Świerzb, podobnie jak wszy czy owsiki, to jedno z tych kłopotliwych schorzeń, które wymagają dezynfekcji niemal całego domu. Trzeba uprać, wywietrzyć i uprasować gorącym żelazkiem nie tylko ubrania wszystkich domowników, lecz także pościel, ręczniki i inne tekstylia. To jedyny sposób, aby zabezpieczyć się przed rozprzestrzenieniem pasożytów wywołujących świerzb.
Świerzb to choroba dermatologiczna, którą wywołuje mikroskopijne roztocze o ładnie brzmiącej łacińskiej nazwie Sarcoptes scabiei, a po polsku – świerzbowiec ludzki. Maleńkie, nieprzekraczające pół milimetra białe robaczki drążą kanały w rogowej warstwie naskórka, tworząc norki, w których samice składają jaja. Z jaj wylęgają się po 50 godzinach larwy, które osiągają dorosłość po około 21 dniach. Pełnoobjawowa choroba ujawnia się zatem po ok. 3 tygodniach od zakażenia.
W zależności od wieku pacjenta oraz jego odporności wyróżnia się różne rodzaje świerzbu:
- świerzb dziecięcy – w postaci krostek, guzków oraz pęcherzyków;
- świerzb norweski – u osób z zaburzeniami psychicznymi, a także u osób chorych i zaniedbanych. Często u chorych dochodzi do uogólnionego zapalenia skóry, za to świąd zwykle nie występuje;
- świerzb wieku podeszłego – objawy skórne pojawiają się ze względu na słabszy układ odpornościowy;
- świerzb guzkowy – charakteryzuje się obecnością na skórze guzków barwy brunatnej lub fioletowej. Guzki mogą swędzieć, poza tym mogą utrzymywać się przez długi czas po zakończeniu leczenia.
Świerzbem można zarazić się poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą – poprzez dotyk i kontakty seksualne – ale także poprzez używanie tych samych przedmiotów czy spanie w tej samej pościeli. Świerzbowce są bowiem w stanie przeżyć poza skórą głównego żywiciela aż do 72 godzin. Co gorsza, okres wylęgania świerzbu wynosi od 3 dni do 3 tygodni. W tym czasie bezobjawowy pacjent zakaża inne osoby ze swojego otoczenia. Z tego względu, jeśli w domu choruje jeden domownik, jest duże prawdopodobieństwo transmisji choroby na innych członków rodziny.
Aktywność pasożytów na skórze wywołuje szereg nieprzyjemnych objawów. Najpierw pojawia się wysypka, u dorosłych, najczęściej na bocznych powierzchniach palców rąk, w zgięciach rąk i w fałdach skórnych, ale także może ulokować się pod pachami, w okolicach pępka czy narządów płciowych. Wysypka spowodowana świerzbem jest bardzo dokuczliwa, czasem wręcz nie daje spać. Nasila się, gdy ciało jest rozgrzane po kąpieli lub pod kołdrą. Trudne do opanowania drapanie zakażonej skóry potęguje problem: naruszenie ciągłości skóry stwarza doskonałe warunki do nadkażeń bakteryjnych i szerzenia się zakażenia.
Swędzącą wysypkę należy pokazać lekarzowi, najlepiej od razu pójść do dermatologa, który może obejrzeć skórę pod dermatoskopem i wykluczyć inne podobnie objawiające się schorzenia, jak atopowe zapalenie skóry, liszajec zakaźny czy opryszczkowe zapalenie skóry. Przy zakażeniu świerzbem występują na skórze charakterystyczne kanały zwane przeczosami.
Na szczęście świerzb to choroba, którą dość łatwo wyleczyć, choć wymaga to żelaznej dyscypliny. Zarówno u dorosłych, jak i dzieci stosuje się zewnętrzne leki przeciw świerzbowi w postaci płynów, szamponów, kremów lub maści. Preparaty aplikuje się po kąpieli, aby ułatwić przenikanie substancji leczniczych do naskórka.
Chory przestaje zarażać już po 1–2 dniach odpowiedniej terapii, ale jak wspomnieliśmy na wstępie, przeleczyć trzeba wszystkich domowników i partnerów seksualnych, nawet jeśli nie występują u nich żadne objawy.
Aby kuracja przebiegła pomyślnie i świerzb na dobre opuścił nie tylko swojego głównego żywiciela, ale również nie przeniósł się na inne osoby w jego otoczeniu, trzeba zadbać o dokładne odkażenie otoczenia – dywanów, foteli, poduszek, wózków, a także butów i zabawek. To, czego nie da się uprać w 60°, należy szczelnie zamknąć w worku foliowym na 72 godzin lub mrozić w temperaturze 20° C przez 12 godzin.