Jeśli jesteś osobą nostalgiczną i często wracasz myślami do przeszłości, mamy dla ciebie dobre wieści. Jak wykazują najnowsze badania, wspominanie dawnych czasów, słuchanie ulubionej muzyki lub przeglądanie starych zdjęć poprawia samopoczucie oraz zbawiennie wpływa na nasz obecny i przyszły dobrostan.
Nostalgia to złożone uczucie, które odczuwamy średnio kilka razy w tygodniu – niezależnie od wieku czy szerokości geograficznej. Jego dodatkową dawkę może u nas wywołać przełom roku, gdy wspominamy to, co przyniosło (lub czego nie przyniosło) minione 12 miesięcy. Jak wykazały ostatnie badania, wspominanie dawnych czasów z bliskimi, słuchanie ulubionej muzyki lub przeglądanie starych zdjęć to świetny sposób, aby poprawić swój dobrostan.
Amerykańscy psychologowie odkryli, że nostalgia jest nie tylko powszechna, ale także poprawia nasze samopoczucie psychiczne oraz może służyć jako ważny zasób psychologiczny na przyszłość. – Pogrążasz się w nostalgii, zanurzasz się w przeszłość – twierdzi Tim Wildschut, profesor psychologii na Uniwersytecie w Southampton. Wszystko po to, aby znaleźć motywację do działania, realizować ważne cele i nadać życiu sens.
Nostalgia nie jest dziś taka jak kiedyś. Gdy Johannes Hofer użył tego terminu w swojej rozprawie lekarskiej z 1688 roku, nostalgię zaczęto utożsamiać z zaburzeniem psychicznym, na które cierpi ktoś, kto woli zatracać się w przeszłości kosztem teraźniejszości. – Dzisiaj jest to po prostu tęsknota za przeszłością, której już nie ma – twierdzi Verbon Cheung, psycholog społeczny z Uniwersytetu w Winchester. Jest „słodko-gorzka, ale bardziej słodka niż gorzka”.
W przeszłości ludzie również odczuwali tę tęsknotę. W epopei Homera „Odyseja” pojawia się słowo „nostalgia”, które pochodzi od greckich słów oznaczających „powrót do domu” (nostos) i „ból” (algos) – pierwotnie bowiem mianem nostalgii określało się tęsknotę za ojczyzną. Co ciekawe, jak wynika z danych archeologicznych pochodzących z prehistorycznych cywilizacji, nostalgia może nawet poprzedzać naszą historię lub nasz gatunek.
W 2022 roku wykazano natomiast, że 300–500 tysięcy lat temu mieszkańcy terenów dzisiejszego Izraela przechowywali i przerabiali stare narzędzia krzemienne, mimo że łatwiej byłoby stworzyć je nowe od podstaw, co skłoniło badaczy do sugestii, że trzymano je jako „przedmioty pamięci” ich poprzedników przepojone emocjonalnym znaczeniem.
Badania przeprowadzone w ciągu ostatnich kilku dekad ujawniły również główne funkcje nostalgii. Dzięki niej możemy przede wszystkim lepiej budować więzi społeczne. Jak twierdzi prof. Wildschut, myśląc o dawnych czasach spędzonych z bliskimi, w pewien sposób zbliżamy ich do siebie, nawet jeśli fizycznie są bardzo odlegli lub być może w ogóle nie ma ich już z nami. Nostalgia sprawia, że możemy wprowadzić ich w teraźniejszość i poczuć prawdziwą więź i miłość.
Wspominanie dawnych lat wzmacnia również nasze poczucie ciągłości siebie, co również jest bardzo istotne dla naszego zdrowia psychicznego. Wynika to z tego, że nasze wspominki głównie dotyczą nas samych i umieszczają nas w centrum pewnych historii wraz z ludźmi, których kochamy. W efekcie nostalgia pomaga nam znaleźć większy sens życia. Jednak samo wspominanie przeszłości nie wystarczy: potrzebna jest jeszcze refleksja, która w połączeniu z nostalgią poprawia nasze samopoczucie.
– Nostalgia jest naszym atutem. Zgromadziliśmy pozytywne doświadczenia z przeszłości, które sprawiają, że czujemy się dobrze ze sobą – stwierdza prof. Cheung. Być może dlatego uczucie to pomaga nam regulować emocje w okresach przejściowych. Jak wykazało badanie z 2022 roku, pisanie o nostalgicznym wydarzeniu przez dwie minuty tygodniowo zapewnia skuteczny bufor psychologiczny w dobie kryzysu. Krótko mówiąc, nostalgia może pomóc nam poradzić sobie w niepewnych czasach.
Wspominanie dawnych czasów nie tylko pomaga nam poczuć się dobrze w danej chwili, ale jest też źródłem inspiracji i motywacji na przyszłość. – Nostalgia uruchamia „autostradę pamięci”, która przenosi nas w przeszłość, ale może też rzutować na naszą przyszłość – mówi prof. Cheung. Jak wskazują badania, nostalgia aktywuje obszary mózgu zaangażowane w autorefleksję, pamięć autobiograficzną, regulację emocji i nagradzanie. W szczególności zwiększa aktywność hipokampu, który pomaga zapamiętywać przeszłość oraz wyobrażać sobie przyszłości. W efekcie nostalgia może zmotywować nas do realizacji ważnych celów.
Jak twierdzi Cheung, znając korzyści płynące z nostalgii, możemy ją także przewidzieć i zbudować „większy bank pozytywnych wspomnień”, świadomie delektując się chwilami, gdy się one zdarzają. Badanie przeprowadzone w 2019 roku przez Cheunga i Wildschuta wykazało, że studenci, którzy cieszyli się doświadczeniami z ostatniego roku, częściej odczuwali nostalgię od czterech do dziewięciu miesięcy później. Nostalgia ta wiązała się z kolei z większym optymizmem. Bycie obecnym w teraźniejszości przygotowuje nas zatem na przyszłą nostalgię. – Następnym razem, gdy spędzisz wartościowy czas z bliskimi, przyjrzyj się im i uściskaj ich dwukrotnie! – radzi prof. Cheung.
Źródło: Richard Sima, „Feeling nostalgia is good for our present and future well-being”, washingtonpost.com [dostęp: 10.01.2024]