1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Kultura

„Skazana” - a gdyby to Twój los był już przesądzony?

fot. materiały prasowe
fot. materiały prasowe
Agnes Magnúsdóttir została skazana na śmierć. Jak w greckiej tragedii, nie ucieknie przed przeznaczeniem. Czy potrafi zaakceptować to, co nieuniknione?

</a> Prószyński i S-ka Prószyński i S-ka

Akcja „Skazanej” rozpoczyna się w połowie 1829 r., gdy Islandia pozostaje pod panowaniem Korony Duńskiej. W XVIII w. kraj przeżył epidemie i klęski głodu i choć Duńczycy złagodzili restrykcje handlowe, to na początku XIX w. wyspa jest nadal uboga i mało zaludniona. Rok wcześniej doszło do brutalnego morderstwa. Winnymi uznano trzy osoby. Lokalny sąd skazał je na śmierć przez ścięcie, a Sąd Najwyższy w Kopenhadze zatwierdził ten wyrok.

Jón Jónnson jest urzędnikiem okręgu Húnavatn w dolinie Vatnsdalur na północy kraju. Mieszka w gospodarstwie Kornsa wraz z żoną Margarét i córkami: Laugą i Steiną. Żyje skromnie, liczy, że dzięki służbie królowi jego rodzina się wzbogaci. Pewnego dnia zostaje powiadomiony, że jedna ze skazanych za zbrodnię, służąca Agnes Magnúsdóttir, w oczekiwaniu na egzekucję zamieszka w jego domu. Urzędnik zostanie za to wynagrodzony, ale nie ma prawa odmówić.

I tak Agnes, wyprzedzona złą sławą i oczekiwana z przerażeniem przez gospodarzy, trafia do Kornsy. Margarét nie widziała nigdy wcześniej morderczyni. Boi się o bezpieczeństwo swojej rodziny, przecież służąca będzie spała w jednym pokoju, jadła przy jednym stole! Spodziewa się butnej, zepsutej kobiety, a niejako wbrew sobie musi odczuć litość na widok skazanej – ta jest tak spragniona, że pije tłustą wodę jak zwierzę; tak słaba, że nie może zdjąć ubrana; tak brudna, że bijący od niej smród ledwo daje oddychać.

Ostatnie miesiąca przed śmiercią Agnes spędza w Kornsie, miejscu, w którym kiedyś wszystko się zaczęło – to właśnie tam została porzucona jako sześciolatka przez matkę. Wtedy życie było przed nią, teraz jej los jest przesądzony. Chwilami udaje jej się zapomnieć o tym, co wydarzy się wkrótce, ale po każdym „śnie” powrót do rzeczywistości jest jeszcze trudniejszy. W jaki sposób będzie mogła żyć ze świadomością, że jej czas jest policzony? Czy zdoła przekonać gospodarzy, że zasługuje na współczucie, szacunek?

Agnes Magnúsdóttir jest postacią historyczną, a jej egzekucja (bezpośrednio poprzedzona ścięciem Friðrika Sigurðssonama, drugiego skazanego w tej sprawie) była ostatnią wykonaną w Islandii karą śmierci. Australijska autorka Hannah Kent usłyszała o niej podczas pobytu na wyspie. W czasie wycieczki ktoś mimochodem rzucił, że „tam wykonano ostatnią egzekucję”. Jak mówi Kent, ta historia nie dawała jej spokoju, więc powróciła do niej kilka lat później, ale bardzo trudno było znaleźć więcej informacji. Pisarka ostatecznie znała jedynie datę śmierci Agnes, wiedziała m.in., że kobieta miała brata i była służącą. I niewiele więcej. Cała reszta to fikcja literacka, wsparta badaniami i studiowaniem historii.

Obraz kraju to osobna odsłona książki. O Islandii wiemy niewiele, o jej przeszłości jeszcze mniej. „Skazana” - choć to nie podręcznik – dostarcza nam informacji na temat życia na Północy. W powieści pojawiają się obco brzmiące nazwy posiłków, opis obyczajów i domowych rytuałów, a nawet wyjaśnienie, na czym polega system nazwisk. Autorka dodaje, że w poszukiwaniu tropów szczegółowo poznawała historię Islandii XIX w., wertowała księgi parafialne i spisy urzędowe, więc jest to wiedza rzetelna. Podkreślam to, ponieważ bardzo szanuję takie podejście do pisania, nawet jeśli książka jest fikcją, a nie reportażem. Powieść wiele zyskuje w moich oczach, łatwiej mogę wyobrazić sobie bezradność skazanej – kobiety bez męża, bez rodziny, zdanej na szlachetność albo okrucieństwo obcych ludzi. Agnes jest w sytuacji bez wyjścia, nie ma pieniędzy, nie może uciec – nie podejmuje zresztą nawet takiej próby, świadoma, że w zderzeniu z surową przyrodą polegnie.

Nie mamy źródeł historycznych, które by świadczyły o sympatii dla Agnes Magnúsdóttir, ale dawna legenda mówiła o szczęśliwym ocaleniu kobiety i jej dalszym życiu. Hannah Kent nie dała swojej bohaterce drugiej szansy. Nieuchronne zakończenie pozostanie w pamięci czytelnika długo po zamknięciu książki.

„Skazana”, Hannah Kent (tłum.Jan Hensel) ; Prószyński i S-ka, 2013, s.480

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze