1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. REKLAMA

Czy twoje dziecko ma zaburzenia lękowe?

fot. materiały prasowe Wydawnictwo eSPe
fot. materiały prasowe Wydawnictwo eSPe
Rodzice Michelle nie wiedzą, co zrobić. Ich córka boi się mnóstwa różnych rzeczy. Widząc psa sąsiadów, trzęsie się ze strachu. Denerwuje się, kiedy ma położyć się spać sama we własnym pokoju. Odczuwa lęk za każdym razem, gdy znajdzie się w nowej dla siebie sytuacji – na przykład podczas pierwszego dnia w szkole, na obozie letnim albo w drodze z rodziną na wakacje.

Pediatra Michelle stwierdził, że dziewczynka po prostu przechodzi pewną fazę – że z czasem z tego wyrośnie. Rodzice jednak mają świadomość, że starsza siostra Michelle nie miała takiego etapu, a koleżanki Michelle wcale nie zachowują się w ten sposób.

Skąd można wiedzieć, czy to, przez co naprawdę przechodzi Michelle, jest czymś normalnym? A może dziecko przeżywa jakiś problem, na który należy zwrócić uwagę?

***

Okres nauki dziecka w szkole podstawowej może być dla rodziców stresujący. Dziecko, które było waszym maleństwem, nagle staje się małym człowiekiem.

W tym okresie dzieci zmieniają się pod wieloma względami. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy to, z czym mamy do czynienia, stanowi normalny etap rozwojowy, przez który przechodzą wszystkie dzieci, czy może oznakę jakiegoś problemu u dziecka, czegoś, na co należy zwrócić szczególną uwagę.

Dzieci doświadczają wielu niepokojów i lęków w ramach normalnego procesu rozwojowego. W niektórych jednak przypadkach stany te wykraczają poza normę i niweczą dobrostan dziecka.

Skoro czytasz tę książkę oznacza to prawdopodobnie, że podejrzewasz, iż twoje dziecko ma jakieś problemy. Być może zaobserwowałeś, że syn lub córka jest bardziej bojaźliwy (bojaźliwa) niż koledzy, koleżanki bądź też inne dzieci w twojej rodzinie. Niewykluczone, że lekarz, nauczycielka, a może psycholog lub psychiatra stwierdzili, że jest ono nadmiernie lękliwe.

Aby mieć pewność, że mamy do czynienia ze stanami lękowymi, trzeba najpierw uświadomić sobie, co to znaczy być normalnym (zdrowym). Jakich niepokojów i lęków należy oczekiwać – jako normalnych – w procesie rozwojowym dziecka?

Normalne lęki dzieciństwa

Przedmioty i sytuacje, których dzieci boją się najbardziej, prawdopodobnie w tobie lęku nie wzbudzą. Zapewne będzie ci niezmiernie trudno zrozumieć, jak całkiem niegroźne rzeczy – na przykład burza, nieznani ludzie, ciemny pokój – mogą stanowić dla dziecka aż taką udrękę. Jeśli to twoje pierwsze dziecko i pierwsze tego rodzaju doświadczenia, twoja postawa jest całkowicie zrozumiała.

Wszystkie dzieci się boją. Tak zwane normalne lęki dzieciństwa to takie, które pojawiają się, niemal bez żadnych wyjątków, u wszystkich dziewczynek i chłopców – u dzieci wszelkich ras, narodowości, religii, grup etnicznych, we wszystkich rodzinach, niezależnie od ich statusu społecznego i finansowego.

Typowe lęki okresu dzieciństwa związane są z poszczególnymi etapami życia dziecka. W ramce na stronie 18 wymieniono rodzaje lęków w odniesieniu do wieku, w którym zaczynają się ujawniać. I tak na przykład u dziecka młodszego niż dwuletnie można zaobserwować takie obawy jak strach przed obcymi (lęk przed ludźmi nieznajomymi), lęk przed separacją, lęk wysokości, lęk przed głośnymi dźwiękami i groźnymi przedmiotami. Obawy te utrzymują się niekiedy przez kilka lat, nawet do ukończenia przez dziecko piątego roku życia. Jednak ich intensywność zmienia się wraz z wiekiem.

