Psychoterapia bez terapeuty – czy to możliwe? Od dziś już tak. Sztuczna inteligencja wchodzi w obszar, który wydawał się odporny na rewolucję AI. Naukowcy zaczynają badać jej możliwości w zakresie poprawy zdrowia psychicznego ludzi. Pierwszy eksperyment, w którym bot AI zastąpił terapeutę, przyniósł nadspodziewanie dobre wyniki. Czy czeka nas przyszłość, w której o nasze samopoczucie psychiczne będą się troszczyć roboty?
Badania przeprowadzone przez specjalistów z Dartmouth College mocno na to wskazują. Profesorowie Michael Heinz i Nicholas Jacobson zainicjowali pierwsze w historii testy kliniczne nad wykorzystaniem chatbota AI o nazwie Therabot w terapii osób dotkniętych m.in. depresją, stanami lękowymi i zaburzeniami odżywiania. Ci z nas, którym wydawało się, że jedynie człowiek potrafi zrozumieć problemy drugiego człowieka i adekwatnie na nie odpowiedzieć, mogą być w niemałym szoku. Okazało się bowiem, że codzienne rozmowy badanych z odpowiednio przeszkolonym botem zmniejszyły u nich negatywne odczucia psychiczne nawet o 50%. Wybrani do eksperymentu ochotnicy przyznali ponadto, że terapia z wykorzystaniem AI była w ich przypadku tak samo skuteczna jak spotkania z prawdziwym terapeutą.
Uczestnicy badania, 106 pacjentów z USA, komunikowali się z Therabotem za pomocą pisanych wiadomości w specjalnej aplikacji. Rozmawiali z nim ok. 6 godzin dziennie przez 8 tygodni. Jak zaznaczył prof. Heinz, robot AI wykorzystany do eksperymentu został wytrenowany tak, by opierał się na rzetelnej wiedzy naukowej i najlepszych praktykach stosowanych w psychoterapii i terapii poznawczo-behawioralnej. Gdy użytkownicy rozpoczynali z nim rozmowę, Therabot odpowiadał w formie naturalnego, otwartego dialogu tekstowego. Cały proces był na bieżąco monitorowany przez specjalistów. Co ważne, w sytuacjach, gdy bot wykrył u uczestnika badania niepokojące objawy, takie jak myśli samobójcze, automatycznie łączył się z numerem alarmowym bądź infolinią dla osób zagrożonych samobójstwem.
Jakie efekty uzyskano po 8 tygodniach badania?
W podsumowaniu eksperymentu stwierdzono, osoby cierpiące na depresję odnotowały średnio 51-procentową redukcję objawów, co przełożyło się na klinicznie znaczącą poprawę nastroju oraz ogólnego samopoczucia. W przypadku uczestników z uogólnionymi zaburzeniami lękowymi zauważono średni spadek objawów o 31%, co dla wielu z nich oznaczało zmianę stanu z umiarkowanego na łagodny lub zejście poniżej klinicznego progu diagnozy.
U osób zagrożonych zaburzeniami odżywiania, które są zwykle trudniejsze do leczenia, zaobserwowano średnią poprawę na poziomie 19% dotyczącą obaw o własny wygląd i wagę. Wynik ten był znacząco lepszy w porównaniu z grupą kontrolną uczestniczącą w tym samym badaniu.
– Nasze wyniki są porównywalne z efektami, jakie obserwujemy u osób mających dostęp do najwyższej jakości terapii poznawczej prowadzonej ambulatoryjnie – stwierdził Nicholas Jacobson. – Potencjalnie oznacza to możliwość zaoferowania ludziom leczenia tak samo skutecznego jak najlepsza dostępna terapia, ale w znacznie krótszym czasie.
Naukowiec dodał, że według uczestników badania codzienny kontakt z Therabotem miał na nich tak samo dobry wpływ jak realne spotkania z terapeutą. Zauważono, że pacjenci sami chętnie inicjowali konwersacje i zwracali się do bota w chwilach pogorszenia samopoczucia, np. w środku nocy. Deklarowali oni, że czują pełne zaufanie do chatbota i są gotowi z nim współpracować.
– Nie spodziewaliśmy się, że ludzie będą traktowali to oprogramowanie niemal jak przyjaciela. Świadczy to o tym, że użytkownicy faktycznie nawiązywali relację z Therabotem – dodał Jacobson. – Myślę, że ludzie czuli się swobodnie, rozmawiając z botem, ponieważ mieli świadomość, że nie będzie ich oceniał.
Naukowcy z Dartmouth uspokajają nastroje i zapewniają, że zanim chatboty AI staną się konkurencją dla prawdziwych terapeutów, trzeba będzie przeprowadzić jeszcze wiele testów.
– Tworzenie oraz testowanie kliniczne takich systemów musi spełniać rygorystyczne standardy dotyczące bezpieczeństwa, skuteczności oraz sposobu prowadzenia rozmowy, a także wymagać ścisłego nadzoru i zaangażowania specjalistów z zakresu zdrowia psychicznego – stwierdził Michael Heinz.
Nie ulega jednak wątpliwości, że wykonano pierwszy, duży krok na drodze do wprowadzenia terapii z wykorzystaniem sztucznej inteligencji. Specjaliści przewidują, że nie zastąpi ona całkowicie usług prawdziwych psychoterapeutów, a raczej będzie stosowana w przypadku utrudnionego dostępu do klasycznej psychoterapii. Szybki i łatwy dostęp do aplikacji takich jak Therabot może być doraźnym ratunkiem dla osób młodych dotkniętych kryzysem zdrowia psychicznego lub tych, którzy nie mają środków na spotkania w gabinecie.
Oczywiście konieczne będzie trzymanie ręki na pulsie, ponieważ – jak pokazały nowe badania przeprowadzone przez naukowców z Open AI i MIT Media Lab – od konwersacji ze sztuczną inteligencją można się uzależnić emocjonalnie. Nie jest też wskazane, aby omawiać swoje osobiste problemy z nieprzeszkolonym do tego celu ChatemGPT – a zjawisko to przybiera na sile.
Źródło: „First Therapy Chatbot Trial Yields Mental Health Benefits”, home.dartmouth.edu [dostęp: 08.04.2025]