak i tak, że diagnoza nie jest aż tak oczywista. Istnieje wiele różnorakich stanów, które mogą skutkować bólami głowy, a które czasem mylnie uznaje się za migrenę. Jeśli objawy i historia chorób w rodzinie nie wpisują się w diagnozę migreny, należy rozważyć inne możliwości.
Odmienne przyczyny bólu głowy można zidentyfikować dzięki rzetelnemu zebraniu wywiadu. To kolejny powód, dla którego podczas konsultacji lekarskiej tak ważna jest umiejętność dokładnego opisania wszystkich objawów i ich wpływu na codzienne funkcjonowanie.
Są sytuacje, w których badanie mózgu jest nie tylko uzasadnione, by wykluczyć inne potencjalne schorzenia, ale też nie powinno się z nim zwlekać. Możemy określić je mianem „czerwonych lampek”. Oto kilka istotnych przykładów:
- bardzo silny, nagły ból głowy niczym uderzenie pioruna – wymaga pilnej pomocy medycznej, należy udać się na pogotowie.
- nowy ból głowy – zwłaszcza u dziecka, w czasie ciąży, po 55. roku życia lub po niedawnym urazie.
- zmiana w bólu głowy – szczególnie jeśli osoba jest w ciąży lub wcześniej chorowała na nowotwór, lub ma problemy z krzepliwością krwi.
- niepokojące aspekty bólu głowy – np. jeśli pojawia się wraz ze zmianą postawy lub jeśli istnieje możliwość infekcji, takiej jak zapalenie opon mózgowych lub HIV
Wszystkie nowe i zmieniające się bóle głowy należy traktować poważnie, a doświadczony w tym zakresie specjalista powinien ocenić je w gabinecie lekarskim.
Jeśli masz objawy, które wpisują się w charakterystykę ataków migrenowych, istnieje duże prawdopodobieństwo, że ten problem w istocie Cię dotyczy. Witaj w klubie, i to dość licznym. Bądź jednak dobrej myśli – im lepiej poznasz swój przypadek, tym sprawniej będziesz sobie radzić z atakami. Na szczęście obecnie mamy znacznie więcej informacji na temat tego schorzenia niż pokolenie wstecz.
Polecamy książkę: „Jak radzić sobie z migreną?” Katy Munro, wyd. Muza.