Co wpływa na zdrowie oraz inteligencję dzieci?

O tym, że sposób odżywiania kobiety w czasie ciąży ma wpływ na późniejsze zdrowie dziecka, wiemy od dawna. Jednak okazuje się, że o tym, jak wzmocnić siebie i dziecko, powinnyśmy myśleć dużo wcześniej. Dla zdrowia dziecka i matki kluczowe jest bowiem odżywianie jeszcze przed zajściem w ciążę, czyli w tzw. okresie prekoncepcyjnym. A ponieważ, jak wynika z wielu badań, około połowy ciąż jest nieplanowanych, dla wszystkich kobiet w okresie prokreacyjnym duże znaczenie ma dieta zgodna z zasadami zdrowego żywienia. Wiadomo, że organizm niedożywiony czy zatruty używkami potrzebuje kilku lat, aby się oczyścić i wzmocnić. Sama zmiana nawyków tuż przed zajściem w ciążę może nie wystarczyć.

Dobry start

– Na zdrowie dziecka wpływają nie tylko geny. O wiele większe znaczenie mają tzw. czynniki zewnętrzne, czyli m.in. to, jak odżywia się matka w czasie ciąży i wcześniej – mówi dr n. med. Grzegorz Południewski, specjalista ginekologii i położnictwa. – Prawidłowe żywienie kobiety może oddziaływać na metabolizm, odporność czy rozwój zdolności poznawczych dziecka. Ponadto wspiera prewencję chorób cywilizacyjnych, m.in. cukrzycy, otyłości czy chorób układu krążenia.

Jak dodaje specjalista, nieprawidłowy sposób żywienia dotyczy zarówno niedoborów, jak i nadmiaru składników odżywczych. Podczas ciąży niedobory składników, takich jak jod, żelazo, DHA czy też niedowaga mają negatywny wpływ na rozwój płodu i proces programowania żywieniowego. Negatywnie mogą wpłynąć też zbyt duża ilość kalorii oraz spożywanego białka.

Kobiety w wieku prokreacyjnym powinny utrzymywać odpowiednią masę ciała (wskaźnik BMI 18,5–24,9 kg/wzrost2). Jeśli więc jesteś potencjalną mamą, powinnaś postawić na aktywność fizyczną, zrezygnować z używek oraz w miarę możliwości unikać sytuacji stresowych. Gdy planujesz ciążę, postaw na regularne ćwiczenia – minimum trzy razy w tygodniu. Najlepsze będą spacery, joga lub basen (także w trakcie ciąży). Każda aktywność przed zajściem w ciążę ma dobry wpływ zarówno na zdrowie kobiety, przebieg porodu, jak i powrót do formy.

– Również prawidłowy przyrost masy ciała podczas ciąży jest ważnym czynnikiem – mówi dr Grzegorz Południewski. – Średnio kobieta nie powinna przytyć więcej niż 14 kilogramów, ale tak naprawdę jest to kwestia indywidualna, która zależy od wzrostu i wagi przed zajściem w ciążę. Zbyt duży przyrost masy ciała przyszłej mamy może doprowadzić do nadmiernej masy urodzeniowej dziecka, natomiast zbyt niski – grozi niedożywieniem dziecka.

Dieta przyszłej mamy

Czas ciąży niekiedy wymaga pewnych modyfikacji w nawykach żywieniowych, jednak nie jest to dobry moment na stosowanie restrykcyjnych diet. Przyszła mama powinna zrezygnować z używek oraz potraw ciężkostrawnych czy dań typu fast food. Najlepiej też unikać surowych ryb i mięsa, serów pleśniowych oraz ograniczyć spożywanie słodyczy.

Sposób żywienia kobiety powinien być dopasowany do potrzeb rozwijającego się w jej łonie organizmu. W drugim trymestrze zapotrzebowanie energetyczne u kobiety wzrasta średnio o 340 kcal/dobę, a w trzecim – o 450 kcal/dobę. Najważniejszymi zasadami żywienia w tym szczególnym okresie są planowanie urozmaiconego jadłospisu, korzystanie z różnorodnych produktów dobrej jakości oraz zachowanie regularności posiłków – czyli ogólne zasady zdrowego żywienia. – Bardzo ważne jest też umiarkowanie w ilości spożywanych pokarmów – przyszła mama je dla dwojga, a nie za dwoje – dodaje dr Grzegorz Południewski. Przejadanie się może prowadzić do zbyt dużego przybierania na wadze.

Skorupka nasiąka

– Okres od poczęcia aż do trzeciego roku życia to tzw. okno możliwości, w którym czynniki środowiskowe, takie jak styl życia i zdrowie rodziców, zanieczyszczenie środowiska i prawidłowe odżywianie mają kluczowe znaczenie dla zdrowia dziecka – mówi prof. dr hab. n. med. Wanda Furmaga-Jabłońska, specjalista pediatrii. – Odpowiedni skład i jakość diety są warunkiem prawidłowego rozwoju, wpływają bowiem na rozwój umysłowy, zdolności poznawcze, działają przeciwzapalnie i przeciwalergicznie.

Ze względu na najszybsze tempo rozwoju dziecka, ten najwcześniejszy okres zwany jest też krytycznym – czynniki żywieniowe, otrzymane w tej fazie życia, mogą zmieniać informację genetyczną dziedziczoną po rodzicach.

Badania potwierdziły jak dotąd, że nadmiar białka w żywieniu niemowlęcia powoduje zwiększoną częstość występowania nadwagi i otyłości, a także może być przyczyną nadciśnienia tętniczego, co jest związane z nadmiernym obciążeniem metabolicznym nerek. Z ryzykiem późniejszych chorób wiąże się również niedobór w diecie dziecka takich składników odżywczych, jak: DHA, żelazo, kwas foliowy czy jod. Ich niedobór ma też związek z wolniejszym rozwojem umysłowym dzieci i niższym poziomem inteligencji.

Po pierwsze: pięć posiłków

Przyszłej mamie zalecałabym przede wszystkim, by jadła pięć posiłków dziennie w regularnych odstępach oraz ograniczyła spożywanie soli, cukru i tłuszczów zwierzęcych. W jej codziennej diecie nie powinno zabraknąć nabiału, warzyw i owoców, które są źródłem witamin, antyoksydantów i błonnika, oraz odpowiedniej ilości produktów mlecznych, które dostarczają wapnia i ryboflawiny. Nieocenioną wartość mają kwasy tłuszczowe omega-3, zawarte w tłuszczu ryb morskich, owocach morza, migdałach, orzechach włoskich oraz niektórych olejach roślinnych. Są niezbędne dla prawidłowego rozwoju mózgu i siatkówki oka płodu, poprawiają także nastrój i zmniejszają ryzyko wystąpienia depresji po porodzie. Węglowodany – tylko z produktów pełnoziarnistych.

Choć dieta to podstawa, przy planowaniu ciąży warto zapytać lekarza o suplementację kwasu foliowego – najlepiej rozpocząć ją na 3 miesiące przed planowanym zajściem w ciążę. Specjalista w razie potrzeby zaleci także selektywną suplementację witamin i innych składników oraz dopasuje ją do stanu zdrowia. W planowaniu jadłospisu podczas ciąży może pomóc specjalista ds. żywienia, w Internecie jest dostępne praktyczne narzędzie – Asystent Prawidłowego Odżywiania NUTRICIA Profutura Program.

Dr Agnieszka Święcicka-Ambroziak specjalista ds.żywienia NUTRICIA Profutura Program, www.profuturaprogram.pl