Brudy trzeba prać we własnym domu

Można by pomyśleć, że skoro to jest powiedzenie ze sztuki „Moralność pani Dulskiej”, napisanej ponad 100 lat temu, to dziś jest już nieaktualne. Żyjemy w czasach, w których mówi się publicznie o najwstydliwszych rzeczach, pokazuje bez mrugnięcia okiem nawet swoją fizjologię. Jednak mimo wszystko wciąż bardzo często ukrywamy prawdziwych siebie przed ludźmi, bo boimy się, że według kogoś jesteśmy nieudani. Powszechny ekshibicjonizm, obecny np. w mediach społecznościowych, jest często pozorny, bo pokazujemy głównie tę wykreowaną część siebie, żeby wywrzeć na innych określone wrażenie. Prowokujemy, żeby wydać się oryginalni, żeby zwrócono na nas uwagę. Powiedzenie o praniu brudów w domu i dzisiejszy ekshibicjonizm mają wspólny mianownik – ukrywanie istoty rzeczy pod pozorami. Jeśli uważamy, że brudy należy prać w domu, martwi nas najbardziej nie to, że brudy istnieją, ale to, żeby inni ich nie zobaczyli. Jeśli prezentujemy na pokaz i bez umiaru wymyśloną wersję siebie, to też po to, żeby ukryć jakiś aspekt siebie, w naszym poczuciu nieatrakcyjny.

Dbanie o pozory plus przekonanie, że rodzina jest sferą prywatną, do której inni nie mają wstępu, rodzi też niebezpieczeństwa związane z przemocą domową. Osoby, które się jej dopuszczają, korzystają z ochrony tego powiedzenia, ofiary są jego zakładnikami, a świadkowie czują się przez nie zwolnieni z obowiązku reagowania i działania. Czasem jest tak, że gdy na skutek rodzicielskich zaniedbań i przemocy odpowiednie służby pozbawiają rodzica praw rodzicielskich i odbierają mu dziecko, winą obarcza się opiekę społeczną. Milczy się natomiast o tym, że na tę przemoc i zaniedbania przez długi czas nie reagował nikt z otoczenia. Brak reakcji na takie nadużycia może brać się z obaw, że nasze działania nie tylko nie pomogą, ale jeszcze zaszkodzą albo że donosząc na policję, narazimy się sąsiadom. Ale przyczyną jest też postawa, która polega na tym, że dzielimy swoje „ja” na nieznające się ze sobą części. Jesteśmy trochę jak ten ksiądz, który z ambony mówi o grzechu, a w zakrystii robi swoje. Pani Dulska uważała się za moralny autorytet, a jednocześnie zachowywała się podle, oburzała się, że służąca zaszła w ciążę pod jej dachem, a sama ją swojemu synalkowi podstawiła pod nos.

Przemoc domowa, również seksualna, to w Polsce powszechny problem, jednak trudno oszacować jego skalę, bo ofiary nauczono, że o rodzinnych sprawach nie należy głośno mówić. Mało tego, często zawstydzamy i obwiniamy osoby, które ośmielą się złamać ten zakaz. Gdy ofiara ujawnia zadaną jej przemoc, zbiera na siebie dużo hejtu jako ktoś, kto zakłóca spokój wspólnoty. Łatwiej nam zaprzeczyć niż skonfrontować się z trudną sytuacją. Nie chcemy myśleć ani mówić o sobie źle, a przecież to, że pod naszym okiem działo się coś złego, a my nie reagowaliśmy, oznacza jakiegoś rodzaju współodpowiedzialność. Jeśli mamy swojego przewodnika duchowego, to chcemy, żeby on był na poziomie, więc nie dopuszczamy do siebie, że jest inaczej. Jeśli mamy rodzinę, w której dzieją się potworne rzeczy, to wolimy to często chować przed światem, ale też przed sobą samym, żeby nie widzieć własnej słabości lub tego, że co innego deklarujemy, a co innego robimy. Ludzie są mistrzami w oszukiwaniu siebie. Zalecenie o praniu brudów we własnym domu w gruncie rzeczy ma obronny charakter. Za jego pomocą bronimy się przed oceną innych, przed konfrontacją ze swoimi wyborami, przed prawdą o nas samych, przed odpowiedzialnością za to, co robimy. Może więc warto je wciąż rozważać i nie ulegać iluzji, że dulszczyzna już minęła i nas nie dotyczy.

Katarzyna Miller terapeutka. Pisze książki, wiersze, śpiewa.