„Kiedy zaczynam skubać, całkowicie się odcinam” – mówi jedna z osób cierpiących na dermatillomanię, zaburzenie objawiające się kompulsywnym drapaniem skóry. Sesja może trwać nawet do 45 minut, a jej efektem jest zaczerwieniona skóra oraz przypływ wstrętu i nienawiści do siebie oraz tego, co właśnie zrobiliśmy ze swoim wyglądem. Uważa się, że problem ten dotyka aż jedną na 20 osób. U wielu z nich wstyd, zwątpienie i długie epizody drapania wywołuje już samo patrzenie w lustro. I chociaż zaburzenie to może mieć katastrofalne skutki dla ciała i umysłu, wciąż jest powszechnie źle rozumiane i bagatelizowane przez zawstydzonych pacjentów.
Dermatillomania, znana również jako patologiczne skubanie skóry (ang. skin-picking disorder, SPD), jest zaburzeniem kompulsywno-obsesyjnym (OCD), które dotyka wielu osób na całym świecie. Polega ono na powtarzalnym skubaniu, drapaniu, czy wyciskaniu skóry, co często prowadzi do uszkodzeń ciała, infekcji i blizn. I choć dermatillomania jest stosunkowo mało znana w społeczeństwie, stanowi poważny problem zdrowotny, który wymaga zrozumienia i odpowiedniego leczenia.
Dermatillomania objawia się przede wszystkim niekontrolowanym skubaniem skóry, które prowadzi do różnorodnych uszkodzeń i poważnych problemów zdrowotnych. Głównymi objawami fizycznymi są rany, blizny, strupy, infekcje i przebarwienia skóry, natomiast psychologiczno-behawioralnymi: trudności z powstrzymaniem się od skubania, mimo negatywnych konsekwencji.
Co ciekawe, skubanie może obejmować różne części ciała, ale najczęściej są to twarz, ręce, nogi i skóra głowy. Osoby z dermatillomanią często odczuwają wstyd, winę i frustrację z powodu swojego zachowania. To może zaś prowadzić do obniżenia samooceny, lęku społecznego i depresji, a w skrajnych przypadkach – do izolacji społecznej i problemów w relacjach interpersonalnych z powodu wyglądu skóry. Charakterystyczne dla dermatillomanii jest też powtarzanie określonych rytuałów, takich jak długotrwałe oglądanie skóry w lustrze, wyciskanie krost czy skubanie strupków. Osoby mogą skubać skórę aż do momentu, gdy pojawią się widoczne uszkodzenia skóry. Często towarzyszy temu poczucie ulgi lub przyjemności, które jednak jest ono krótkotrwałe i szybko ustępuje miejsca negatywnym emocjom.
Przyczyny dermatillomanii nie są do końca poznane, jednak badacze wskazują na kilka czynników, które mogą przyczyniać się do rozwoju tego zaburzenia. Przyczyny dermatillomanii obejmują czynniki genetyczne (skłonność dermatillomanii może być dziedziczna), neurobiologiczne (np. nieprawidłowości w strukturach mózgu), psychologiczne (stres, lęk, depresja, traumatyczne przeżycia, negatywne emocje lub stan napięcia psychicznego) oraz środowiskowe (niekorzystne warunki życiowe, presja i wpływ otoczenia, np. brak wsparcia bliskich). Czynnikami wyzwalającymi może być też nuda lub zmęczenie, a także pojawienie się nieprawidłowości na skórze (pryszcze, zaskórniki).
Jak się można domyślać, dermatillomania nie pozostaje bez wpływu na zdrowie fizyczne: powoduje powstawanie ran, blizn i zwiększa ryzyko infekcji lub większych problemów skórnych wymagających nawet interwencji medycznej. Są też konsekwencje emocjonalne i psychiczne: poczucie wstydu i niskiej samooceny oraz izolacja społeczna z powodu widocznych uszkodzeń skóry, a także konsekwencje związane z relacjami interpersonalnymi (trudności w relacjach z powodu nawyku skubania skóry).