Posłużmy się przykładem lęku przed separacją (rozdzieleniem). Półtoraroczny Billy okazuje swój lęk przed rozstaniem, krzycząc i gwałtownie czerwieniąc się na twarzy, ilekroć tylko jego mama wychodzi z pokoju. Clara, która właśnie zaczęła chodzić do przedszkola, objawia ów lęk inaczej, w sposób bardziej właściwy dla swojego wieku. Przez pierwsze kilka dni – zanim oswoiła się z nowym środowiskiem i faktem przebywania z dala od domu i matki – dziewczynka usilnie prosiła mamę, żeby pozwoliła jej zostać w domu.

U dzieci dwu– i trzyletnich pojawia się lęk przed ciemnością i małymi zwierzętami. Ten pierwszy utrzymuje się przez pewien okres, nawet do lat siedmiu lub ośmiu. Siedmioletni Tyler domaga się, żeby nocą w jego pokoju było włączone światło, a drzwi na korytarz otwarte na oścież, tak by oświetlenie z holu rzucało trochę blasku do pokoju chłopca. Również strach przed małymi zwierzętami trwa niekiedy przez kilka lat, zwykle mija jednak, gdy dziecko skończy piąty rok życia.

Dzieci w wieku lat pięciu, sześciu i siedmiu zaczynają niepokoić się możliwością zranienia lub uszkodzenia ciała. Chad, lat siedem, boi się, że w nocy przyjdą włamywacze, mimo że w ich domu (co podkreślili rodzice) zainstalowano system alarmowy, a dzielnica jest bardzo bezpieczna. Pięcioletnia Sage zaczyna doświadczać obaw przed zranieniem albo uczestnictwem w jakimś wypadku. Crystal, która właśnie skończyła sześć lat, powiedziała tacie: „Boję się, że zostanę porwana!”.

Pierwsze lata szkolne to także okres, w którym pojawia się strach przed potworami i istotami nadprzyrodzonymi – duchami, wiedźmami, mumiami, wilkołakami i wampirami (prawdopodobnie dziecko będzie cię wówczas prosić o sprawdzenie, czy w szafie albo pod łóżkiem w jego pokoju na pewno nie kryje się jakiś upiór). Lęki te często mają swoje źródło w obejrzanych przez dziecko filmach. I tak na przykład pięcioletnia Tara zaczęła bać się czarownic po tym, jak pierwszy raz zobaczyła klasyczną produkcję dla dzieci Czarnoksiężnik z Krainy Oz, a siedmioletni Chen odczuwał lęk przed wiedźmami po obejrzeniu nowej części Harry’ego Pottera.

Dzieci w wieku przedszkolnym lub będące w pierwszej klasie (czyli pięcio– i sześcioletnie) zaczynają obawiać się pewnych osób dorosłych, które określają jako złe lub niemiłe. Stan ten może utrzymywać się przez kilka lat, nawet do końca nauki w szkole podstawowej.

Dziecko może uznać, że jakaś osoba jest zła w oparciu o jej wygląd zewnętrzny – zwłaszcza wówczas, gdy jest on odmienny od tego, do czego malec przywykł. Na przykład Rachel, uczennica pierwszej klasy, powiedziała swojej mamie, że boi się bezdomnej kobiety z wózkiem sklepowym („złej kobiety”), która siedziała na schodach budynku biblioteki. Tory, lat pięć, bała się mężczyzny w sklepie spożywczym („złego pana”), który miał ręce całe w tatuażach.

Wyraz „niemiły” może w ustach dziecka opisywać pełniącego ważną funkcję dorosłego, który postrzegany jest jako osoba krytyczna bądź surowa i który wzbudza w dziecku lęk. Będą to na przykład ludzie podnoszący głos lub też po prostu mówiący bardzo głośno z natury albo używający tonu głosu, który jest szczególnie dla dziecka przykry.

