Atopowe zapalenie skóry (AZS) charakteryzuje suchość skóry oraz nasilony świąd skórny. To jedna z najczęstszych chorób skóry wieku dziecięcego, która rozpoczyna się w okresie niemowlęcym lub we wczesnym dzieciństwie. Schorzenie cechuje się przewlekłym i nawrotowym przebiegiem, a leczenie opiera się przede wszystkim na poprawie życia chorego.
Atopowe zapalenie skóry – co to za choroba?
Terminem „atopia” określa się predyspozycje do występowania chorób atopowych, w tym AZS, astmy oskrzelowej, alergicznego zapalenia spojówek, a także alergicznego nieżytu nosa.
Atopowe zapalenie skóry należy do chorób przewlekłych i zapalnych o charakterze nawrotowym. Zmiany skórne lokalizują się w określonych miejscach, a podstawowy objaw podmiotowy to wyjątkowo nasilony świąd skóry. Ze względu na zwiększoną utratę wody przez naskórek, bariera ochronna skóry jest zaburzona. Sprawia to, że skóra staje się bardzo sucha.
AZS dotyczy 2-3% populacji dzieci poniżej 3. r.ż. oraz 5-15% dzieci w wieku 3-18 lat. W krajach wysoko uprzemysłowionych obserwuje się wzrastającą zachorowalność na tę chorobę. Częściej na AZS chorują dzieci mieszkające w miastach, z rodzin małodzietnych oraz dobrze sytuowanych. Schorzenie najczęściej ujawnia się we wczesnym dzieciństwie, przed ukończeniem 5. r.ż. U dużej większości dzieci (nawet od 60 do 90%) objawy zapalne ustępują przed okresem dojrzewania. Skóra może pozostać jednak przesuszona i mieć skłonność do podrażnień.
Do przyczyn wystąpienia atopowego zapalenia skóry, oprócz czynników genetycznych oraz pierwotnej i nabytej odpowiedzi immunologicznej, należą również czynniki środowiskowe. Na rozwój choroby wpływa więc klimat, zanieczyszczenie, alergeny pokarmowe oraz powietrznopochodne, a także czynniki psychiczne. Zaburzenia w mikroflorze skóry spowodowane m.in. nadmierną higieną, stosowaniem antybiotykoterapii oraz zaburzoną florą bakteryjną jelit również uznaje się za czynniki warunkujące chorobę.
Atopowe zapalenie skóry – jak się objawia?
AZS w większości przypadków charakteryzuje się łagodnym lub umiarkowanym przebiegiem. U niektórych dzieci choroba ma charakter ciągły, a u niektórych występują okresy remisji (faza przewlekła) i zaostrzeń (faza ostra). Chorobę rozpoznaje się na podstawie charakterystycznych zmian skórnych zlokalizowanych w określonych miejscach, występowania świądu, przewlekłego i nawrotowego przebiegu oraz wywiadu rodzinnego pod kątem chorób skórnych. Na poszczególnych etapach życia lokalizacja oraz morfologia zmian skórnych zmienia się. I tak np. u niemowlaków do 2. r.ż. zmiany występują głównie na policzkach, czole, owłosionej skórze głowy oraz na wyprostowanych powierzchniach kończyn. Zmiany mają podłoże rumieniowe, sączą się i zasychają w miękkie, żółte i nawarstwione strupy. W fazie dziecięcej (między 2. a 12 r.ż.) sucha skóra, rumień złuszczający oraz rumień grudkowo-nadżerkowy pojawia się w zgięciach łokciowych i podkolanowych, okolicach nadgarstków i stawów skokowych, a także na grzbiecie dłoni i stóp, na twarzy i szyi.
Atopowe zapalenie skóry – jak leczyć?
