Głośne, niepokojące i prowadzące do przewlekłych bólów głowy lub szyi – choć tak naprawdę zdawałoby się, że zgrzytanie zębami przez sen to problem wyłącznie stomatologiczny, jego przyczyna może być bardziej skomplikowana, a w niektórych przypadkach nawet dotyczyć zaburzeń psychicznych. Jakie są przyczyny bruksizmu? Czy schorzenie to można leczyć?
Bruksizm to patologiczne zgrzytanie zębami podczas snu lub w ciągu dnia, które dotyka nawet 10 proc. dorosłych i może dotyczyć jeszcze większego odsetka dzieci. Do silnego zaciskania szczęki dochodzi najczęściej w nocy, dlatego wiele osób nie ma świadomości, że taka dolegliwość u nich w ogóle istnieje. Jako że bruksizm związany jest bezpośrednio z uzębieniem, zalicza się go do grupy zaburzeń ruchowego narządu żucia. Prowadzi ono do wielu bolesnych dolegliwości, w tym ścierania, rozchwiania, a nawet łamania zębów. Dodatkowo zgrzytanie jest jednym z elementów parasomni, czyli nieprawidłowości pojawiających się w trakcie snu, do których można zaliczyć m.in. lunatyzm, paraliż senny, koszmary, mówienie przez sen czy zespół Elpenora. Zarówno zgrzytanie zębami u dzieci w nocy, jak i u osób dorosłych może mieć wiele przyczyn oraz przykrych konsekwencji, dlatego bruksizmu pojawiającego się przez dłuższy czas nie należy ignorować.
Bezwiedne zaciskanie szczęki prowadzi nie tylko do uszkodzenia szkliwa, ale także wielu dolegliwości bólowych występujących w okolicach głowy, szczęki i szyi. Z tego powodu bruksizm to taki rodzaj zaburzenia snu, którego konsekwencje są odczuwalne w ciągu dnia, utrudniając nieraz choremu właściwe funkcjonowanie.
Przyczyny zgrzytania zębami nie są jeszcze do końca poznane, jednak wiadomo, że m.in. predyspozycje genetyczne zwiększają prawdopodobieństwo występowania takiej przypadłości. Dodatkowo patologiczne zaciskanie szczęki może pojawić się również w wyniku innych zaburzeń psychicznych lub innych schorzeń.
- Anatomiczne wady zgryzu (np. zgryz przewieszony) nieraz prowadzą do pobudzenia mięśni żwaczy i w konsekwencji bezwiednego zaciskania szczęki.
- Zaburzenia lękowe i depresje – według wielu specjalistów bruksizm to fizjologiczny sposób odreagowania stresu, dlatego zgrzytanie zębami u dorosłego w nocy jest efektem życia pod presją.
- Uszkodzenia mózgu lub choroby związane z dysfunkcją układu nerwowego, jak np. Parkinson czy różne odmiany dystonii.
- Niedobór magnezu.
- Alergie i nietolerancje pokarmowe.
- Nałogi – zażywanie narkotyków, palenie papierosów czy nadmierne spożywanie alkoholu również mogą prowadzić do pojawienia się bruksizmu.
- Pasożyty – zgrzytanie zębami u dziecka w nocy może być konsekwencją zarażenia owsikami, które są szczególnie aktywne w trakcie snu, powodując bóle brzucha i uporczywe swędzenie w okolicach odbytu.
- Źle dopasowana proteza, implant lub korona.
- Niektóre zaburzenia psychiczne lub emocjonalne, jak ADHD, zespół Downa czy schizofrenia.
- Częste i długotrwałe żucie gumy.
Początkowa faza bruksizmu często zostaje niezauważona, zwłaszcza gdy cierpiący na tę dolegliwość sypia w pomieszczeniu sam. Niepokojące symptomy jako pierwsi z reguły słyszą dzielący łóżko partnerzy lub rodzice, ponieważ zgrzytanie czy uderzanie zębami w nocnej ciszy potrafi być przenikliwe i dość głośne.
Do innych objawów schorzenia zalicza się jeszcze kilka istotnych symptomów, których nie należy bagatelizować:
- Uszkodzenia jamy ustnej – rany na bokach języka, wewnętrznej stronie policzków, krwawiące dziąsła.
- Uszkodzenia zębów – starte szkliwo, pęknięcia, skruszenia, chwianie się siekaczy czy kłów. Dodatkowo ubytki w szkliwie przyspieszają rozwój próchnicy, która jeszcze bardziej osłabia strukturę zębów.
- Ścieranie zębów – długotrwałe zgrzytanie zębów podczas snu prowadzi do ścierania zębów, w wyniku czego stają się krótsze, płasko zakończone i boleśnie nadwrażliwe podczas kontaktu z pożywieniem.
- Przewlekłe bóle uszu, szyi lub głowy przypominające migrenę.
- Trudności z połykaniem.
- Ból i ograniczona ruchomość żuchwy.
- Opuchnięcie mięśni żuchwy – w wyniku nadmiernego wysiłku niektórych mięśni twarzy dolna część staje się szersza, przyjmując charakterystyczny kwadratowy kształt.
- Nieprawidłowa higiena snu – na wystąpienie bruksizmu mogą także wpływać: chodzenie do łóżka o różnych porach, zbyt krótki sen, a także przyjmowanie niektórych leków.
W zależności od przyczyny wystąpienia choroby bruksizm można całkowicie wyleczyć lub przynajmniej znacznie złagodzić bolesne objawy. Jeżeli zgrzytanie zębami przez sen jest wynikiem silnego stresu, traumatycznych przeżyć czy innych schorzeń na tle nerwowym, najczęściej stosuje się psychoterapię połączoną z odpowiednio dobranymi technikami relaksacyjnymi. W cięższych przypadkach dobre efekty przynosi połączenie metod psychologicznych z leczeniem farmakologicznym.
Bruksizm najbardziej niszczy zęby, dlatego w trakcie leczenia warto skonsultować się ze stomatologiem, który zaleci używanie na noc specjalnych szyn relaksacyjnych – miękkich nakładek chroniących zęby przed dalszym ścieraniem. W niektórych przypadkach stosuje się również terapię botulinową polegającą na wstrzyknięciu indywidualnie dobranej dawki botoksu w żwacze. Utrzymujące się do 4–8 miesięcy efekty łagodzą nadmierne kurczenie mięśni, pozwalając nie tylko odzyskać smuklejszy i bardziej owalny kontur twarzy, ale także usunąć inne szkodliwe skutki zgrzytania zębami przez sen.