„Wiosna to najwspanialsza pora roku…” – nie powiedział nigdy żaden alergik. Jeśli teraz odetchnąłeś z ulgą, bo „ciebie ten temat nie dotyczy” – nie byłybyśmy tego takie pewne. Alergia bowiem – chociaż zwykle ujawnia się w dzieciństwie – może się rozwinąć zupełnie nagle u osób w każdym wieku. Z czego wynika i jak sobie z nią poradzić? Podpowiadamy.
Według Narodowego Funduszu Zdrowia z alergiami w Polsce zmaga się obecnie ok. 12 milionów osób. A chociaż wiosną z reguły dopadają nas alergie na pyłki traw, drzew i innych roślin, to niejedyne alergie, które istnieją.
Alergia to nadmierna i nieprawidłowa reakcja naszego układu odpornościowego na pozornie nieszkodliwą substancję, którą nasz organizm błędnie uznaje za obcą i przed którą zaczyna się bronić. To wywołuje różne objawy, które – w zależności od rodzaju alergii – znamy jako kichanie, kasłanie, łzawienie, nieżyt nosa, świąd, pokrzywka, biegunki itp. Ze względu na sposób wniknięcia alergenu do organizmu wyróżniamy alergie: wziewne (np. na sierść zwierząt czy roztocza kurzu domowego), pokarmowe (np. na orzechy czy owoce morza) i kontaktowe (np. na nikiel).
Z reguły alergie ujawniają się w dzieciństwie – stąd mylne przekonanie wielu dorosłych, że skoro jako dzieci nie mieli żadnej alergii, to w późniejszym życiu nic im nie grozi. Jak jednak mówi lekarz Payal Gupta: – Alergia może rozwinąć się w dowolnym momencie życia z powodu połączenia czynników genetycznych, środowiskowych i immunologicznych. Tak więc tak samo jak dzieci mogą wyrosnąć z alergii, tak może się ona rozwinąć u osoby dorosłej.
Częściej dotyczy to jednak alergii środowiskowych – np. na pyłki, pleśń, zwierzęta domowe czy roztocza kurzu – niż pokarmowych. Szacuje się, że 25,7 proc. dorosłych ma alergię sezonową, 6,2 proc. zaś alergię pokarmową. Najczęściej alergenami pokarmowymi są skorupiaki i orzechy.
Zła wiadomość jest taka, że przyczyny tego stanu rzeczy, jakim są rozwijające się alergie w wieku dorosłym, nie są znane. – Dokładne przyczyny rozwoju alergii w danym momencie mogą się różnić w zależności od osoby i często pozostają niejasne – mówi dr Gupta. Mimo tego naukowcy wyróżniają kilka czynników, które mogą stać za alergiami.
Predyspozycje genetyczne
Tak, za naszą alergię śmiało możemy podziękować naszym rodzicom. Jeśli bowiem w naszej rodzinie jest tendencja do występowania alergii, istnieje większe ryzyko ich rozwoju u nas. Tezę tę potwierdza badanie przeprowadzone w 2020 roku na grupie 117 130 osób. Szczególnie jeśli chodzi o astmę, katar sienny (stojący za alergią sezonową) i egzemę. „Jak dotąd badania genetyczne chorób alergicznych skupiały się na obecności choroby, a nie na wieku, w którym pojawiają się pierwsze objawy alergiczne” – napisali autorzy badania. „Nasze wyniki potwierdzają pogląd, że choroby alergiczne o wczesnym i późnym początku mają częściowo odmienną architekturę genetyczną”.
Zmiany środowiskowe
Czasami do pojawienia się alergii wystarczy zmiana otoczenia, a co za tym idzie – środowiska, co może dostarczyć nowego zestawu potencjalnych alergenów. Możesz zacząć wtedy doświadczać objawów alergii, którą zawsze miałeś, ale o której nie wiedziałeś – ponieważ nigdy wcześniej nie miałeś tak bliskiego kontaktu z danym alergenem.
