Amedeo Modigliani to włoski malarz i rzeźbiarz. Znany jest przede wszystkim ze swoich szokujących portretów kobiet o pustych oczach. Co miały oznaczać i dlaczego artysta zdecydował się na tak charakterystyczny zabieg? Jaka historia się za tym kryje?
Amedeo Modigliani urodził się 12 lipca 1884 r. we Włoszech. Na przełomie XIX i XX w. był związany z bohemą artystyczną Paryża. Jednak artystyczne uznanie zdobył dopiero po śmierci. Obecnie jego obrazy są niezwykle ważnym dziedzictwem sztuki modernistycznej. Portrety, choć wzbudzają kontrowersje ze względu na swoją stylistykę, są jednymi z najbardziej rozpoznawalnych i cenionych dzieł.
Modigliani zmarł 24 stycznia 1920 r. w Paryżu, ukończywszy zaledwie 35 lat. Już w dzieciństwie często chorował, z kolei w dorosłości nadużywał alkoholu i substancji psychoaktywnych, co przyczyniło się do nawrotu choroby i jego tragicznej śmierci.
Temat alkoholizmu poruszaliśmy w naszym podcaście z cyklu „W czułym zwierciadle: uzależnienia”.
Jak już wspomnieliśmy, Modigliani jest znany ze swoich charakterystycznych portretów przedstawiających smukłe postaci o wydłużonych szyjach i twarzach. Tworząc je, inspirował się m.in. sztuką afrykańską, a także stylami gotyckim oraz renesansowym. Wiele zawdzięcza również francuskiemu klasycyzmowi oraz awangardzie.
„Portret Dedie”, Amedeo Modigliani, 1918 r. (Fot. Fine Art/Getty Images
Co sprawia, że obrazy Modiglianiego są tak rozpoznawalne?
- Wydłużone, smukłe kształty;
- całkowity brak oczu lub plamy w ich miejscu;
- bardzo proste, geometryczne rysy twarzy, a także sporo uogólnień;
- abstrakcyjna forma postaci;
- nieobecność tła oraz brak zbędnych detali, które odwracałyby uwagę od centrum portretu;
- jasne, często pastelowe kolory.
„Madame Kisling”, Amedeo Modigliani, 1917 r. (Fot. Heritage Images/Getty Images
Oczy na twarzach postaci, które malował Modigliani, zwykle przedstawione są bez detali, w niewyraźny sposób lub jako zupełnie puste. Choć sztukę odbieramy subiektywnie, powstało kilka interpretacji dla zabiegu zastosowanego przez malarza.
- Symbolizm ducha czasów. Niektórzy sugerują, że puste oczy mogą oznaczać melancholię, transcendencję i rzeczywistość odmienną od tej widzianej powierzchownie. Autor mógł też w ten sposób zachęcać do introspekcji, czyli wglądu we własne wnętrze.
- Unikanie detali osobistych. Istnieje pogląd, że świadomie pomijał on szczegóły, które są dla każdego indywidualne i skrywają w sobie cząstkę duszy człowieka. Modigliani mógł celowo unikać tych detali, aby nadać swoim postaciom uniwersalny charakter.
- Estetyka modernistyczna. Puste oczy w portretach Modiglianiego wpisują się w estetykę modernistyczną, która charakteryzowała się dążeniem do artystycznego uproszczenia formy. Pojedyncze elementy, takie jak oczy czy specyficzne cechy twarzy, autor mógł uznać za niepotrzebne.
- Wpływy sztuki afrykańskiej. Pamiętajmy też, że Amedeo był zafascynowany sztuką afrykańską, której przedstawiciele mieli własne formy wyrazu, często odbiegające od europejskich konwencji. Elementy stylizowane i abstrakcyjne w twórczości Modiglianiego mogą być odzwierciedleniem tych wpływów.
„Nude seated on a sofa”, Amedeo Modigliani, 1917 r. (Fot. UniversalImagesGroup/Getty Images
Amedeo Modigliani malował zarówno portrety, jak i akty kobiece. Wyróżnić można kilka jego największych oraz najważniejszych dzieł docenianych przez krytyków oraz miłośników sztuki. Są to m.in.:
- „Portret Jeanane Hébuterne” z 1919 r.
- „Portret Jeanne Hébuterne w sukni wieczorowej” z 1919 r.
- „Akt z czarnym chokerem” z 1919 r.
- „Portret Amelii” z okresu od 1915 r. do 1917 r.
- „Portret Jana Apóla” z 1910 r.
- „Autoportret” z 1919 r.
Sztuka nie jest zero-jedynkowa, a jej znaczenie zmienia się w zależności od tego, jak odczuwa ją obserwator. Z tego powodu trudno jest wskazać jedną historię, która kryje się za pustymi oczami na obrazach Modiglianiego. Na pewno jednak do jego sposobu odbierania świata przyczyniły się dorastanie w trudnych czasach, zmienne warunki finansowe rodziców, a także częste chorowanie. Jego obrazy przetrwały jednak wiele lat. Dzięki temu możemy podziwiać ich nietuzinkowość i poznać lepiej samego autora, który niewątpliwie był wyjątkowym artystą.
Jeśli pragniecie poznać inną stylistykę i twórczość sławnych malarzy, warto sprawdzić aktualne wystawy w naszym kraju. Pomocny w tym może być jeden z naszych wcześniejszych artykułów: „Ciekawe wystawy w Polsce i na świecie”, który niczym przewodnik poprowadzi was za rękę przez artystyczny świat, sztuki i malowniczego piękna.