Już nie „essa” ani „śpiulkolot”. Znamy finałową dwudziestkę Młodzieżowego Słowa Roku 2023

Młodzieżowe Słowo Roku to plebiscyt organizowany przez PWN, który od lat cieszy się niesłabnącą popularnością. Najpierw młodzi Internauci wskazują swoje typy, a potem Jury, złożone ze znawców języka polskiego i popkultury, wybiera to najciekawsze. Dla osób, które lata nastoletniości mają już za sobą, konkurs jest szansą na poznanie młodzieżowej gwary.

Pytanie, czy młodzieżowe słowo roku faktycznie jest młodzieżowe, zwłaszcza że w głosowaniu niekoniecznie biorą udział młodzi. Jak mówi Maciej Makselson w wywiadzie dla Gazety Wyborczej, dwa lata temu w plebiscycie wygrało słowo „śpiulkolot”, wylansowane przez popularny wśród czterdziestolatków profil Make Life Harder, o którym nastolatkowie nie mieli pojęcia. Z kolei zeszłoroczna wygrana, słowo „essa”, zostało błyskawicznie podchwycone przez boomerów i millenialsów, a tym samym straciło popularność wśród młodych i w tym roku wygrało jako... najbardziej boomerskie słowo roku!

Niektórzy finaliści zaskakują, np. słowo „git”, które w powszechnym, bynajmniej nie młodzieżowym, użyciu funkcjonuje już wiele lat. Pochodzi z jidysz, potem trafiło do gwary przestępczej. Jak pisze w komentarzu prof. Marek Łazarski, dziś wróciło do pierwotnego znaczenia i oznacza „dobrze”. Wiele młodzieżowych słów ma angielskie brzmienie – do polszczyzny trafiają dzięki popularnym raperom. Mówi się, że duże szanse ma słowo „bambik”, które spopularyzował Donald Tusk zwracając się tak do Mateusza Morawieckiego.

Młodzieżowe słowa nadsyłali Internauci. W tym roku aż 18 tysięcy z nich zdecydowało się przedstawić swoją propozycję. Nad finałową dwudziestką pracowało nie tylko Jury w składzie: prof. dr hab. Anna Wileczek (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), prof. dr hab. Marek Łaziński (Uniwersytet Warszawski), prof. dr hab. Ewa Kołodziejek (Uniwersytet Szczeciński), Bartek Chaciński (Polityka), ale też zespół doradczy nastolatków z Obserwatorium Języka i Kultury Młodzieży UJK oraz przedstawiciele PWN.

Głosować można na stronie sjp.pwn.pl do 30 listopada tego roku. Uwaga! – do godziny 12.00. Które słowo zwycięży? Oto finałowa dwudziestka nominowana do Młodzieżowego Słowa Roku. Spokojnie, jeśli słowa brzmią obco, na wszelki wypadek podajemy też tłumaczenie.

