Moja jedyna towarzyszko, moja najbliższa nieprzyjaciółko, ty, która wszystko wiesz, z przeszłości, z przyszłości i teraz. Kim jesteś, żałobo?
Autor słynnych „Opowieści z Narnii” C.S. Lewis po śmierci żony stracił wiarę w Boga, napisał o tym książkę pod tytułem „Smutek”. Moja wiara natomiast rozszerzyła się bezgranicznie, to wiara w istnienie poza materią, w życie dusz nie mniej żywe od naszego. Dla mnie świat jest Bogiem.
Czułam obecność M. po jego śmierci. Gdy minęło 40 dni, przyszedł się pożegnać; podobno dusza po mniej więcej takim czasie (według wielu religii) odchodzi dalej, na kolejny poziom duchowego istnienia. I ten właśnie czterdziesty dzień astralny po śmierci M. zakończył się o czwartej rano burzą i gradobiciem, w czerwcu… Stałam na tarasie, gdy wzmagał się ten huk lodu walącego we wszystkie szyby, dach domu, w ogród, i patrzyłam, jak z wczesnorannej szarówki wyłania się z wielkim oporem niebo w blasku nieustających błyskawic – dzień czterdziesty pierwszy, gdy dusza M. ostatecznie odeszła do dalszego swojego bytu. W którym mnie nie ma, bo nie umarłam. Pozostałam w świecie materii i muszę dalej żyć, samotnie, czekając na swój własny czas odejścia. Przejścia? Wielkiej przemiany? „Nic nie jest lepszym doświadczeniem osobności naszych bytów niż śmierć. W tej osobności jesteśmy najgłębiej samotni”, napisała moja facebookowa znajoma w komentarzu, znajoma, która jest psychoterapeutką i wie, czym jest żałoba.
Żałoba to czas i przestrzeń. W niektóre dni podobna jest do piekła. W inne jest panicznym strachem przed samotną przyszłością. Kiedy indziej bywa podróżą w przeszłość, tak dokładną, jak wyrysowaną na trójwymiarowym papierze milimetrowym: widać wszystko, co było, jak w filmie, razem z temperaturą ciała, tembrem głosu, fakturą skóry ukochanego. Złudzenie jest absolutne i wstrząsające. Ja i ty, my dwoje razem, w ogniu miłości albo w balonie nadziei unoszącym się ponad realiami, w poczuciu nieśmiertelności, którą zawsze obiecuje wielka miłość. Tyle wszystkiego! A potem uderzenie żalu za tym, co nagle przestało istnieć. Uderzenie tak mocne, że zwala z nóg i rozrywa na kawałki. Nie do wiary, że Cię nie ma, Kochany, to się nie stało, nie stało, nie stało…
Rano sięgnęłam po pudełko z dokumentami, które trzymam w pawlaczu. Spadło na ziemię i zawartość się wysypała: legitymacje Stowarzyszenia Pisarzy, PEN-Clubu, moje i M., jego paszport, przedziurkowany, bo stracił ważność, dyplom ukończenia studiów, mój indeks, dowód osobisty M., z uciętym rogiem, legitymacja emerycka, akt zgonu i monety z krajów, które odwiedziliśmy z M. w ciągu dekad wspólnego życia. I kluczyk do jakiegoś zamka, w jakichś drzwiach, które prowadzą dokądś, nikt nie wie dokąd. Bo nie ma już nikogo, tylko ja, samotna wyspa… Jestem nikim bez Ciebie. Jak można żyć bez Twojej stworzycielskiej obecności? Jak można wstawać rano w pustym mieszkaniu, nie słyszeć Twojego czułego głosu, który mówił: „Jesteś, bo cię kocham”?
Chodzę na terapię, by zracjonalizować swój ból. By poznać etapy tego zjawiska, które nie jest zwykłą depresją. Jest czarną pustką, w której trwają nieustające wyładowania, błyska światło i otwierają się przepaście. Dzwonię do przyjaciółek, które są wdowami, by porównywać swoją żałobę. Naprawdę? Ty też płakałaś, przytulając twarz do jego koszuli? Ty też budziłaś się rano jak w trumnie, której wieko nie chce się otworzyć, bez użycia całej siły? Ty też odczułaś jego śmierć jak amputację własnej tożsamości? Żałobo, podobno nie opuścisz mnie już nigdy, ale po roku i sześciu tygodniach nie będziesz już tak agresywna, schowasz się w kieszonce duszy i dasz mi dalej żyć. Moja najbliższa nieprzyjaciółko...
Anna Janko, poetka, pisarka. Autorka między innymi: „Dziewczyny z zapałkami”, „Pasji według św. Hanki”, „Małej zagłady” i „Finalistki”.