Dietę bezglutenową zaleca się pacjentom chorym na celiakię, alergię na gluten oraz na chorobę Leśniowskiego - Crohna.
Celiakia to choroba charakteryzująca się nietolerancją glutenu, czyli białka zawartego w zbożach. Diagnoza tego schorzenia nie jest łatwa i w rzeczywistości celiakia może występować znacznie częściej, niż dowodzą tego badania. Objawy celiakii takie jak: biegunka, ból brzucha, wzdęcia, utrata wagi, bóle mięśni i stawów, anemia, są podobne do innych zaburzeń jelitowych i z tego powodu mogą być źle zdiagnozowane.
Choroba może ujawnić się w każdym wieku. Organizm osoby chorej na celiakię w ogóle nie trawi glutenu występującego w pszenicy, życie i jęczmieniu. Przy tej dolegliwości oprócz problemów z trawieniem pojawiają się też uszkodzenia kosmków jelita cienkiego, co prowadzi do trudności związanych z wchłanianiem składników odżywczych ze wszystkich rodzajów pożywienia.
Występują też przypadki, kiedy do rozwoju celiakii doprowadza uszkodzenie jelit. Może tak być w wyniku stosowania przez dłuższy czas środków przeczyszczających, niektórych diet odchudzających. Zdarzają się uszkodzenia wywołane przez infekcje jelit, zakażenia pasożytami, picie nadmiernej ilości kawy czy niedobory białka na skutek anoreksji.
Należy zaznaczyć, że alergia na gluten i celiakia to dwa różne schorzenia. Gluten jest obok mleka jednym z najczęstszych alergenów. Stwierdzono, że 10-25% osób cierpiących na alergię pokarmową jest uczulonych na to białko. U dorosłych alergia na gluten pojawia się jako pokrzywka, biegunka oraz może mieć postać wstrząsu anafilaktycznego, a uczulenie na gluten - trwać latami. Wiarygodnym testem jest, jak w każdej alergii pokarmowej, dieta eliminacyjna, a potem ponowne wprowadzenie pokarmu uczulającego.
Zastosowanie diety bezglutenowej - zarówno w przypadku celiakii, jak i alergii na gluten - jest podstawą leczenia i przynosi dość szybką poprawę. Stwierdzono, że nieprzestrzeganie diety bezglutenowej może prowadzić do powikłań we wszystkich organach w organizmie chorego.
U chorych na celiakię występuje niedobór witaminy B i innych składników odżywczych występujących w zbożach. Brak ten łatwo wyeliminować przez zastąpienie zbóż zawierających gluten: ryżem, kukurydzą, prosem, gryką, quinoa, amarantusem a czasami owsem. Ze względu na ograniczone wchłanianie w leczeniu celiakii należy zwracać uwagę na prawdopodobieństwo wystąpienia anemii i niedożywienia oraz związane z nimi niedobory żelaza, witamin, białka, kwasu foliowego. Dlatego też do diety należy włączyć takie produkty, jak: warzywa, kiełki, rośliny strączkowe, wodorosty, orzechy i nasiona. Regularne spożywanie lekko ugotowanych warzyw lub kiełków zapewni obecność kwasu foliowego w diecie. Witamina C wpływa na wchłanianie żelaza, a jej wspaniałymi źródłami są: kapusta, słodka papryka, brokuły, kiełki, pietruszka i napar z owoców dzikiej róży oraz inne warzywa i owoce. W celu poprawy funkcjonowania jelita cienkiego i całego układu pokarmowego należy również uwzględnić w diecie obecność przypraw takich, jak: bazylia, kurkuma, liść laurowy, majeranek, fenkuł, imbir, chrzan, pieprz, mięta, rozmaryn i inne. Dobroczynnie na jelito działa także siemię lniane. Do jadłospisu można włączyć ponadto ryby i białe mięso.
Szczególna uwagę należy zwrócić na wykluczenie z jadłospisu żywności wysokoprzetworzonej, białego cukru, tłuszczy niskiej jakości, używek, napojów gazowanych.
Również dla osób chorych na chorobę Leśniowskiego – Crohna zalecana jest dieta bezglutenowa. Chorzy cierpią na przewlekły stan zapalny przewodu pokarmowego, któremu towarzyszą wrzody i zwężenia. Po okresie poprawy choroba powraca, w związku z tym warto stosować przez cały czas zdrową dietę. Zalecana jest dieta bezglutenowa; soki warzywne, które są odżywcze, a nie zawierają błonnika i nie podrażniają ścianek jelit np. sok z marchwi i jabłka; olej lniany i tran. Istotne jest obserwowanie, jak na organizm działają: nabiał, drożdże, kukurydza, pomidory, owoce cytrusowe. Mogą to być produkty, których nie tolerujesz. Żywność wysokoprzetworzona, ostre przyprawy, sól, napoje gazowane niosą ryzyko zwiększenia stanu zapalnego przewodu pokarmowego. Zioła zalecane to rumianek, pokrzywa, mięta pieprzowa oraz gorąca woda ze świeżym imbirem. Imbiru na kubek dodajesz w ilości odpowiadającej połowie twojego kciuka.
W chorobach i problemach związanych z prawidłowym funkcjonowaniem układu pokarmowego trzeba pamiętać, że codzienny stres ma ogromny wpływ na zdrowie jelit. Dlatego warto nauczyć się podstawowych zasad radzenia sobie ze stresem oraz włączyć do codziennego funkcjonowania choć minimalną aktywność fizyczną.