• bambik – żółtodziób, nieudacznik, słabeusz, początkujący albo gorszy gracz, zawodnik. Określenie pejoratywne lub ironiczne, czasem żartobliwe (w nawiązaniu do wiralowej piosenki o bambiku z gry wideo „Fortnite”, który „nie ma V-dolców”, czyli waluty używanej w tej grze)
• baza – wyraz aprobaty, uznanie dla czyjejś opinii, zwłaszcza wygłaszanej z odwagą lub kontrowersyjnej. W Polsce od dawna także składnik popularnego określenia „czaić bazę” (wiedzieć, rozumieć). W tym znaczenie jest kalką z angielskiego based, opisującego kogoś, kto głosi poglądy na bazie samodzielnie zdobytej wiedzy i zdrowego rozsądku. O samej osobie – jak i jej poglądach – mawia się też, że jest zbazowany (zbazowana, zbazowane)
• bratku/ bruh – zwrot do kumpla, przyjaciela, ziomka (dawne bracie, brachu), występujące też w wersji zapożyczonej z angielskiego (brother, skrócone bro). Bruh bywa synonimem bratku, częściej jednak ma znaczenie osobne – jako westchnienie wyrażające frustrację i niezadowolenie, czasem zdumienie, odpowiednik o, bracie! (albo nawet daj spokój)
• cringe – coś żenującego, obciachowego, wywołującego wstyd lub niesmak. Wersja przymiotnikowa: cringe’owy (krindżowy). Czasownikowa: krindżować (np. to mnie krindżuje, ew. krindżuję, kiedy to widzę). Synonimem tej ostatniej formy jest mrozić. W jęz. ang. cringe to tyle co wzdrygnąć się. Mówi się więc często o dreszczu żenady
• delulu – od ang. delusional „cierpiący na urojenia”. Oznacza osobę ogarniętą obsesją, zakochaną w swoim idolu/idolce, rzadziej w osobie z bezpośredniego otoczenia, i wierzącą we wzajemność. Często spotykane w języku fanek i fanów K-popu. W szerszym znaczeniu: osoba żyjąca w świecie urojeń, a nawet oderwana od rzeczywistości
• drillowiec – w podstawowym znaczeniu osoba interesująca się drillem, czyli bardziej agresywną, mocniejszą i mroczniejszą odmianą trapu (dominującego w ostatnich latach nurtu rapu). Gdy wykracza poza kontekst muzyczny, opisuje w sposób pozytywny pewien luz w zachowaniu i ubiorze, częściej jednak jest pejoratywnym określeniem wytykającym łączenie patologii, nawiązań do świata gangsterskiego i drogiej garderoby. A czasem po prostu określeniem osób noszących bardzo drogie ubrania znanych marek
• fr/ FR – z ang. for real „naprawdę, realnie, rzeczywiście, na serio”. Zazwyczaj występuje jako wyraz zgody i aprobaty wobec wypowiedzi przedmówcy; (real i rel są w zgłoszeniach podawane jako wymienne, choć pierwotne ich znaczenia są odmienne
• git – „dobry, dobrze” (skrót: G); zgłaszane także w wersji gites, gitesik, gitara, gituwa (gitówa). Słowo wieloznaczne, obecne w slangu od stu lat
• imo – skrót od ang. in my opinion „moim zdaniem”. Jest akronimem zastępującym dłuższe wyrażenia: „według mnie”, „w moim przekonaniu”
• kys – skrótowiec od ang. kill yourself, czyli dosł. „zabij się”. Niedosłowne, czasem żartobliwe określenie oznaczające tyle co „odczep się, ogarnij się” albo „zamknij się”, kończące dyskusję. Popularne w grach wideo i na YouTube. Tłumaczone też przewrotnie jako keep yourself safe, czyli „uważaj na siebie” – w tym drugim znaczeniu również występuje w jęz. angielskim
• LOL – skrótowiec od ang. lots of laugh „dużo śmiechu”; niegdyś odnosił się do zaznaczania komizmu i żartu, obecnie coraz częściej występuje w wypowiedziach o czymś niespodziewanym, zaskakującym, nieodpowiednim i wcale nieśmiesznym
• NPC – niewyróżniająca się lub nieznana osoba; ktoś, kto zachowuje się mechanicznie, podejrzanie, dziwnie – jak postać z gry; od ang. non-player character, non-playable character „postać niebędąca graczem”; polski wariant tego skrótowca to enpecet
• odklejka – stan oderwania od rzeczywistości lub osoba, która nie rozumie, co się dzieje, jest nieobecna myślami, zachowuje się dziwnie lub głupkowato
• oporowo – bardzo, dużo, najmocniej, najlepiej, ale także intensywnie pracować, robić coś do końca. Synonim wyrażenia w opór oraz do oporu
• rel – z ang. relatable; „możliwy do powiązania z tematem”; potwierdzenie tego, co mówił przedmówca; inaczej „czuję to samo" lub zgadzam się z tobą”
• rizz – wyraz pochodzi od ang. charisma. Oznacza zespół cech pozwalających na duży wpływ na płeć przeciwną; urok; umiejętność „podrywu” i szerzej – wrażenie wywierane na innych
• side-eye – tłumaczone na język polski jako „boczne oko”; Spojrzenie z ukosa wyrażające zdumienie, zażenowanie, niechęć, niezadowolenie; wywodzi się z memów prezentujących twarze z tzw. „krzywym spojrzeniem”
• sigma – określenie wywodzące się z manosfery i odnoszące się do mężczyzny niezależnego, intrygującego, pewnego siebie. Sigma jest „samotnym wilkiem”, przekonanym o swej nieprzeciętności, odnosi sukcesy, ale się z tym nie afiszuje. Współcześnie, coraz częściej używane na określenie każdej osoby (także kobiety), która cieszy się z jakiegoś osiągnięcia; wyrażenie podziwu
• slay – (z ang. slay – „niszczyć, gromić”) świetnie, znakomicie; określenie czegoś, co robi wrażenie, albo kogoś, kto wzbudza podziw, imponuje, „poraża", np. atrakcyjnym wyglądem; okrzyk zadowolenia. Slangowe: „you slay me” w formie dowcipnego komentarza stosowane było już sto lat temu
• zgerypała – żartobliwy zrost wyrazowy oznaczający ocenę niedostateczną lub komentarz do fatalnej w skutkach decyzji, nieszczęśliwego zbiegu okoliczności; niefart. Pochodzi z cytatu: „Z gery pała, z maty kolejna”, zaczerpniętego z serialu „Szkoła”. Słowa te stały się popularnym wiralem rozpowszechnionym w mediach społecznościowych.

Źródła:

1. „Młodzieżowe Słowo Roku 2023 – znamy już finałową dwudziestkę!”: https://www.pwn.pl/aktualnosci/mlodziezowe-slowo-roku-2023-znamy-juz-finalowa-dwudziestke [dostęp: 16.11.2023]

2. Marta Górna „Młodzieżowe słowo roku nie takie młodzieżowe? »To bardziej nasze wyobrażanie o tym, jak mówią młodzi«”: https://wyborcza.pl/7,75410,30409242,mlodziezowe-slowo-roku-nie-takie-mlodziezowe-to-bardziej-nasze.html, [dostęp:16.11.2023]

3. Galeria Młodzieżowych Słów Roku: https://sjp.pwn.pl/mlodziezowe-slowo-roku/Edycja-2023;202556.html?utm_source=info_prasowe&utm_medium=web&utm_campaign=msr2023 [dostęp: 16.11.2023]