Diagnozę dermatillomanii najlepiej zacząć od konsultacji z dermatologiem i psychologiem, którzy przeprowadzą wywiady kliniczne i kwestionariusze oceniające poziom kompulsywności. Następnie zostanie dobrana odpowiednia metoda leczenia. Może być to terapia poznawczo-behawioralna, czyli praca nad identyfikacją i zmianą negatywnych wzorców myślenia; techniki relaksacyjne i mindfulness, tj. medytacja, joga, techniki oddechowe lub leczenie farmakologiczne: przeciwlękowe lub antydepresyjne w przypadkach cięższych. Zalecone może być również stosowanie środków ochronnych, takich jak opatrunki i kremy, aby zmniejszyć uszkodzenia skóry, ewentualnie terapia grupowa, gdzie pacjent będzie mógł podzielić się doświadczeniami z innymi cierpiącymi na dermatillomanię.
Jak radzić sobie z przymusem skubania skóry? Przede wszystkim warto utrzymywać regularne nawyki pielęgnacyjne, aby zmniejszyć pokusę dotykania. Dobrze jest też unikać stresu przed sytuacjami wyzwalającymi, np. poprzez relaksacyjną rutynę. W ogarniczaniu nawyków skubania warto jednak zastosować metodę małych kroków i robić to stopniowo. Można też opracować własne strategie na poprawę jakości życia, np. zorganizować odpowiednie środowisko do relaksu i regeneracji skóry, zadbać o utrzymanie zdrowej diety i regularnej aktywności fizycznej oraz poszukać wsparcia u bliskich i specjalistów.
Czy dermatillomania jest powszechna?
Dermatillomania jest bardziej powszechna niż mogłoby się wydawać. Szacuje się, że dotyka ona od 1 do 5 proc. populacji, choć dokładne dane mogą się różnić ze względu na trudności w diagnozowaniu tego zaburzenia oraz różnice w metodach badawczych. Do powszechności tego zjawiska przyczynia się przede wszystkim brak świadomości społecznej i stygmatyzacja. Wiele osób cierpiących na dermatillomanię nie zgłasza się po pomoc medyczną z powodu wstydu, poczucia winy lub braku świadomości, że ich objawy są objawem zaburzenia psychicznego. To prowadzi do braku diagnozy i niskiej widoczności problemu w statystykach zdrowotnych. Podnoszenie świadomości na temat dermatillomanii, edukacja społeczeństwa oraz dostęp do odpowiednich usług zdrowotnych mogą jednak pomóc w lepszym zrozumieniu i zarządzaniu tym zaburzeniem.
Jak dermatillomania wpływa na zdrowie skóry?
Dermatillomania może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia skóry. Powtarzalne, kompulsywne skubanie, drapanie, wyciskanie lub manipulowanie skórą prowadzi do różnych fizycznych uszkodzeń. Jak zatem dermatillomania wpływa na skórę? Do fizycznych konsekwencji zaliczamy przede wszystkim wszelkie uszkodzenia skóry, które mogą wpływać na estetyczny wygląd skóry oraz być trudne do leczenia lub usunięcia: rany (otwarte, krwawiące i podatne na infekcje), blizny oraz przebarwienia spowodowane stanami zapalnymi. Są też infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze, które mogą prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych (np. zapalenia tkanki łącznej czy ropni) oraz zgrubienia i zmiany tekstury skóry, które sprawiają, że skóra staje się szorstka, zgrubiała i mniej elastyczna.
Jakie są skuteczne metody leczenia dermatillomanii?
