5 najczęstszych manipulacji narcyza i jak na nie odpowiadać. Te zdania będą twoją tarczą

Jak tłumaczy psycholożka Urszula Struzikowska-Marynicz, powinniśmy bronić swoich granic przede wszystkim dla siebie – dla swojego zdrowia oraz komfortu psychicznego. Nie próbujmy się „odwinąć”, bo takie postępowanie przyniesie zupełnie odwrotny skutek.

– Jest w nas jakaś pokusa riposty wtedy, kiedy sami czujemy złość – zwraca uwagę psycholożka. – Kiedy chcemy w sposób wyraźny jedną reakcją zaspokoić trzy potrzeby: postawić granicę, okazać złość, która o tej granicy przypomina, oraz oddać, tak, aby ktoś nie miał już pokusy powtarzać raniącego nas zachowania. Zastanawiając się, jak przekonać kogoś do zmiany postępowania, więcej uwagi poświęcamy próbie wpłynięcia na tę osobę, niż na ochronę swojego poczucia wartości, potrzeb, uczuć, czyli granicy właśnie – tłumaczy ekspertka. I przestrzega, że samo wyładowanie na kimś złości nic nie da, a wręcz da satysfakcję narcystycznemu partnerowi relacji.

– Pamiętajmy, żeby umieć tę granicę postawić przede wszystkim sobie, a nie innym ludziom. To ja nie muszę czegoś znosić, a nie uzależniać się od tego, czy dana osoba zaakceptuje moją prośbę o zmianę jej zachowania bądź nie. To mój cel, nie jej. Dlatego podkreślam: granicę stawiamy sobie samym. Innych jedynie o niej informujemy, by dać szansę, aby w danej sytuacji zaszła z obu stron jakaś zmiana. Jeśli ona nie zachodzi, riposty, mądre odpowiedzi, zawstydzanie kogoś za jego zachowanie czy próby przekonywania kogoś do naszego zdania spełzną na niczym. Będą jak woda na młyn dla osoby stosującej manipulację, przemoc. Wówczas my sami możemy również przekroczyć granicę i zastosować nieświadomie gaslighting, czując się sprowokowani, próbując zawstydzić osobę stosującą przemoc itp.

Ekspertka przygotowała dla nas listę praktycznych zwrotów, które możemy wykorzystać w komunikacji z osobą o tendencjach manipulatorskich. Przydadzą się nie tylko w konfrontacji z narcyzem, lecz także z każdym człowiekiem, który w danej sytuacji atakuje nas lub chce nas w coś wmanewrować. Posługując się nimi, skutecznie obronimy nasze granice, robiąc to w sposób stanowczy, ale pokojowy.

1. Przykładowe odpowiedzi na gaslighting

Osoby stosujące gaslighting chcą wmówić nam, że nasze myśli i osądy są fałszywe, nie liczą się, stanowią wytwór naszej wyobraźni. W ten sposób zdobywają monopol na jedyną słuszną prawdę, a nam odbierają poczucie własnej wartości i kwestionują nasz ogląd świata. Jak reagować na tę wyjątkowo przebiegłą formę manipulacji? By nie dać się wciągnąć w toksyczną narrację, możesz powiedzieć:

