Kofeina właściwości ma w obecnych czasach wyjątkowo pożądane. Zwiększa wydolność organizmu, poprawia koncentrację, sprawia, że dłużej możemy działać na wysokich obrotach. Na szczęście napoje, które zawierają kofeinę, pijemy również dla przyjemności – w chwilach przerwy pomiędzy codziennymi obowiązkami.
Kofeina kojarzy ci się z kawą? I słusznie. Kawa zawiera jej najwięcej, jednak kofeinę znajdziemy także w innych produktach: w herbacie, w ziarnach kakaowca i w yerba macie. W zależności od źródła pochodzenia ten sam związek nosi nazwę kofeiny w kawie, teiny w herbacie i mateiny, gdy pochodzi z liści ostrokrzewu paragwajskiego, czyli yerba maty.
Kofeinę dodaje się również do napojów energetycznych, a także do leków przeciwbólowych, leków na przeziębienie lub grypę i do suplementów diety. Kofeinę można kupić również w postaci tabletek, które chętnie stosują sportowcy, a także osoby, które chcą poprawić metabolizm.
Czysta kofeina ma postać białego proszku lub kryształów o kształcie igieł, nie ma zapachu, ma za to gorzki smak. W tej postaci jej zapewne nie zobaczymy, za to z pewnością z kofeiną mamy do czynienia na co dzień: w postaci filiżanki kawy czy herbaty. Większość z nas nie zadowala się jedną filiżanką kawy dziennie, nie mówiąc już o herbacie, którą pijemy niemal litrami. Herbata zawiera dwa razy mniej kofeiny niż kawa – w filiżance kawy jest przeciętnie 70–140 mg kofeiny, natomiast w filiżance czarnej herbaty ok. 40–60 mg w zależności od gatunku (najwięcej teiny zawierają matcha i czarna, mniej zielone, a najmniej biała).
Jeśli chodzi o zawartość kofeiny w kawie, warto wiedzieć, że poziom kofeiny zależy od stopnia wypalenia ziaren kawy: im bardziej wypalona kawa, tym mniej kofeiny. Ziarna arabiki palonej na jasno dają najwięcej kofeiny zaparzonej kawie.
Kofeina w kawie ma postać czystego alkaloidu, dzięki czemu szybko przenika do krwi. Natomiast teina, czyli kofeina zawarta w herbacie, to połączenie soli kofeiny i kwasów organicznych, dlatego wolniej się wchłania i metabolizuje w organizmie (maksymalne stężenie występuje po około 45–60 minutach po spożyciu).
Jakie jest działanie kofeiny? Kofeina wpływa na układ sercowo-naczyniowy i na układ nerwowy: podnosi ciśnienie krwi oraz pobudza ośrodkowy układ nerwowy, ma pozytywny efekt jeśli chodzi o koncentrację i nastrój. Kofeina zmniejsza uczucie senności i zmęczenia, za to zwiększa tolerancję na wysiłek fizyczny i intelektualny. Nic dziwnego, że często mówi się, że po kawie czy mocnej herbacie czujemy energetycznego kopa.
Czy kofeina jest zdrowa? Jaki jest wpływ kofeiny na organizm? Takie pytania zadaje sobie wielu kawoszy. Bezpieczna dawka kofeiny dla naszego organizmu to 400 mg dziennie. Potwierdził to Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), pisząc, że umiarkowane spożycie kofeiny, w dawce około 400 mg kofeiny dziennie (co odpowiada 5 filiżankom kawy), może być częścią zdrowej, zbilansowanej diety i aktywnego trybu życia.
Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie w 2016 roku umieścił kawę w Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej.
Zdarza się, że przesadzimy z ilością kofeiny, pijąc kilka filiżanek kawy, herbaty, a do tego łykając środki zawierające kofeinę, na przykład leki przeciwbólowe. Nadmiar kofeiny może wówczas powodować niepożądane objawy w postaci sensacji żołądkowych, uczucia rozdygotania, niepokoju, nadaktywności.
Kofeina może również dać o sobie znać w postaci tak zwanej czujności, która może przydać się osobom pracującym na nocne zmiany, prowadzącym samochodów w nocy lub walczącym z jet lagiem. Niestety osoby rzadko pijące kawę po wypiciu kawy późnym popołudniem mogą mieć kłopoty ze snem.