Joel Mark Witt i Antonia Dodge, gospodarze popularnego podcastu „Personality Hacker”, opracowali typologię osobowości, na którą składa się 16 modeli. „Sprawdź, kim naprawdę jesteś” – zachęcają w tytule poradnika obejmującego tekst i jego dogłębną interpretację, które pozwalają rozpoznać swoje wewnętrzne „ja”.
Joel Mark Witt i Antonia Dodge twierdzą, że dziś mocniej niż kiedykolwiek nęka nas dojmująca niepewność, kim jesteśmy. Ludzkość przeżywa kryzys tożsamości wywołany przez rozwój technologii, zalew informacji i globalizację. Wiele czasu poświęcamy, próbując dowiedzieć się wszystkiego o wszystkim, ale z trudem przychodzi nam poznanie siebie. A tylko dzięki głębokiemu poczuciu tożsamości możemy zaakceptować siebie, ugruntować poczucie osobistego bezpieczeństwa i obniżyć poziom lęku. Dopiero rozeznanie się w meandrach swojej psyche pozwala dostrzec nadarzające się okazje, uniknąć marnowania czasu na niewarte tego sprawy i wyglądać odpowiednich wydarzeń, które nadejdą we właściwym czasie – zauważają Witt i Dodge w książce „Potęga osobowości. Sprawdź, kim naprawdę jesteś”.
Jak zatem odkryć swoje wewnętrzne „ja” i ustalić drogę naprzód?
Jednym z najlepszych narzędzi do poznawania samego siebie jest osobowość. To nie to samo co tożsamość, ale może posłużyć nam jako mapa. Osobowość to interfejs, który wykorzystujemy do interakcji ze światem, to preferowane ustawienie naszego układu nerwowego i koncentracja na konkretnych rodzajach informacji, a także instrument, z którego korzystamy, by oceniać odbierane dane.
Joel Mark Witt i Antonia Dodge wykorzystali w książce system znanej typologii Myers-Briggs i jego podstawy: osiem funkcji poznawczych zdefiniowanych przez psychiatrę Carla Gustava Junga. W książce zawierającej test i szczegółowe interpretacje jego wyników wskazują, jak odkodować swój typ osobowości i poznać swoje mentalne oprogramowanie. Autorzy wyróżnili i opisali 16 typów osobowości, z których każdy zawiera cztery elementy. Model, który do tego wykorzystują, porównali do samochodu. Wyobraźmy sobie, że nasz umysł to czteroosobowe auto. Z przodu siedzi Kierowca, obok niego Pilot, za Pilotem – Dziesięciolatek, a za Kierowcą – Trzylatek. Pasażerowie pojazdu to zestaw naszych funkcji poznawczych. Poznajmy ich bliżej.
Typy osobowości
KIEROWCA (funkcja dominująca). Fragment naszej osobowości, z którą najsilniej się identyfikujemy. Poproszeni o opisanie siebie, 80 proc. czasu poświęcilibyśmy właśnie tej części. Kiedy korzystamy z tej funkcji poznawczej, wchodzimy w stan uskrzydlenia zwany flow. To dzięki niemu ładujemy baterie. Kierowca reprezentuje proces mentalny, który wykorzystujemy najczęściej, a jeżeli tego przez dłuższy czas nie robimy, wpadamy w apatię.
Funkcją dominującą jest wrodzony talent, ale np. rodzina mogła naszego artyzmu nie uznawać i nie nauczyliśmy się dobrze śpiewać czy malować. Albo nie było nam dane poczuć własnej zaradności, bo otoczenie było nadopiekuńcze. Jeśli nie rozwijamy tej umiejętności, stajemy się nieskuteczni, bo zajmujemy się sprawami, w których nie możemy być sobą. Im bardziej przyłożymy się do rozwoju funkcji Kierowcy, tym lepiej opanujemy mechanizmy niezbędne do radzenia sobie, czyli gromadzenia informacji, podejmowania decyzji, analizy własnych emocji oraz interpretacji informacji zwrotnych ze świata zewnętrznego.