Jeśli ostatnio się przeprowadziłeś lub spędzasz dużo czasu w nowym miejscu – może to być uzasadnienie nowych reakcji twojego organizmu. – Jeśli np. nauczyciel, który do tej pory nie miał alergii, zaczyna uczyć w szkole publicznej w dużym mieście, gdzie są myszy i karaluchy… nie zdziwiłbym się, gdyby rozwinęły się u niego nowe alergie na te właśnie zwierzęta – komentuje lekarka Corinna Bowser. Nawet jeśli nauczyciel w tym scenariuszu mógł zawsze mieć alergię na myszy i karaluchy, do tej pory mógł nie spotkać się z nimi w stopniu, który postawiłby jego układ odpornościowy w stan najwyższej gotowości i spowodował objawy – tak więc jest to nowa alergia, która ujawniła się w wieku dorosłym.
Zmiany w układzie odpornościowym
Kolejną przyczyną rozwoju alergii w wieku dorosłym mogą być zmiany w układzie odpornościowym, który jest złożony i tak naprawdę stale się zmienia, co może mieć wpływ na sposób, w jaki reagujemy na alergeny. – Na układ odpornościowy może wpływać wiele czynników – to, co jadłeś w dzieciństwie, skład bakterii jelitowych czy częstotliwość stosowania antybiotyków – podkreśla dr Bowser. Tak więc jeśli zmienia się nasz układ odpornościowy, zmienia się także sposób, w jaki reaguje na konkretne substancje z zewnątrz.
Zobacz także: Psychosomatyka a alergie. Czy stres może nasilić reakcje alergiczne?
- Pomoc medyczna
Nie odkryjemy Ameryki, jeśli napiszemy, że trzeba zacząć od testów alergicznych. Jeśli masz objawy, które mogą sugerować alergię, najlepiej udaj się do lekarza, który w szybki sposób pomoże ci się przekonać, czy to rzeczywiście to. Nie ma co się męczyć – czasem wystarczy jeden lek, by złagodzić męczące objawy. Tak więc, jeśli ciągle kichasz i łzawisz, może w końcu pora na wizytę u specjalisty?
Jeśli zaś należysz do osób cierpliwych, przed wizytą u lekarza możesz – za radą dr Gupty – przez jakiś czas prowadzić dziennik, w którym opiszesz wszystkie swoje objawy. To z pewnością ułatwi postawienie diagnozy i ustalenie planu leczenia. Leczenia, które – niestety – w głównej mierze opiera się na lekach przeciwhistaminowych (w postaci tabletek, aerozoli do nosa czy kropli do oczu) oraz lekach przeciwzapalnych, np. sterydach. W przypadku alergii pokarmowych zaś wybawieniem są zastrzyki z epinefryną.
- Pamiętaj o uzupełnianiu apteczki
Jedni pomyślą: „O, kolejny banał”, drudzy zaś – sięgną po telefon, by zamówić receptę na kolejne opakowanie tabletek na alergię (nie ma za co!). Przyznajmy to szczerze: często zapominamy uzupełniać domową apteczkę czy zabierać ze sobą leki na wyjazd, a potem tego dotkliwe żałujemy – zamiast relaksować się na weekendowym wyjeździe, co chwila bowiem pociągamy nosem lub nie możemy przestać się drapać. A prawda jest taka, że aby leki działały, muszą być stosowane – i dotyczy to nie tylko tych przeciwhistaminowych. Tak więc przypominamy: alergicy, uzupełnijcie swoje apteczki!
- Wprowadź konieczne zmiany w stylu życia
I na koniec najmniej przyjemna rzecz: wprowadzenie koniecznych zmian w stylu życia. Wiadomo, zakazany owoc kusi najbardziej – wiedzą o tym np. osoby z alergią na czekoladę, którym trudno powtrzymać się przed kolejną kostką. Prawda jest jednak taka, że – oprócz leków – najlepszym sposobem na walkę z alergią jest unikanie alergenów, oczywiście na tyle, na ile jest to możliwe. Przykład? Jeśli masz alergię sezonową, możesz śledzić prognozy pyłkowe i starać się nie wychodzić na zewnątrz, gdy poziom pyłków w powietrzu jest wysoki.
Źródło: Alexis Berger, „Can You Develop Allergies Later in Life? Sadly, Yes—Here’s How to Deal”, self.com [dostęp: 10.04.2024]