Szczytem możliwości psychicznych nazywamy taki okres w funkcjonowaniu człowieka, w którym jego zdolności poznawcze, inteligencja emocjonalna, wiedza finansowa, moralność czy też unikanie błędów poznawczych jest na najwyższym poziomie. Można powiedzieć, że to czas, w którym zbieramy owoce całej swojej życiowej edukacji: od uniwersytetów, przez pracę zawodową, doświadczenia życiowe, po wiedzę o ludziach. Naukowcy odkryli, na kiedy przypada ten szczególny czas rozkwitu psychicznego.
Intuicyjnie zakładamy, że to okres między 25-40 rokiem życia stanowi pik naszego życia. Jednak wbrew temu, co mogłoby się wydawać, największe możliwości psychiczne wcale nie przypadają na ten wiek. Ludzie młodzi, owszem, mogą pochwalić się najwyższą inteligencją płynną – czyli innymi słowy mocą obliczeniową mózgu. Ten rodzaj inteligencji pozwala rozwiązywać problemy oraz przetwarzać informacje najszybciej, w dużej mierze dlatego, że jest uwarunkowany biologicznie. Następuje tu prosta zależność: im młodszy umysł, tym pracuje wydajniej.
Ale szybkość nie jest równa z jakością. Jest jeszcze coś takiego jak inteligencja skrystalizowana, która opiera się na sumie wszystkich naszych życiowych doświadczeń i dokonań. Obejmuje całą zgromadzoną przez nas wiedzę, doświadczenia życiowe, umiejętności językowe oraz wszystko to, czego nauczyliśmy się przez lata.
To właśnie inteligencja skrystalizowana jest warunkiem osiągnięcia szczytu możliwości psychicznych – bo dzięki rozległej wiedzy, którą posiedliśmy, możemy sprawnie działać i czerpać satysfakcję na wielu polach życiowych.
Jak się okazało, okienko, na które przypada szczyt możliwości psychicznych człowieka jest dość wąskie: według naukowców to wiek między 55 a 60 lat.
To wniosek z polsko-australijskich badań, których wyniki opublikowano na łamach czasopisma „Intelligence”. Ich autorami są prof. Gilles Gignac z Uniwersytetu Zachodniej Australii oraz prof. Marcin Zajenkowski z Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Badacze postanowili sprawdzić, jak zmienia się u ludzi poziom inteligencji i różnych jej typów wraz z upływem lat. W tym celu przeanalizowali trendy w dziewięciu obszarach związanych z sukcesem życiowym: zdolności poznawcze, cechy osobowości, inteligencja emocjonalna, wiedza finansowa, rozumowanie moralne, odporność na błędy poznawcze, elastyczność poznawcza, empatia poznawcza i potrzeba poznania.
Co się okazało? Że choć z wiekiem pewne parametry umysłowe ulegają pogorszeniu (np. szybkość rozumowania), to są i takie, które u ludzi dojrzałych osiągają swój szczyt. Przykładem jest zdolność do unikania tzw. błędu poznawczego utopionych kosztów, czyli „inwestowania zasobów, kiedy wiadomo, że nie ma to już sensu” – tłumaczył w rozmowie z PAP współautor badania, prof. Zajenkowski.
Naukowiec podkreśla, że wiek 55-60 lat nieprzypadkowo pokrywa się z typowym szczytem osiągnięć zawodowych, na przykład zajmowania kluczowych stanowisk w pracy. To właśnie na tym polu możemy najefektywniej wykorzystywać przewagi, jakie daje nam inteligencja skrystalizowana.
– Zbiorczy wynik z wszystkich właściwości poznawczo-osobowościowych pokazuje, że człowiek przejawia pewnego rodzaju mądrość życiową raczej w późnej dorosłości. Stąd też osoby najlepiej nadające się do pełnienia ról decyzyjnych o dużej wadze prawdopodobnie nie będą miały mniej niż 40 lat ani więcej niż 65 lat – dodał prof. Zajenkowski.
Między 55. a 60. rokiem życia w fazie rozkwitu są też nasze zdolności werbalne, czyli umiejętność doboru słów i wyrażania się, a także rozumowanie moralne – umiejętność oceny, interpretacji oraz przewidywania konsekwencji postępowań swoich i innych ludzi. Wiąże się to także z wyższym poziomem inteligencji emocjonalnej, bo bogata historia interakcji międzyludzkich pozwala nam lepiej rozumieć innych: ich uczucia, motywacje, potrzeby, problemy itd. Dla nas samych inteligencja emocjonalna jest równie ważna, ponieważ pozwala nam lepiej regulować swoje emocje. Dopiero z wiekiem przychodzi do nas bezcenna wiedza o tym, że nie warto przejmować się wieloma rzeczami, na które nie mamy wpływu. Jak się okazuje, człowiek musi wiele w swoim życiu przeżyć, aby dojść do takiego wniosku i nie przejmować się wszystkim w takim stopniu, jak w wieku dwudziestu czy trzydziestu lat.
Źródło: A. Kliks-Pudlik, „Psychologowie: szczyt możliwości psychicznych przypada na okres między 55. a 60. r. ż.”, naukawpolsce.pl [dostęp: 12.12.2025].