PILOT (funkcja pomocnicza). Część naszej osobowości, z którą również się identyfikujemy, ale nie tak mocno jak z Kierowcą. Często jej nie doceniamy. To błąd, ponieważ poszerza ona naszą tożsamość. To nasz najbardziej naturalny stan rozwojowy. Jeśli się na nim skoncentrujemy, uzyskamy największy zwrot z inwestycji w siebie. Co ciekawe – najczęściej wcale nie czujemy przymusu, żeby wykorzystywać wewnętrznego Pilota, ale jeśli doprowadzimy go do rozkwitu, możemy dotknąć własnego geniuszu. Podczas gdy w rozwoju funkcji dominującej przeszkadzają najczęściej okoliczności zewnętrzne, to w przypadku funkcji pomocniczej są to zwykle osobiste preferencje dotyczące introwertycznego lub ekstrawertycznego nastawienia. Jeśli Kierowca jest introwertykiem, Pilot reprezentuje przeciwną postawę – ekstrawertyczną. Po jego talent sięgamy dopiero w sytuacjach podbramkowych. Połączenie funkcji Pilota i Kierowcy doprowadzi nas do doświadczania pełni własnego potencjału. To kluczowe funkcje rozwojowe.
DZIESIĘCIOLATEK (funkcja trzeciorzędna). Pasażerowie z tylnych siedzeń są mniej dojrzali od tych, którzy siedzą z przodu. Starają się pomagać, ale ich perspektywa nie jest tak szeroka. Dziesięciolatek siedzi za Pilotem i reprezentuje przeciwieństwo jego funkcji. To nasza słabość, po którą sięgamy, kiedy nie chcemy z czymś się mierzyć, uciekamy lub bronimy się ze strachu. Używamy go w defensywie, co wcale nam nie służy. Czasem też przez niego przeceniamy swoje możliwości.
Dziesięciolatek szkodzi, kiedy odwołujemy się do niego przy podejmowaniu ważnych decyzji, bo nie zachowujemy się wówczas jak dorosły. Dobrze jest nim być w czasie wakacji: wtedy gdy odpoczywamy, relaksujemy się. O Dziesięciolatku można powiedzieć też sporo dobrego – równowaga między nim a Pilotem wzbogaca życie. Razem mogą planować przyszłość, poznawać siebie i szukać sensu życia, kiedy się wzajemnie wspierają. Inaczej się dzieje, jeśli Dziesięciolatek dogaduje się z Kierowcą, ponieważ jest tak samo jak on introwertyczny lub ekstrawertyczny. Wówczas Kierowcy grozi infantylizacja postawy.
TRZYLATEK (funkcja czwartorzędna). To element osobowości, której można nie dostrzec. Wskazuje naszą największą słabość, która jest przeciwieństwem najmocniejszej strony. Autorzy „Potęgi osobowości” opisują go jako mentalne ślepe pole, które dochodzi do głosu w chwilach stresu, przeciążenia, wewnętrznego wzburzenia. Kiedy Trzylatek bierze nas w swoje posiadanie, czujemy, że nie jesteśmy sobą. Własne zachowanie nas przeraża lub zawstydza. Trzylatek zwycięża, kiedy funkcja Kierowcy jest na wyczerpaniu. Jeśli jest na przykład skutecznym dominantem, pasażer z tylnego siedzenia okazuje się bierną ofiarą. Jeśli nie damy Kierowcy odpocząć (a zwykle wykorzystujemy go do oporu), Trzylatek nami zawładnie. Doświadczamy wtedy awantur, histerii, paranoi, paraliżu. Tak umysł podświadomie daje naszej dominującej funkcji odpocząć, gdy już jest na wyczerpaniu. Lepiej nie doprowadzać się do tego stanu.
Trzylatka jednak nie można tak zupełnie ignorować, bo zacznie tupać. Ta postać istnieje z jakiegoś powodu: to nasz dziecięcy aspekt, który przechowuje marzenia, to nasz zachwyt i ekscytacja, które nie poddają się dorastaniu. Trzylatek nosi w sobie źródło inwencji i kreatywności, które nie są racjonalne. Jeśli ktoś żyje z pasją, do ucha szepcze mu Trzylatek. Ale jednocześnie działa metodami Kierowcy i Pilota, których równoważy ich Dziesięciolatek.
Czterej pasażerowie samochodu – Kierowca, Pilot, Dziesięciolatek i Trzylatek – reprezentanci poszczególnych części naszej osobowości, używają konkretnych funkcji poznawczych, określonych dawno temu przez Junga. To ich od siebie odróżnia i sprawia, że możemy utożsamić się z jednym z 16 typów osobowości z czteroliterowym kodem, które wskazują Joel Mark Witt i Antonia Dodge. Punktem wyjścia do ich wyjaśnienia jest znana w psychologii dychotomia Myers-Briggs. Koncepcje dychotomii i funkcji poznawczych są wzajemnie powiązane. Cztery dychotomie to pary przeciwstawnych cech, które opisują aspekty osobowości.