• „Rozumiem twoje stanowisko, jednak mam własne”.
• „Ufam swoim uczuciom i wartościom”.
• „Sądzę, że to, co mówisz, nie jest prawdą”.
• „Uważam inaczej” (bez tłumaczenia się; możemy uważać inaczej tak po prostu).
• „Przemyślę to i dam ci wkrótce odpowiedź”.
• „Nie podejmę decyzji w tym momencie. Chcę się nad nią zastanowić”.
• „Zaskoczyłeś/-aś mnie. Przemyślę sprawę i dam ci znać”.
• „Nie mam teraz przestrzeni na tę rozmowę”.
• „Twoja propozycja wydaje mi się niekorzystna dla mnie samej, nie odpowiada mi, nie mogę się na to zgodzić”.
• „To naturalne, że mamy różne zdania na ten temat”.
• „Nie musisz niepokoić się moim stanowiskiem. Masz własne. Ja też”.
• „Odnoszę wrażenie, że próbujesz na mnie wpłynąć, niepokoi mnie, dlaczego chcesz zmienić to, jak o tym myślę. Czy naprawdę uważasz, że to twoja rola?”
• „Zniechęca mnie, gdy w rozmowie usiłujesz wpłynąć na to, co myślę. To sprawia, że mam ochotę przestać z tobą na ten temat rozmawiać”.
• „Nie czuję się komfortowo w tym momencie w rozmowie z tobą i z tego powodu ją kończę. Możemy wrócić do niej później”.
• „Mam wrażenie, że umniejszasz moim wartościom, wiedzy i doświadczeniu, pozwól więc, że przynajmniej ja będę je szanowała”.

2. Przykładowe odpowiedzi na love bombing

Love bombing to manipulacja uczuciami, której celem są osoby będące pod urokiem potencjalnego partnera lub potencjalnej partnerki. Polega na bombardowaniu „ofiary” dowodami miłości w celu szybkiego uzależnienia od siebie drugiej osoby. Jeśli podejrzewamy, że ktoś stosuje wobec nas ten zabieg, możemy bronić się w następujący sposób:

• „Twoje słowa brzmią jak bardzo poważne wizje i deklaracje. Przypominam, że poznajemy się dopiero od trzech tygodni…”.
• „Mam wrażenie, że mnie idealizujesz. Czy możesz opowiedzieć coś również o moich słabszych stronach?”
• „Tempo tego, o czym rozmawiamy, jest dla mnie za szybkie, nie czuję się komfortowo, chciałabym, aby nasza relacja nieco zwolniła”.
• „Nie mam zaufania do tak szybko rozwijających się deklaracji i wyobrażeń, a ty?”
• „To miłe, co mówisz, jednak nie czuję jak ty, abyśmy byli dla siebie stworzeni. Uważam natomiast, że potrzebuję cię lepiej poznać”.
• „Myślę, że to, co mówisz, wynika z tego, jak chcesz mnie widzieć, niekoniecznie z tego, że taka/-i właśnie jestem”.
• „Może bardziej niż o mnie porozmawiamy o swoich wartościach, doświadczeniach, celach?”
• „Dużo mówisz o mnie. Chciałabym jednak lepiej cię poznać – czy możesz opowiedzieć mi coś o sobie? Mam też kilka pytań…”.
• „Mimo że to bardzo miłe, co mówisz, czuję się niekomfortowo, gdy prawie cały czas mi słodzisz. Sądzę, że trochę przesadzasz”.
• „Słyszałaś/-eś o love bombingu? Co o nim sądzisz?”
• „Co powiedziałbyś komuś, kto dosłownie bombarduje cię miłością?”

3. Przykładowe odpowiedzi na projekcję

Projekcja to inaczej przypisywanie partnerowi relacji negatywnych cech lub zachowań, które przejawia sam narcyz. Służy odrzuceniu odpowiedzialności za własne działania i ma na celu obarczenie nią kogoś innego. Wszystko po to, by nie musieć samemu mierzyć się z negatywnymi konsekwencjami swojego zachowania. Co mówić, gdy ktoś stosuje taką manipulację wobec nas?

• „Z mojego punktu widzenia wygląda to inaczej”.
• „Odnoszę wrażenie, że próbujesz w tym momencie znaleźć winnego tej sytuacji”.
• „Może zamiast szukać winy w tobie czy we mnie, zastanowisz się nad tym, czego potrzebujesz, jak rozwiązałbyś/-abyś tę sytuację?”
• „Czy cechy, które mi teraz przypisujesz, nie brzmią dla ciebie znajomo?”
• „Powiedziałabym to samo o tobie. Może zatrzymajmy tę rozmowę w tym momencie?”
• „Słyszałeś o projekcji?”