Dermatillomania może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia skóry i ogólnego samopoczucia. Właściwe leczenie może jednak znacząco poprawić jakość życia osób cierpiących na to zaburzenie. Do metod leczenia i strategii zarządzania zdrowiem skóry zaliczamy przede wszystkim terapię poznawczo-behawioralną (CBT), która pozwala na identyfikację i zmianę negatywnych myśli oraz zachowań, a także terapię odwrażliwiająco-relaksacyjną (HRT), czyli technikę stosowaną w CBT, która pomaga pacjentom zastąpić kompulsywne zachowania konstruktywnymi działaniami.
Pomocna może być również farmakoterapia oraz profesjonalna opieka dermatologiczna. Regularne wizyty u dermatologa mogą pomóc w zarządzaniu uszkodzeniami skóry i leczeniu infekcji oraz blizn. Dermatolog może zalecić stosowanie odpowiednich preparatów do pielęgnacji skóry, aby przyspieszyć gojenie i zapobiec dalszym uszkodzeniom.
Nie mniejszy wpływ mają też wszelkie techniki relaksacyjne, np. joga czy medytacja, które redukują główne wyzwalacze dermatillomanii: stres i napięcia. Pomóc może też zdrowy styl życia: regularna aktywność fizyczna i odpowiednia dieta. Zalecane jest też uczestnictwo w grupach wsparcia i edukacja na temat dermatillomanii, które pozwalają na zrozumienie tego zaburzenia i radzenie sobie z nim. Bliscy oferujące zrozumienie i pomoc również odgrywają ważną rolę w procesie wsparcia.
Czy dermatillomania może być związana z innymi zaburzeniami psychicznymi?
Dermatillomania – jako złożone zaburzenie z grupy obsesyjno-kompulsywnych – często współwystępuje z innymi zaburzeniami psychicznymi: lękowymi, depresyjnymi, stresowymi oraz zaburzeniami nastroju, odżywiania i osobowości, takimi jak: zespół lęku uogólnionego (GAD), lęk społeczny, napady paniki, depresja, bulimia i anoreksja, ADHD, dysmorfofobia, zaburzenie osobowości borderline, choroba afektywna dwubiegunowa, PTSD, a także innymi zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi, np. trichotillomanią (wyrywanie włosów).
Osoby z różnymi zaburzeniami psychicznymi mogą angażować się w samouszkodzenia, np. dermatillomanię, która jest dla nich formą radzenia sobie z emocjonalnym bólem, traumatycznymi doświadczeniami, poczuciem beznadziei i pustki, natrętnymi myślami, obniżonym nastrojem, napięciem, lękiem lub niepokojem wywołanym przez owe zaburzenia. To jednak może komplikować proces diagnostyki i leczenia, dlatego ważne jest podejście wieloaspektowe, które uwzględnia wszystkie współistniejące zaburzenia. Skuteczne leczenie może wymagać terapii poznawczo-behawioralnej, farmakoterapii oraz wsparcia psychologicznego, aby pomóc pacjentowi radzić sobie zarówno z dermatillomanią, jak i innymi zaburzeniami psychicznymi.
Jakie techniki relaksacyjne mogą pomóc w radzeniu sobie z dermatillomanią?
Techniki relaksacyjne mogą być skutecznym narzędziem w zarządzaniu dermatillomanią – redukują stres, napięcia i lęk, które często wyzwalają kompulsywne skubanie skóry. Regularne praktykowanie może poprawić ogólne samopoczucie i wspierać zdrowe nawyki radzenia sobie ze stresem. Warto jednak eksperymentować z różnymi technikami, aby znaleźć te, które najlepiej odpowiadają indywidualnym potrzebom i preferencjom.