Oto one:
- introwersja i ekstrawersja
- realizm i intuicja
- myślenie i odczuwanie
- ocena i obserwacja
Relacja między światem wewnętrznym a zewnętrznym
EKSTRAWERTYK: dla niego świat zewnętrzny jest tym „prawdziwym”, a energię pozyskuje przez interakcję z otoczeniem. Ukierunkowany na zewnątrz, ufny wobec nowych doświadczeń, pełen energii, ekspresyjny. Dłuższa samotność powoduje u niego odczuwanie nudy i rozdrażnienie. Ekstrawertyk najpierw działa, potem myśli. Pragnie doświadczać życia, a do tego potrzebni mu są inni ludzie. Jest od nich zależny, chce dla nich coś znaczyć. Często bywa liderem, dobrze czuje się w grupie, w imprezowym towarzystwie, odnosi społeczne i finansowe sukcesy. Szybko się wypala i miewa problemy z poczuciem własnej wartości, którego źródła upatruje w zewnętrznych okolicznościach.
INTROWERTYK: żyje we własnym wewnętrznym świecie, a siłę czerpie z przebywania w samotności. Cechuje go wycofanie, potrzebuje czasu, żeby zdecydować się na nowe doświadczenia. Jest skoncentrowany na swoim wnętrzu, powściągliwy, otoczony aurą tajemnicy, niezależny. Zanim zacznie działać, chce zrozumieć, po co ma to robić, nie marnuje swojej energii, bo ma świadomość, że nie dysponuje nią w nadmiarze.
Introwertyk dopuszcza do siebie tych ludzi, którzy nie zakłócają jego wewnętrznej harmonii. Tylko z takimi osobami wchodzi w bliskie relacje, ale są one głębokie i autentyczne. Introwertyk nie pozycjonuje się wobec innych i nie ulega presji otoczenia. Trzeba zasłużyć sobie na jego zaufanie. W życiu stawia przede wszystkim na indywidualizm.
Sposób postrzegania rzeczywistości
REALISTA: preferuje tylko możliwe do zweryfikowania wiarygodne informacje. Do życia podchodzi obiektywnie, z pozycji uważnego obserwatora. Jest spostrzegawczy, precyzyjny, ale rzadko posługuje się wyobraźnią. Pragnie szybkiej gratyfikacji, ma talent do życia chwilą, zapamiętuje pozytywne wydarzenia. Jest skoncentrowany na tym, żeby w teraźniejszości było mu dobrze, a mniej przejmuje się tym, co będzie. Odznacza się bezpośrednim stylem komunikacji, ale rzadko wychodzi poza utarte schematy myślowe. Ma ścisły umysł, dobrze sobie radzi z obsługą fizycznych przedmiotów. Lubi to, co zakorzenione i znane, zwykle ważne są dla niego tradycje rodzinne i szybko rozwiązuje realne problemy, nie zagłębiając się w szczegóły. Często pełni funkcje administracyjne, zarządza strukturą, służy społeczeństwu.
INTUICJONISTA: wyróżnia się wnikliwością, szybko pozyskuje informacje i błyskawicznie oraz samodzielnie wyciąga wnioski. Nie ma potrzeby wielokrotnego sprawdzania faktów, wyobraźnia dominuje u niego nad obserwacją. Często używa symboli i analogii. Dostrzega ukryte powiązania między pozornie rozbieżnymi sprawami. Wysnuwa teorie i spekuluje, co by mogło się stać w przyszłości. Intuicjonista dostrzega to, co się jeszcze nie wydarzyło i jest abstrakcyjne – i to najbardziej go ciekawi. Należy do pionierów, wdraża nowe idee, wymyśla nowe sposoby działania. Pociągają go innowacje i inicjatywa, jest z natury buntownikiem. Ma duże oczekiwania wobec życia, pragnie nieustającej inspiracji. Najbardziej lubi przechodzić do kolejnego etapu przedsięwzięcia lub zaczynać coś nowego. Intuicjonistów jest trzy razy mniej niż realistów.