Czytaj także: Grey rocking – sposób na narcyza. Na czym polega metoda szarej skały?

4. Przykładowe odpowiedzi na bierną agresję

Bierna agresja to agresja zakamuflowana, kryjąca się pod płaszczykiem żartu, „niewinnej” uwagi, przeoczenia. Jest chętnie stosowana przez osoby narcystyczne, bo umożliwia łatwe wywinięcie się od odpowiedzialności. „Przecież nie mam nic złego na myśli, chyba jesteś przewrażliwiony/-a”, „Ja tylko żartowałem/-am” – to typowe zdania, które można usłyszeć od osoby pasywno-agresywnej. W jaki sposób można zastopować jej zaczepki?

• „Mam wrażenie, że coś cię gryzie. Chcesz pogadać? Jesteś pewna/pewien?”
• „Odnoszę wrażenie, że się na mnie o coś złościć, czuję, jakbyś chciał/-a mnie ukarać”.
• „Oboje jesteśmy dorośli, porozmawiajmy”.
• „Jak zdecydujesz się porozmawiać, pamiętaj, że jestem”.
• „Dąsanie się i trzaskanie drzwiami nie rozwiąże problemu, chociaż rozumiem, że teraz emocje podpowiadają ci coś innego”.
• „Widzę, że coś cię gryzie i się złościsz, nie wiem jednak, czego potrzebujesz ani jak ci pomóc. Może zdecydujesz się jednak to zakomunikować, abyśmy mogli coś z tym zrobić?”
• „Mam wrażenie, że stosujesz bierną agresję”.
• „Przestań. Nie zamierzam znosić dłużej twojego zachowania. Jest to przemoc, której nie będę tolerować”.

Czytaj także: To zdanie jest jak antidotum na pasywno-agresywne zaczepki. Szybko poskromi osobę, która chce nam wbić szpilkę

5. Przykładowe odpowiedzi na szantaż emocjonalny

Szantaż emocjonalny to technika manipulacyjna polegająca na wykorzystywaniu naszych emocji przeciwko nam. Manipulant, mówiąc potocznie, „gra nam na nerwach” – grozi, wymusza współczucie, celowo wywołuje strach, odwołuje się do naszego poczucia obowiązku – po to, by wymusić na nas określone zachowanie. Oto zdania, dzięki którym szybko spacyfikujesz wszelkie próby szantażu ze strony partnera lub partnerki relacji:

• „To, co mówisz, brzmi jak szantaż. Nie będę rozmawiała z tobą w ten sposób”.
• „Mam wrażenie, że widzisz jedynie dwa rozwiązania tej sytuacji. Z mojego punktu widzenia jest ich więcej. Przemyśl to, o co mnie prosisz”.
• „Jeśli chcesz porozumieć się ze mną, to nie używaj szantażu. Sprawę możemy przegadać”.
• „Jesteś pewien, że zmuszenie mnie do jednej z proponowanych przez ciebie opcji rozwiąże sytuację? Ja tak nie uważam”.
• „Wolałabym, abyś mnie o to poprosił/a, niż wywierała na mnie presję”.
• „Słyszałaś/-eś kiedyś o szantażu emocjonalnym? Co sądzisz o osobach, które go stosują?”
  
  

Urszula Struzikowska-Marynicz, psycholożka i socjolożka. Prowadzi wsparcie psychologiczne oraz interwencję kryzysową dla osób, par i rodzin. Współpracuje z jednostkami pomocy społecznej, mediami, jest konsultantką merytoryczną publikacji z dziedziny psychologii, prowadzi szkolenia oraz Gabinet Pomocy Psychologicznej „PSYCHOVITAL” w Krakowie; www.struzikowskamarynicz.pl