Do głównych celów terapii w przypadku AZS należy poprawa jakości życia chorego oraz ograniczenie ryzyka rozwoju alergii atopowej ze strony innych narządów (astma, alergiczny nieżyt nosa). Kompleksowe leczenie obejmuje więc profilaktykę, właściwą pielęgnację skóry oraz terapię miejscową. W łagodnym oraz średnio ciężkim przebiegu choroby podstawę leczenia stanowi optymalna pielęgnacja skóry. Dla odpowiedniego nawilżenia, zmniejszenia świądu, stanów zapalnych oraz poprawienia składu mikrobiomu skóry stosuje się preparaty nawilżające. Żeby krem skutecznie znosił objawy AZS, powinny się w nim znajdować specjalne lipidy LTT o podobnej strukturze co lipidy międzykomórkowe w naskórku. W fazie zaostrzeń choroby oprócz optymalnej pielęgnacji stosuje się również leczenie przeciwzapalne. Pacjenci otrzymują najczęściej preparaty kortykosteroidowe.
Atopowe zapalenie skóry – jak pielęgnować skórę i czego unikać?
Nasilona suchość skóry to objaw charakterystyczny dla wszystkich cierpiących na AZS. Nadmiernie przesuszona skóra nie tylko wygląda nieestetycznie. Jest też bardzo podatna na niekorzystne działanie czynników zewnętrznych, takich jak temperatura, alergeny kontaktowe, substancje drażniące. Przy AZS upośledzona bariera naskórkowa i zwiększona przeznaskórkowa utrata wody powodują właśnie suchość skóry, tendencję do nadmiernego rogowacenia oraz stanów zapalnych. Dlatego w leczeniu AZS tak ważne jest, żeby przywrócić prawidłowe funkcje bariery naskórkowej.
Skórę atopową pielęgnuje się więc preparatami nawilżającymi i natłuszczającymi (emolienty). Dzięki regularnemu stosowaniu maści lub kremów nawilżająco-natłuszczających można zapobiec nawrotom choroby, ograniczyć podawanie leków przeciwzapalnych, a także zmniejszyć świąd skóry. Produkty pielęgnacyjne dobrane indywidualnie do potrzeb dziecka należy aplikować na skórę przynajmniej 3 razy dziennie bardzo delikatnie, unikając intensywnego pocierania lub wcierania emolientu. Optymalne pH dermokosmetyków dla cierpiących na AZS powinno wynosić 5,5. Takie pH wspomaga odtworzenie kwaśnego lipidowego płaszcza skóry.
Zobacz również: Pielęgnacja paznokci
W pielęgnacji dziecięcej atopowej skóry dużą rolę odgrywają codzienne kąpiele, które nawilżają i oczyszczają skórę. Oprócz regularnego mycia dziecka i natłuszczania naskórka specjalnymi preparatami, należy ubierać malucha w lekkie i przewiewne ubranka z naturalnych bawełnianych tkanin. Dziecku nie należy zakładać wełnianych swetrów i ubrań z tkanin syntetycznych oraz unikać przegrzewania malucha.
Skóra atopowa cechuje się dużą wrażliwością i podatnością na podrażnienia. Nawet preparaty nawilżająco-natłuszczające mogą powodować odczyn alergiczny w postaci rumienia, pieczenia skóry, pojawienia się nowych zmian wypryskowych oraz nasilenia suchości i świądu. Przy atopowym zapaleniu skóry zaleca się więc stosowanie produktów o jak najprostszym składzie, hipoalergicznych, bez substancji zapachowych, barwników, konserwantów oraz niektórych surowców naturalnych pochodzenia roślinnego.
Atopowe zapalenie skóry znacznie pogarsza jakość życia chorego, dlatego w leczeniu tak istotna jest optymalna pielęgnacja skóry. Dzięki indywidualnie dobranym preparatom można złagodzić objawy choroby i zmniejszyć suchość oraz świąd skóry dziecka.
Źródło:
- Bepanthen -
- Pielęgnacja skóry atopowej u dzieci [w:] Standardy Medyczne Pediatria, lipiec-sierpień, 2016 r.
-