Odbiór informacji i podejmowanie decyzji
MYŚLICIEL: opowiada się za bezstronnymi i bezosobowymi danymi oraz miernikami. Jest powściągliwy towarzysko, wycofany. Przyjaźnie czy inne bliskie związki nie są dla niego najistotniejsze. Bardziej niż ludzie interesują go informacje, które może od nich uzyskać. W rozmowie sprawia wrażenie, jakby nie reagował, mimo że często patrzy prosto w oczy. Bywa nietaktowny, bo bardziej ceni sobie prawdę niż dyplomację. Jego kompetencje wykonawcze są na wysokim poziomie, potrafi zrobić z nich użytek. Doskonale zarządza fizycznymi zasobami. Jest rzeczowy, analizuje nawet emocje. Jeśli ktoś ignoruje to, co on uważa za rzeczywiste, okazuje frustrację, a nawet gniew. Potrafi agresywnie forsować swoje zdanie. Myślicielami częściej są mężczyźni niż kobiety.
UCZUCIOWIEC: lubi podejście zorientowane na człowieka. W kontakcie z nim od razu wiemy, że jest przyjacielski i okazujący ciepłe emocje, bo zależy mu na nawiązaniu relacji. Podczas rozmowy jego reakcje widać jak na dłoni, potrafi słuchać, ale nie przepada za konfrontacją. Istotna jest dla niego kultura osobista i poszanowanie granic drugiego człowieka. Daje sobie i innym pełne prawo do odczuwania całej gamy emocji. Ważniejsze jest dla niego to, co czuje, niż to, co wie. Twarde fakty nie mają dla uczuciowca wielkiego znaczenia, ma subiektywne spojrzenie na siebie i na ludzi. Często, przez troskę o samopoczucie drugiego człowieka, tłumi swoje uczucia i nie jest asertywny. Relacje międzyludzkie są dla niego priorytetowe. W populacji ludzkiej jest reprezentowany w ok. 45 proc.
Podejście do kontroli i przewidywalności
OCENIAJĄCY: mocno określa go kontrola. Zwykle czuje dyskomfort, kiedy nie wie, czego się spodziewać, i dlatego działa zgodnie z planem, który sobie pieczołowicie opracował. Oceniający jest mistrzem w wyznaczaniu sobie długoterminowych celów a satysfakcję daje mu zamykanie projektów. Można go rozpoznać po tym, że na spotkania zawsze przychodzi punktualnie, a nawet wcześniej. Najlepiej czuje się w znanym otoczeniu, chaos go rozprasza, a zbyt duża ilość możliwości frustruje. Kontroluje życie, zwracając uwagę na szczegóły, bywa drobiazgowy. Jest ekspertem od funkcjonowania w strukturach społecznych, bo potrafi dostosować się do obowiązujących powszechnie norm. Raczej stara się unikać ryzyka i brawury. Wykazuje się cierpliwością oraz postępuje metodycznie, bo to go uspokaja.
OBSERWATOR: uwielbia nie wiedzieć, czego się spodziewać. Zwykle kieruje się impulsami i jest specjalistą improwizacji. To obserwator lepiej niż oceniający sprawdza się w sytuacjach kryzysowych, kiedy decyzje trzeba podejmować nagle i pod presją. Chaos go tylko nakręca, podobnie jak rozpoczynanie projektów. Jeśli ma działać zgodnie z planem, traci werwę i zaczyna się nudzić. Potrzebuje różnorodnych bodźców, stymulującego otoczenia, wielozadaniowości. Irytuje go przywiązanie do jednego tematu, podobnie jak sztywne zasady czy normy społeczne. Kocha czuć dreszcz niepewności i wiatr wolności we włosach. Zmiany wcale go nie stresują, odwrotnie niż stabilizacja. Obserwator potrafi się zmobilizować tuż przed terminem wykonania zadania i czasem podświadomie opóźnia realizację projektów, żeby podjąć to wyzwanie.
Dzięki testowi Witta i Dodge, możemy rozszyfrować każdego z czterech pasażerów naszej życiowej podróży. Wszystko po to, by dowiedzieć się, jak mają ze sobą współpracować, żebyśmy wykorzystywali pełnię ich potencjału i doświadczali rozwoju, a nie tkwili we frustrującym martwym punkcie.
Polecamy książkę: „Potęga osobowości. Sprawdź, kim naprawdę jesteś”, Wydawnictwo Zwierciadło; książka do kupienia na: sklep.zwierciadlo.pl