Do technik relaksacyjnych, które mogą pomóc w radzeniu sobie z dermatillomanią oraz pozwalają lepiej zrozumieć swoje myśli i uczucia prowadzące do skubania skóry, zaliczamy: medytację uważności (mindfulness, inaczej skupianie uwagi na chwili obecnej bez osądzania), progresywna relaksacja mięśni (napinanie i rozluźnianie różnych grup mięśniowych), ćwiczenia oddechowe (techniki głębokiego oddychania), joga (ćwiczenia fizyczne połączone z technikami oddechowymi i medytacją), trening autogeniczny (powtarzanie określonych fraz, aby wprowadzić stan relaksu), skanowanie ciała (body scan meditation, technika medytacyjna polegająca na skupieniu uwagi na różnych częściach ciała i świadomym rozluźnianiu ich) oraz arteterapia (wykorzystanie procesu twórczego: rysowania, malowania lub innych form ekspresji artystycznej).
Czy dermatillomanię można całkowicie wyleczyć?
Dermatillomania jest złożonym zaburzeniem, które może być trudne do całkowitego wyleczenia, jendak wielu ludziom udaje się skutecznie zarządzać objawami i znacząco poprawić swój stan dzięki odpowiedniemu leczeniu (terapia, farmakologia, techniki relaksacyjne) i wsparciu bliskich. Kluczem jest zindywidualizowane podejście do leczenia, które uwzględnia unikalne potrzeby i wyzwalacze każdej osoby. Regularne monitorowanie postępów może również pomóc w osiągnięciu długoterminowej kontroli nad tym zaburzeniem. Warto jednak pamiętać, że wyleczenie dermatillomanii zazwyczaj oznacza osiągnięcie kontroli nad zachowaniami skubania skóry oraz zmniejszenie lub eliminację negatywnego wpływu tych zachowań na codzienne życie.
Jak wspierać osobę cierpiącą na dermatillomanię?
Oto kilka sposobów, jak można wspierać osobę z deramtillomanią:
- Dowiedz się jak najwięcej o dermatillomanii, aby lepiej zrozumieć, przez co przechodzi osoba cierpiąca na to zaburzenie.
- Bądź gotów do wysłuchania osoby z dermatillomanią. Okazuj wsparcie, współczucie i zrozumienie dla jej trudności.
- Unikaj krytykowania lub zawstydzania osoby z dermatillomanią za jej zachowania.
- Zapewnij osobie z dermatillomanią, że jest w bezpiecznym miejscu, gdzie może mówić o swoich uczuciach i doświadczeniach.
- Pomóż osobie znaleźć specjalistę, dermatologa, psychologa lub terapeutę. Możesz również pomóc w umawianiu wizyt i towarzyszyć na spotkaniach, jeśli osoba tego potrzebuje.
- Pomóż osobie zidentyfikować wyzwalacze i strategię radzenia sobie z nimi. Zachęcaj do stosowania technik relaksacyjnych i zdrowego stylu życia, który może pomóc w redukcji stresu.
- Pomóż osobie znaleźć alternatywne zajęcia, które zastąpią skubanie skóry (trzymanie antystresowej piłki, rysowanie, pisanie, zajęcia manualne) oraz rutyny, które mogą zmniejszyć stres i napięcie (regularne ćwiczenia, medytacja, zdrowa dieta).
- Zachęcaj osobę do udziału w grupach wsparcia. Możesz również towarzyszyć osobie w spotkaniach, jeśli czuje się niepewnie.
- Regularnie rozmawiaj z osobą o jej postępach w radzeniu sobie z dermatillomanią i wspieraj ją w trudniejszych momentach.
- Pomóż osobie rozwijać umiejętności samopomocy (prowadzenie dziennika emocji, techniki radzenia sobie ze stresem, samomotywacja).
Pamiętajmy jednak, że wspieranie osoby cierpiącej na dermatillomanię wymaga cierpliwości, empatii i zaangażowania. Edukacja na temat zaburzenia, otwarte i współczujące rozmowy, praktyczne wsparcie oraz zachęcanie do korzystania z profesjonalnej pomocy i technik samopomocy mogą znacząco przyczynić się do poprawy jakości życia osoby z dermatillomanią. Twoja obecność i wsparcie mogą być kluczowe w procesie zdrowienia i zarządzania tym zaburzeniem.