Lęk przed piorunami i błyskawicami pojawia się zwykle około szóstego roku życia i utrzymuje przez rok lub dwa. Podczas burzy sześcioletni Simon wpycha sobie palce do uszu, żeby nic nie słyszeć. W niektórych przypadkach ten rodzaj lęku trwa przez dłuższy okres, nawet do czwartej i piątek klasy (dziewięć i dziesięć lat). Podobnie jak Simon, Beth zaczęła bać się burzy z piorunami w wieku lat sześciu i aż do ukończenia dziesiątego roku życia nie mogła spać podczas burzowych nocy.

Wasz syn lub córka, ukończywszy lat sześć, może też zacząć wykazywać strach przed samotnym zasypianiem we własnym łóżku. Dzieci nieustannie domagają się wówczas, żeby mogły spać z rodzicami, czasem też zakradają się do ich sypialni (i do łóżka) w samym środku nocy.

Sześciolatki bywają również zalęknione, jeżeli są w pewnych miejscach lub sytuacjach same i nie mają rodziców na widoku – nawet jeśli wiedzą, że bez problemu mogą ich odnaleźć. Na przykład twoje dziecko może czuć się niepewnie pozostawione samo w jakimś pokoju w domu, jeżeli ty znajdujesz się w innym pomieszczeniu. Tak właśnie czuł się Keith – nie potrafił bawić się sam w pokoju, chociaż rodzice przebywali tuż obok.

Twoje dziecko może bać się też chwilowej rozłąki już poza domem, jak na przykład Kathryn, która domagała się wejścia z mamą do boksu w damskiej toalecie, nie chcąc poczekać na zewnątrz. Lęk przed samotnym zasypianiem oraz krótką separacją powinien ustąpić, gdy dziecko skończy osiem lat.

W wieku lat siedmiu lub ośmiu zaczynają pojawiać się lęki, na których powstanie mają wpływ wydarzenia medialne – pokazywane w telewizji, zwłaszcza w wiadomościach. W ten sposób wywoływane są najczęściej następujące rodzaje lęków:

  •  lęk przed lataniem samolotem (wskutek wrzawy po katastrofie lotniczej)
  • lęk przed kataklizmami naturalnymi, takimi jak huragany, tornada czy powodzie
  • lęk przed konfliktami wywołanymi przez człowieka – wojną, atakami terrorystycznymi, wybuchem jądrowym itp.
  • lęk przed chorobami, na przykład przed AIDS i rakiem
  • lęk przed porwaniem
Kiedy dziecko ma dziewięć lub dziesięć lat (czyli jest w klasie czwartej lub piątej) zaczyna się martwić o swoje osiągnięcia szkolne i pozycję społeczną. Strach przed sprawdzianem, odpytywaniem ustnym lub przed ogólną sytuacją w szkole wysuwa się na pierwszy plan. W tym okresie dziecko może również wyrażać obawy o swoje osiągnięcia w innych dziedzinach – w sporcie, grze na jakimś instrumencie, na zajęciach tanecznych czy wszelkich innych zajęciach pozaszkolnych, niekoniecznie związanych z nauką. To właśnie wówczas u dzieci pojawia się troska o aparycję oraz o to, jak inni (szczególnie ich rówieśnicy) je widzą. Zależy im ponadto na popularności i odpowiedniej ilości kolegów.

Wtedy też dziecko zaczyna koncentrować się na kwestii własnej śmiertelności (a także śmiertelności innych) i odczuwa lęk przed śmiercią. Dziewięcioletnia Sharon, po tym, jak zdechł jej pies, martwiła się o to, co stanie się z nią, kiedy umrze. Margaret, uczennica piątej klasy, po śmierci dziadka zamartwiała się, że wkrótce umrą także jej rodzice.

Wszystkie te obawy – o osiągnięcia szkolne, o własną pozycję społeczną oraz strach przed śmiercią – mogą być w dziecku obecne aż do jedenastego lub dwunastego roku życia. W niektórych przypadkach nawet dłużej (z odmiennym nasileniem, w zależności od wieku i faz rozwojowych), aż do wejścia w okres dojrzewania.(...)

Ten fragment pochodzi z książki pt. "Jak pomóc dziecku, które się boi. Przezwyciężanie lęków i niepokojów u dzieci", Cynthia G. Last, Wydawnictwo eSPe.

Jeśli chcesz wygrać tę książkę, zajrzyj TUTAJ.

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze