To koniec Półwyspu Helskiego, jaki znaliśmy do tej pory? Wiele na to wskazuje. Jak wynika z najnowszego raportu Najwyższej Izby Kontroli, unikalne dziedzictwo przyrodnicze terenu, z jednej strony otoczonego wodami otwartego morza, z drugiej wodami Zatoki Puckiej, jest poważnie zagrożone. Powodem – nierozważna, nakierowana na maksymalizację zysku działalność człowieka.
Unikatowych w skali kraju walorów krajobrazowych Półwyspu Helskiego nikomu chyba przedstawiać nie trzeba. Upodobane z jednej strony przez miłośników sportów wodnych, z drugiej przez rozkochanych w pachnącym solą morską spokoju i najpiękniejszych zachodach słońca miejsce tętni życiem przez znaczną część roku. Niestety, choć bez wątpienia służy to właścicielom miejscowych biznesów, sam teren znacząco cierpi z powodu ekspansywnego rozwoju turystyki. Zagrożeniem jest także postępująca erozja brzegu powodująca zwiększenie ryzyka powodziowego od strony morza.
Najwyższa Izba Kontroli postanowiła powiedzieć „sprawdzam”. Z własnej inicjatywy podjęła proces kontroli przeprowadzony pod hasłem „Ochrona brzegów morskich na Półwyspie Helskim i Mierzei Wiślanej”. Jej celem było dokładne przyjrzenie się działaniom organów administracji rządowej i samorządowej w latach 2020–2023. Pod lupę wzięto: Urząd Morski w Gdyni, Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Gdańsku, Pomorski Urząd Wojewódzki w Gdańsku, Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Gdańsku oraz Urzędy Miasta Helu, Jastarni i Władysławowa. Czy należycie wykonały one powierzone im zadania? Niestety. Wnioski płynące z opublikowanego 18 marca protokołu, delikatnie rzecz ujmując, nie są optymistyczne.
Z raportu zatytułowanego „Człowiek zagraża Półwyspowi Helskiemu” jasno wynika, że nie zapewniono skutecznej ochrony brzegu morskiego Półwyspu Helskiego przed nieuprawnioną działalnością człowieka. – Skontrolowane organy nie wykorzystały w wystarczającym stopniu przysługujących im uprawnień dotyczących nadzoru i kontroli. Stwierdzono między innymi, że na ośmiu polach kempingowych dopuszczono się nielegalnego nawiezienia i nasypania ziemi, włącznie z obszarami przybrzeżnymi. Ponadto zlokalizowano nieprzewidziane w pasie technicznym, w tym na polach kempingowych, obiekty takie jak szkoły sportów wodnych oraz lokale handlowo-usługowe, co stanowiło rażące naruszenie przepisów dotyczących planowania przestrzennego i ochrony brzegów morskich.
„Podobnie jak w 2013 r. ta kontrola wykazała, że przybyło ok. 6 ha lądu, na których zlokalizowano m.in. przyczepy kempingowe. Ustawiono też obiekty szkół sportów wodnych. W Urzędzie Morskim w Gdyni nie podejmowano (poza pismami do właścicieli czterech pól kempingowych) działań mających na celu zaprzestanie naruszania prawa własności Skarbu Państwa oraz dochodzenia wynagrodzenia za bezumowne użytkowanie tych terenów” – czytamy w oficjalnym oświadczeniu NIK.
Dodatkowo Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, że w okresie od początku roku 2020 do marca roku 2023 zawarto 22 umowy sprzedaży nieruchomości o łącznej wartości 10,8 mln zł bez uzyskania wcześniejszej zgody dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni. W wyniku tych ustaleń Najwyższa Izba Kontroli skierowała sprawy do prokuratury w celu zbadania możliwości popełnienia przestępstwa.
Wnioski zawarte w raporcie NIK nie pozostawiają złudzeń: potrzebujemy natychmiastowego zintensyfikowania nadzoru i działań mających na celu ochronę środowiska naturalnego na Półwyspie Helskim. To wyzwanie wymaga skoordynowanej współpracy organów administracyjnych, organizacji pozarządowych oraz lokalnej społeczności w dążeniu do zachowania niezwykłego dziedzictwa przyrodniczego tego regionu. W przeciwnym razie jedno z najpiękniejszych miejsc w Polsce czeka nieuchronna zagłada.